VAKJARGON
Papier en substraten
Substraten Alle materialen waarop gedrukt kan worden. Bijvoorbeeld papier en karton, maar
ook textiel, kunststof, canvas, plexiglas, hout,…
Lignine Een stof uit de celand van planten of bomen die bij (UV)licht bruin wordt en het
papier veroudert en vergeelt.
Houthoudende pulp Pulp mét lignine. Het papier zal sneller verkleuren en verouderen. Kranten
worden gedrukt op papier gemaakt van dit soort pulp.
Houtvrije pulp Pulp zonder lignine. Hout is nog steeds de basisgrondstof, maar de chemische
samenstelling ervan wordt zo gemodificeerd dat je niet meer écht van hout kunt
spreken. Het eindproduct is zuivere cellulose. Van houtvrije pulp maakt men
wittere papiersoorten.
Gerecycleerde pulp Van opgehaald (oud) papier en karton wordt opnieuw pulp gemaakt.
Opdikking/bulk De verhouding tussen de dikte en het gewicht van papier
Gestreken of Helder en fraaier bedrukbaar papier, ideaal voor afbeeldingen. Maar ook duurder
(machine) coated en minder sterk.
papier
Ongestreken of Papier dat warm oogt, meer opdikkend is, maar nauwelijks veredelbaar is. Het is
uncoated papier bijvoorbeeld onmogelijk te plastificeren.
Gesatineerd papier Papier met een egaal, effen, glad en glanzend oppervlak. Het reflecteerd
uitstekend in invallend licht
Mat papier Papier met een ruw, oneffen, niet-glanzend oppervlak. Het absorbeert invallend
licht en reflecteert het diffuus.
Displaytypografie
Teksttypografie De inhoud primeert, vorm is middel om inhoud vlot te communiceren naar de
lezer
Beeldende De vorm primeert, qua inhoud is de sfeer of het gevoel belangrijker dan
typografie leesbaarheid en de informatieve waarde.
Visuele typografie De vorm en de inhoud zijn evenwaardig
Ritmische Vorm van visuele poëzie, vooral binnen het futurisme en dadaïsme. Weg van de
typografie lineaire volgorde, traditionele typografie en van de klassieke bladspiegel.
,De 3 P’s van het grafisch proces
Prepress Eerder technische voorbereiding zodat wat je op je computerscherm ziet ook
daadwerkelijk gedrukt én in de postpress-fase afgewerkt kan worden.
Press Drukinkt overbrengen op substraten (bvb papier of karton) met behulp van een
drukvorm en een drukkracht.
Postpress De fase waarin het gedrukte materiaal wordt afgewerkt, zoals snijden, vouwen,
binden, lamineren of verpakken.
Hoogdruk/ Een directe drukmethode omdat drukvorm en substraat elkaar raken tijdens het
drukproces.
Moet Een (ongewild) reliëf dat ontstaat bij hoogdruk, omdat drukvorm en substraat elkaar
raken.
Blokdruk Een vorm van hoogdruk waarbij de drukvorm van een hele bladzijde uit één blok
wordt vervaardigd. (Oudste druktechniek ter wereld)
Flexodruk Een vorm van hoogdruk met een soepele drukvorm die gemaakt wordt uit rubber,
omdat de drukvorm flexibel is, is het ideaal voor het bedrukken van substraten (in de
verpakkingsindustrie) die niet vlak zijn.
Diepdruk Een directe drukmethode waarbij koperen cilinders worden uitgeëtst en in inkt
gedompeld. Overtollig inkt wordt verwijderd met een rakel, zo blijft er enkel inkt op
de inkervingen van de drukvorm. Het substraat komt in contact met de drukvorm en
‘zuigt’ de inkt eruit.
Rakel Mesvormig gereedschap van bijvoorbeeld rubber, staal of hout. Deze wordt gebruikt
voor het wegschrapen van het teveel aan inkt van een diepdrukcilinder bij diepdruk
Doordruk of Men drukt inkt door een zeef, kan zowel manueel als automatisch. Op sommige
zeefdruk plekken is de zeef ondoordringbaar als fotogevoelig materiaal is uitgehard o.i.v. UV-
licht. De onbelichte delen blijven zacht en kunnen uitgewassen worden. Daar blijft
de zeef open en kan de inkt op het substraat.
