ALGEMEEN KADER
Forensisch => gevangenis, FPC, …
WZW => slachtofferonthaal, maatschappelijk werker, psychologen, …
In het FWZW is er een verhouding tussen justitie en welzijn.
1 HET CONCEPT
Concept “forensisch welzijnswerk” geïntroduceerd in Panopticon (1980)
Forensisch: disciplines en activiteiten op alle echelons
strafrechtsbedeling (opsporing, vervolging, straftoemeting en
strafuitvoering) = recht
Welzijnswerk: activiteiten die bijdragen tot het (individueel of
collectief (SML)) welzijn = hulp- en dienstverlening (hierna HDV)
DUS: welzijnswerk (= essentie) binnen forensische context (=
specificiteit)
Je hebt algemeen en specifiek welzijnswerk -> hier is het specifiek in de
forensische context.
EENVOUDIG
Wat?
- Hulp- en dienstverlening (HDV)
- aan mensen die als dader, slachtoffer of na(ast)bestaande*
- (on)rechtstreeks worden geconfronteerd met strafrechtelijke
interventie
* Justitiabele = ‘iemand die recht zoekt’, overkoepelende term voor al
deze personen die met strafrechtelijke interventie in contact komen
Meestal gebruikt voor daders/verdachten
Focus FWZW = volwassen daders/verdachten
slachtoffers → Victimologie
minderjarigen → Jeugdcriminologie en Jeugdrecht
Het FWZW gaat ook over deze mensen, maar in het vak bekijken we enkel
volwassen daders/verdachten.
Voor wie? Doelgroep
- Specifiek voor (potentiële) daders en/of slachtoffers
- Mensen in contact met justitie
1
,Door wie? Aanbod
- Algemene maatschappelijke hulp- en dienstverlening
o Hulpverlening: drughulpverlening, geestelijke
gezondheidszorg, OCMW (schuldbemiddelen), …
o Dienstverlening: VDAB, onderwijs, sport, bibliotheken, …
- Categoriaal welzijnswerk: specifiek voor doelgroep daders en/of
slachtoffers
o Justitieel Welzijnswerk (JWW), Slachtofferhulp,
Slachtofferonthaal,
Psychosociale Dienst (PSD), Justitiehuizen, Herstelbemiddeling,
…
De algemene kan door iedereen gebruikt worden. De categoriale enkel
door de specifieke groep in de populatie.
COMPLEX
Het FWZW is een complex gegeven -> oorzaken:
1) Binnen FWZW zijn er verschillende doelstellingen -> verschil in wat
men wil bereiken met de hulp- en dienstverlening, andere
opdrachtgevers, ….
2) Er zijn verschillende bevoegdheidsniveaus betrokken:
a. Federaal
b. Vlaams (gemeenschappen)
Onderscheid tussen autonoom FWZW en aan justitie gebonden FWZW:
- Autonoom FWZW
o Forensisch welzijnswerk dat autonoom van justitie werkt
o Is onderdeel van algemeen welzijnswerk
- Aan justitie verbonden FWZW
o HDV in nauw verband met strafrechtelijke beslissingen
o Welzijnswerk ‘onder mandaat’ (van justitie)
Beide: HDV aan daders in justitiële context
Bv men is in therapie voor drug
Opgelegd door justitie als voorwaarde = justitie verbonden. Deze
persoon doet het uit justitiële druk, het is niet verplicht maar er zit
wel een druk achter.
Autonoom van justitie omdat hij dit zelf wil = autonoom
Het gaat om dezelfde drughulpverlening maar er is een verschil.
Beide aan populatie van daders maar andere finaliteiten.
