Welzijn en samenleving
College 1: inleidend college / de belangrijkste les: het sociale is
contingent maar niet arbitrair
Welzijn?
Wat vinden we belangrijk in het leven? (gezondheid, zelfontplooiing, gelukkig
zijn, familie,..)
Definitie: ‘Welzijn is de mate waarin niet enkel de meer primaire behoeften als
voeding, kleding, gezondheid, huisvesting en een goede leefomgeving vervuld
zijn, maar ook de mate waarin men participeert aan het maatschappelijke leven
en de erin geldende cultuur en waardepatronen deelt, en men zich bovendien
kan ontplooien tot een sociaal weerbaar individu.’
- Jacht is belangrijker dan de vangst: op zoek gaan naar wat welzijn is en
wat we vandaag belangrijk vinden
- Al erg lang komen dezelfde aspecten naar voren, MAAR niet altijd met
hetzelfde belang, veranderlijkheid (dezelfde dingen, andere volgorde
(beweeglijkheid))
Het sociale is contingent maar niet arbitrair?
Het
sociale is contingent maar niet arbitrair
- Wat wij belangrijk vinden vandaag is dus eveneens contingent > dus wat
welzijn, welvaart, gezondheid, geluk, arm of rijk, succes of mislukking,.. is,
behoort tot het terrein van de contingentie
- De uitdaging is vooral om dat contingente te duiden, te begrijpen.. en er zo
misschien vat op te krijgen
1
, - Wat is makkelijker? Contingentie zien of niet-arbitraire begrijpen?
- Bv: schoonheids- en gezondheidsideaal: zeer contingent (bv mensen die
plastische chirurgie doen om er op een bepaalde manier uit te zien,
bruinen, diëten, dwangmatig eten,..)
Het thomas-theorema als illustratie
- Vanuit CMNA ontstaat dan ‘sociale waarheid’ = wat we als waar aannemen
is ook veranderlijk
- ‘kennis’, ‘waarheid’, ‘juist of fout’, zijn véél socialer dan we vaak denken
Thomas-theorema:
- ‘als mensen situaties voor werkelijkheid houden, dan zijn deze ook reëel in
hun gevolgen’
(‘if men define situations as real, they are real in their consequences’) > ik
geloof in iets en ik handel ernaar
o Bv: bordje ‘gevaarlijke hond’ > je gaat je gedrag aanpassen en
voorzichtig zijn, mensen gaan niet binnen gaan awv het bordje, het
owv de hond (ook al zie je hem niet) > reputatie
- Toegepast: ‘if people view somebody as great, the he/she is’
De samenleving vandaag: de symbolische samenleving
- Kern: wat heb je vandaag nodig om ‘succesvol te zijn in de samenleving?’
En waarom is succes zo belangrijk? Wat is ‘succes’?
o Apple kost meer, maar is beter? Meer betekenis aan Apple
- Vooral het verzamelen van symbolen
- Symbolen zijn dragers van betekenis
o Bv: met een BMW sta je even lang in de file, maar je voelt je beter
(symbolisch) > niet nuttiger eigenlijk
- Betekenis komt eerst, nut komt erachter
o Als je écht gezond wil eten, moet je misschien fatsoenlijk opzoeken
ipv chique kookboeken te volgen (kookboeken = betekenis)
- ‘hoe minder nut, hoe minder betekenis’
o De minst nuttige dingen hebben vaak de meeste betekenis, bv.
reisbestemming is relatief nutteloos maar het is heel betekenisvol
- Zoek naar nutteloosheid, en je zal betekenis vinden
- Wat is ‘nut’?
>> volgens sommigen is onze samenleving een ‘symbolische samenleving’
Schoolstructuren
- Belang van symboolstructuren zoals (sociale) media, onderwijs, vrije markt
- Maar ook ‘kapitalisme van de begeerte’, infantilisering van de consument
(patronen van kinderlijke consumptie (waar het nut heeft) behouden in de
volwassenheid)
- Conclusie: ‘Dit symbolisch denken zit overal en bepaald onze keuzes,
relaties, beroep, mediavoorkeur, smaakvoorkeur,… maar misschien ook:
schulden maken, anorexia, wie er president wordt,..?
2
, - MAAR: andere vormen van kwetsbaarheid, ongelijkheid, achterstelling,
relatieve depressie,..
