Sanne Dierckx
Samenvatting
Samenvatting
“Onderwijsbeleid in
“Onderwijsbeleid in
Vlaanderen”
Vlaanderen”
2022-2023
, Onderwijsbeleid (macro-niveau)
Deel 1: de basispijlers v/h Vlaamse onderwijsbeleid
Inleiding
Samenspel
horizontale en
verticale pijlers
➢ Pijlers opsommen
Horizontale pijlers
➢ Gemeenschappelijk sterk verankerd in wettelijke, decretale basis van onderwijs
kenmerk? als maatschappelijke sector
➢ Hoe zijn 1ste pijler: verankerd in artikel 17 van Belgische grondwet in
verschillende pijlers 1831
tot stand gekomen?
2de pijler: verdere uitwerking van Grondwet; zeer late
beslissing om onderwijs voor iedereen te garanderen (via
leerplicht)
3de pijler: ‘aardverschuiving’ als gevolg van federalisering en
overhevelen van bevoegdheden naar de gemeenschappen en
gewesten ➔ dus na staatshervormingen
4de – 7de pijler: vooral resultaat van grondige herschikkingen
van onderwijsstructuur; door enerzijds inbedding in ruimtere
Eur. context, anderzijds door verschuivingen in maatschappij
als gevolg van migratie en ideologische discussies over
diversiteit en inclusie
Verticale pijlers
➢ Wat? verwijzen naar basisstructuur van onderwijs, ingericht
volgens niveaus; niveaus zijn niet enkel afgeleide van
omvattende kwalificatiestructuur, maar ook sterk bepaald
door aantal leeftijdsgrenzen
➢ Shift in focus denken over het belang van onderwijs: verschoven van focus
op beperkte kwalificatie (voor inschakeling in agrarische en/of
industriële maatschappij) naar garanderen van kwalificaties (die
passen bij post-industriële samenleving waarin dienstensector bepalend is)
➢ Anomalie? anomalie: onderscheid tss hoger onderwijs en
volwassenenonderwijs; in buitenland eerder sprake van
tertiair onderwijs (onderwijs aan volwassenen, maar sluit aan bij
verschillende kwalif icatieniveaus)
,Onderwijsbeleid als
het macroniveau in
een onderwijskundig
referentiekader
Onderscheid micro-, in discussies over leren en instructie wordt vooral microniveau
meso- en macroniveau benadrukt (bv. doeltref f endheid van bepaalde werkvorm, een
evaluatieaanpak, een kenmerk van een bepaalde leerling … )
in discussies over onderwijsbeleid vooral nadruk op:
macroniveau mesoniveau
wetgeving, Vlaamse leiderschap van een directeur,
onderwijsnetten en -koepels, ligging van bepaalde school in een
minister van Onderwijs, Vlaamse stad, samenwerking in het
regelgeving ... leerkrachtenteam …
Invloed van macro? MAAR: macroniveau heeft directe invloed op zowel meso- als
+ vbn. microniveau
➢ vb. invloed op meso van macro: kwaliteitszorg op schoolniveau
wordt rechtstreeks bepaald door invulling van schoolinspectie
➢ vb. van invloed op micro van macro: lesdoelstellingen worden
rechtstreeks af geleid van eindtermen
Invloed van context? ‘sector’ onderwijs beïnvloed door versch. ‘stakeholders’:
➢ Wie zoal? vakbonden, leerkrachtenorganisaties, politieke partijen,
➢ Hoe? economische drukkingsgroepen (bv. VOKA), ideologische
➢ Specifiek voor groeperingen (bv. de Kerk, de loge), academische wereld,
Vlaanderen? jongerengroeperingen …
Soms expliciet (bv. protestmars, staking … ), maar meestal
impliciet en direct (intern overleg … ) ➔ ‘Stille overleg’
dikwijls vastgelegd in onderwijsakkoorden en/of deel
geworden van procedure die onderwijsinstanties volgen
Context bepaalt ook het budget voor onderwijs; in Vlaanderen