Master Wordt gebruikt bij machinale zeefdruk. Het is een thermische inbranding van het
ontwerp dat door de computer wordt aangestuurd. De master laat alleen inkt door op
de plekken van het ontwerp op het subtraat.
Laser printer Een cilinder wordt geladen met statische elektriciteit door een laser, daardoor blijft
de toner op de juiste locatie hangen op die cilinder. De positief geladen toner raakt
vervolgens het negatief geladen substraat. De elektrostatische lading van het
substraat zorgt ervoor dat de toner gemakkelijk loslaat. Het substraat wordt
verwarmd waardoor de toner ermee samensmelt. Dit resulteert in een langdurige,
scherpe afdruk.
Inkjet printer Miniscule kleine druppeltjes inkt vallen op het substraat, de cartridge dat inkt bevat,
wordt aangestuurd door elektrische schokjes. Deze schokjes zorgen ervoor dat de
cartridge precies op de juiste plek een druppel lost. Hoe groot deze druppeltjes zijn
hangt af van de elektrische lading.
, Cartridge Inktpatroon van een inkjetprinter.
Plotter Uitvoermachine waarmee met name (lijn)tekeningen worden geplot. Theoretisch
gezien kan deze onbeperkt in breedte drukken, omdat die op een soort van arm zijn
gemonteerd.
Hydrofiel Stoffen dat water aantrekken. Bvb de niet-drukkende delen op de drukplaat bij
vlakdruk
Hydrofoob/ Waterafstotende stoffen. Bvb de drukkende delen op de drukplaat bij vlakdruk, zij
eleofiel trekken inkt aan maar stoten water af
Postpress
Guillotine Eén zwaar blad bij snijmachines dat tussen verticale geleiders omlaag valt op
papier, metaal of ander materiaal op maat te snijden.
Afloop (bleed) Extra bedrukking buiten het afgewerkte ontwerp om bij het schoonsnijden witte
randen te voorkomen.
Snijtekens (crop Hulptekens die worden meegedrukt op het drukwerk, buiten het zichtbare beeld
marks) van het eindproduct. Dient om aan te geven waar het bedrukte papier uiteindelijk
wordt schoongesneden tot het afgewerkte formaat.
Portretmodus De breedte van het papier is kleiner dan de hoogte.
Landschapsmodus Het papier is breder dan de hoogte.
Lichtenberg-ratio 2:1 ratio/verhouding. Bij de A-standaard papier heeft elk opeenvolgend formaat in
de serie een twee keer zo groot of kleiner oppervlak.
Kap- of Vorm van hoogdruk waarbij men vel per vel een plaat met snijmessen door het
stansvorm: substraat “drukt” bvb puzzelstukjes worden zo gekapt.
Contour snijden Met computergestuurde messen en lasers uitsnijden. Bvb voor het uitsnijden van
stickers
Perforeren Het aanbrengen van een scheurlijn door met een scherpe naald vele malen door het
substraat te drukken.
Boren Aanbrengen van grote gaten in het substraat. Bvb voor een ringmap,…
Ritsen Stansen maar dan halverwege het substraat Bvb stickers, om karton makkelijk te
vouwen
Rillen/ biegen Stansen maar met “botte” messen. Bvb dikkere papiersoorten makkelijker te
vouwen
Katern Bundel van verschillende gedrukte pagina’s die gevouwen worden en perfect in
elkaar passen.
Impositie Rangschikking in correcte volgorde voor het vouwen en binden.
, Rug- of zadel- Vellen papier bij elkaar houden met twee of meer nietjes in de rug.
nieten
Garenloos Losse bladeren rechtstreeks in de rug van de omslag lijmen. Elk blad krijgt lijm
brocheren aan de rug en een zijbelijming.
Zijbelijming Een smal randje lijm aan de voor-en achterzijde van elk blad papier zodat de vellen
zich aan elkaar en de rug hechten.
Genaaid Een boekblok dat bestaat uit gevouwen katernen die door middel van garen aan
brocheren elkaar worden genaaid en vervolgens worden gelijmd in de rug van de omslag.