- Bv: schoonheid en gezondheid kruipen dichter tegen elkaar
o Mooi = gezond
o Gezondheid wordt steeds symbolischer en meer een ‘sociale
waarde’
o Maar daarom niet minder ‘real in their consequences’
o Bv: schoonheids- en gezondheidsindustrie (sauna in huis,
fitnessstoelen in huis, stappenteller)
Individualisme zonder individualisering
We zijn allemaal op zoek naar identiteit, persoonlijkheid, we willen iemand zijn
- Hoe? Door ‘persoonlijke’ keuzes te maken die anderen vertellen wie we
zijn, gebruikmakend van symbolen (betekenis > nut!)
- Er zijn altijd maar meer kansen om te kiezen vanuit een persoonlijke
vrijheid én dat vinden we belangrijk (kiezen ~ individualisme)
- Het resultaat: ontstellend collectief, met helemaal niet zo veel variatie als
we zelf willen geloven > iedereen kiest maar we komen uit op een
resultaat dat geen individualisering is, we willen eigenlijk allemaal
hetzelfde, maar we willen kunnen kiezen (bv iedereen dezelfde schoenen
want iedereen vindt ze mooi, maar ‘opeens’ zijn ze mooi?? > zelf
gekozen?)
>> individualisme zonder individualisering
- We zijn (steeds meer) ‘voorspelbaar uniek’ MAAR we denken van niet
- Ook op vlak van welzijn, geluk, gezondheid,.. zien we héél wat sporen naar
het collectieve en dat voor kenmerken waarvan we denken dat ze zo
individueel zijn
- Er is veel contingentie
- In dit OPO onderzoeken we die vaststellingen en graven we in het ‘niet
arbitraire’ ervan. Het is ook een onmisbare analyse voor wie als sociale
professional aan de slag wil
College 2: de oorsprong van ons modern denken over geluk
1. waarom spreken we van Modern geluk?
1) Omwille van de ‘herontdekking’ van geluk vanaf de Verlichting en
modernisering
2) Onze manier van naar geluk kijken is nauw verbonden met die
‘modernisering’
o Periode vanaf 1600..
o Opgang van wetenschap/technologie/staatsvorming/kapitalisme en
protestantse ethiek
o Belangrijkste shift in denken in de menselijke geschiedenis
- Tegelijk een thema dat in de sociale wetenschappen erg beladen is/was
o Resultaat of oorzaak: zeer weinig onderzoek tot over enkele jaren
o Taboeonderwerp? Kan je dat wel onderzoeken?
3
, 2. een geschiedenis van bijzondere figuren
Bijzondere figuren of clubjes van figuren (bv: The Lunar Society in Birmingham)
- Met oa Josiah Wedgewood: van koninklijke ceramist tot eetgerei voor de
massa. Een grootvader van Charles Darwin.
- Of Joseph Priestley, puriteinse dominee maar ook ontdekker van zuurstof,
sodawater,.. en schoonbroer van..
- John Wilkinson, bouwer van de eerste stalen boot en brug, maar ook
veilige en handige scheermesjes
- Benjamin Franklin, de Amerikaanse wetenschapper, politicus en uitvinder,
bezocht het genootschap en kende de leden goed:
Waarom
is dit citaat belangrijk?
- Het laat contingentie zien in wat mensen stillaan als ‘geluk’ gaan begrijpen
- Elementen:
o Bereikbaar voor iedereen (een jongeman)
o Eenvoudige, dagdagelijks aspecten (scheren)
o Materiele component (scheermes, beter dan 1000 dollar)
o Een zekere ‘nuttigheid’ (voordelen, beter dan bij de barbier
wachten)
o Missie om dit waar te maken / een positivistische inslag (als je een
jongeman leert..)
- Stillaan gaat men spreken van:
o The greatest happiness of the greatest number
o = het grootste geluk voor zoveel mogelijk mensen
Ook gekend als: the greatest happiness principle’!!
- Eigenlijk de westerse moderne leidraad voor beleid, economie en politiek
(zou het moeten zijn)
- Twee aanvankelijk Europese ‘gelukstradities’ hebben dit verder uitgewerkt
3. de Franse gelukstraditie: welzijn, geluk en welvaart
François-Jean de Beauvoir, markies van Chastellux
- Franse generaal actief in de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog
- Filosoof, socioloog, vriendschap met G. Washington
4