5,3% van bruto binnenlands product; hoger dan OESO-
gemiddelde van 4,5%
Context
gevisualiseerd context
(het complexe samenspel van
actoren, processen en Kenm erken instructie-
verantwoordelijke(n):
variabelen op het
opvattingen, leeftijd,
macroniveau ➔ context speelt ervaring, opleiding,
centrale rol) Instructie- Didactisch handelen
professionalisering … verantwoordelijke(n): Instructieactiviteiten:
docent, trainer, handboek, tekst,
Begeleiding instructie- begeleider, leerdoel, form atieve
verantwoordelijke(n): leerkracht, coach, toets, lespakket,
schoolteam, pedagogisch opleider, team … com putergam e,
directeur, zorgleerkracht, tutoring, zelfstudie,
GON-begeleider, coach, huistaak …
co-teacher, m entor …
Lerende(n):
student, trainee,
cursist, bezoeker, Organisatie:
Kenm erken lerende(n):
tutee, klas, tijdsblok,
leeftijd, achterstand, SES,
m oedertaal, ervaring, klasgroep … leerm ateriaal,
attitude, self-efficacy, com puterklas,
m otivatie … beam er,
werkhoek …
Begeleiding lerende(n):
zorgcoördinator, co-
teacher, GON- Leeractiviteiten
begeleider, tutor …
, Deel 2: horizontale pijlers
1. Vrijheid van
onderwijs
1.1 De grondwettelijke
vrijheid van
onderwijs
➢ Artikel 17 regelt - vrijheid van onderwijs
tegelijk 2 zaken ➔ nadruk op vrijheid om onderwijs ‘in te richten’
- kosteloosheid van onderwijs
voorwaarde: wnnr. ingericht door de staat
➢ Historisch kader Katholieke Kerk had grote invloed op bevolking
tegenreactie van overheid:
Willem I van Oranje (België deel van Verenigd Koninkrijk der
Nederlanden): overheid neemt touwtjes in handen qua
inrichten van onderwijs
sterke coalitie tss. katholieke en liberale politici tegen
Willem
Belgische Omwenteling; start van Belgische
onafhankelijkheid in 1831
➢ Realisaties Willem I? Tegelijk: door Willem I kiem gelegd van alle volgende
schoolstrijden in België ➔ hij …
- beperkte invloed van Kerk op onderwijs
- bepaalde onderwijs inrichten taak van overheid is
➢ Politiek en ‘vrijheid politieke partijen grijpen graag naar Grondwet om eigen
van onderwijs’ nu? ideeën naar voren te schuiven of die van andere te verwerpen
1.2 Van vrijheid van
onderwijs naar
recht op onderwijs
➢ ‘actieve’ ➔ in 1831 in 1ste plaats ‘actieve vrijheid’ om te onderwijzen
‘passieve’ vrijheid gaandeweg naar ‘passieve vrijheid’ om onderwezen te worden
➔ waren van het begin onlosmakelijk met elkaar verbonden; in 1831 niet
expliciet vermeld, omdat het net zo vanzelf sprekend werd gevonden
➢ Gevolg combinatie discussie over kosten van onderwijs treedt steeds meer op
vrijheid en voorgrond
noodzakelijke zorg
voor onderwijs door
de staat?
1.3 Van recht op
onderwijs naar overheid voorzag enkel in financiering v/h onderwijs dat
discussies over door de staat werd ingericht: het rijksonderwijs - - katholiek
financiering: onderwijs investeerde zeer sterk in lager onderwijs
schoolstrijd
1842: 1ste organieke wet op het lager onderwijs (de wet-
➢ Hoe onderwijs Nothomb): elke gemeente is verplicht een lagere school in
gefinancierd? te lichten, maar mag in plaats daarvan ook bestaande
➢ 1ste wet inzake katholieke school overnemen: “aangenomen vrije school”
financiering
onderwijs verschil in financiering tss. onderwijs dat door overheid werd
➢ Gevolg hiervan? ingericht en vrij onderwijs werd politiek struikelblok