Genaaid met Boekblok dat bestaat uit gevouwen katernen die door middel van garen aan elkaar
garen worden genaaid voorzien van een flexibele lijm en eventueel een kapitaalbandje
en/of leeslint. Het wordt niet rechtstreeks in de rug gelijmd dus je kan kiezen
tussen een rond of rechte rug voor je boek. Het boel valt natuurlijker open.
Kapitaalbandje Lapje stof dat het naai-en lijmwerk subtiel verstopt.
Leeslint Langer stukje stof dat je als bladwijzer kunt gebruiken.
Detailtypografie
Detailtypografie De individuele componenten: letters, letter- en woordspatiëring, regellengte,
(microtypografie) interlinie, typografische tekens. ≠ De persoonlijke voorkeur v/d ontwerper.
Ligaturen Manier om niet-harmonieuze lettercombinaties van 2 of meer letters te corrigeren
door er 1 karakter van te maken.
Mediaevalcijfers Cijfers wisselend van hoogte, dikte en positie t.o.v. de letterlijn.
Tabelcijfers Cijfers van gelijke grootte aan boven-en onderkant lijnend met de kapitalen.
Interactie
Werkelijke ppi De resolutie van het bestand bij 100%
Effectieve ppi De resolutie als het bestand is geschaald. Als je een bestand schaalt, dan worden de
pixels herberekend waardoor de resolutie verkleint bij vergroten en vergroot bij
verkleinen. (Bij druk moet document tussen 300 a 500 ppi blijven)
Presets&preflight
Preset Een PDF (Portable Document Format) voorinstelling die beschikt over vooraf
geconfigureerde instellingen die van invloed zijn op de wijze waarop een PDF
wordt gemaakt.
, PUBLICATION TECHNICS
DEEL 1: PAPIER EN SUBSTRATEN
Substraten: Alle materialen waarop gedrukt kan worden, zoals papier en karton maar ook textiel,
kunststof, canvas, plexiglas, hout,…
® in 2018 is er wereldwijd 409 miljoen ton papier en karton geproduceerd
!! Gemiddeld gebruik per persoon in Europa is 125g papier of karton
Bvb door: info op te slaan, door te geven, lezen, tekenen, knutselen,…
Waarom papier?
• 8 op 10 mensen lezen liever op papier vanwege de tastbaarheid
® creëert emotionele band met gelezen publicatie
• Papier bevordert concentratievermogen: beter begrip en onthouden van informatie
• Minder prikkels in vergelijking met digitale media
• Gebruiksgemak: iedereen kan lezen en schrijven op papier
MAAR is papier slecht voor het milieu?
Akkoord Niet akkoord
Bomen worden gekapt De papierindustrie gebruikt restproducten van houtzagerijen° en
voor papier, wat CO2- uitdunningshout*
opname en ® °kwaliteitsvolle bomen reeds gekapt voor meubelindustrie/bouw.
luchtzuivering ® *hoogwaardig hout adhv bosbeheer, zo moeten bossen regelmatig
vermindert. worden uitgedund !! Vertegenwoordigt +-
de helft v/d grondstoffen voor de Europese papierindustrie.
Hoe zit het met gerecycleerd papier?
Nee, eindeloos recycleren is in praktijk niet mogelijk.
• De vezels waarvan papier is gemaakt, verzwakken bij elk recyclageproces
® kan slechts 2 a 5 keer hergebruikt worden
® nieuwe vezels zijn noodzakelijk
• 20% wordt niet gerecupereerd, omdat we het bijhouden (boeken, foto’s,…)
Gaan we dan niet beter uitsluitend digitaal?
Ook niet, de grondstoffen voor het maken van elektronische apparatuur zijn erg milieubelastend
en niet-hernieuwbaar.
® Toestellen en datacenters gebruiken +- 7,5% v/h wereldwijde elektriciteitsverbruik
In het interview van Hugues Dorzée van tijdschrift imagine wordt de vraag gesteld hoe het zit met
papier en de toekomst?
“Bij de komst van radio, televisie, internet zei men dat boeken en papier zouden
verdwijnen, nochtans zijn er nooit zoveel papieren tijdschriften en boeken geproduceerd
als nu”
® geen toeval, papier blijft belangrijk v/d mens en zal niet snel verdwijnen!