OORZAAK COMPLEXITEIT
1. Ontstaansgeschiedenis
2
, Welzijnswerk ontwikkeld zowel vanuit privé-initiatief als initiatief
overheid
2. Bevoegdheidskwestie ~ staatshervormingen
Tot 1980 => autonoom en aan justitie gebonden FWZW vallen
samen
1980–85: opsplitsing bevoegdheden
- Autonoom FWZW: hulp op vraag cliënt (vrijwilligheid) =
gemeenschappen
- Aan justitie verbonden FWZW: hulp in nauw verband met
strafrechtelijke beslissingen (vb. begeleiding voorwaardelijke
invrijheidstelling) = federaal
2011: zesde staatshervorming (Vlinderakkoord)
- Onderscheid 1980–85 verandert, want JH en ET (= deel van aan
justitie verbonden WZW) → gemeenschappen (in plaats van
federaal)
2 VERHOUDING WZW – FORENSISCH
Kern = debat verhouding welzijn(swerk) en straf(rechtsbedeling)
Fundamenteel: finaliteit => wat zijn onze doelstellingen? Wat willen we
bereiken?
Praktisch/organisatorisch: Hoe samenwerken? (~ verschillende
opdrachtgever)
Hoe informatie uitwisselen? (vb. beroepsgeheim)
Het welzijnswerk streeft fundamenteel het welzijn van het individu na,
justitie is finaal gericht op de bescherming van de samenleving (vooral de
nadruk op normconformiteit, beschermen SML, volgen regels, …).
Verschillende finaliteit
Zelfde groep mensen
FUNDAMENTEEL – FINALITEIT
AUTONOOM FWZW
Uitoefening van het recht op maatschappelijke hulp- en dienstverlening.
Waarom? Iedereen recht op menswaardig leven (cf. OCMW wet
1976), óók daders.
Iedereen ongeacht of je feiten hebt gepleegd of niet.
Wie is opdrachtgever? De cliënt (vrijwilligheid)
De persoon kiest ervoor HDV aan te gaan.
Centraal principe = kwetsbaarheid van personen in contact met justitie
3
, Combinatie van individueel (HDV) én structureel–maatschappelijk
perspectief
Ontwikkelen van sociaal beleid in functie van voorkomen uitsluiting
Zichtbaar maken van sociale dimensie problemen (sociale ongelijkheid)
Beroepsgeheim als hulpverlener
Illustratie: Justitieel Welzijnswerk (JWW)
= onderdeel CAW (centrum voor algemeen welzijnswerk)
Ze zijn actief in de gevangenissen bv trajectbegeleiders. Het werk met de
gedetineerden kan heel breed gaan.
Ze werken op vraag van de gedetineerde!
Er wordt vertrokken vanuit de noden van de persoon => iedereen heeft
gelijke basisrechten en moet deze kunnen waarmaken.
Rol zorgprofessional in welzijns- & gezondheidszorg
Finaliteit = kwaliteit van leven (recht op menswaardig bestaan) -> de HDV
is gericht op het verhogen van de kwaliteit van het leven, van het welzijn.
Ondersteuning bij functioneren en bij participeren aan samenleving
= vanuit perspectief persoon (≠ vanuit justitie)
= vraag- & behoeftegericht werken (noden) => het wordt niet opgelegd.
Er wordt gesproken over cliënten!
AAN JUSTITIE VERBONDEN FWZW
Welzijnswerk onder mandaat
Opdrachtgever = actor binnen Justitie (echelons SRB)
Vb: onderzoeksrechter, gevangenisdirecteur, SURB, …
Opdracht = divers: advies, controle (voorwaarden), rapportage,
begeleiding, …
Beroepsgeheim, maar niet ten opzichte van de opdrachtgever (~ bvb.
advies)!
Bv de gevangenisdirecteur vraagt om advies over gedetineerde, dan zal
de hulpverlener rapporteren wat er vertelt is tijdens het gesprek.
Wel beroepsgeheim naar andere diensten!
Illustratie: Psychosociale Dienst (PSD) -> adviesverlening SURB
Missie DG EPI: “waarborgen een rechtsconforme, veilige, humane en
geïndividualiseerde uitvoering van vrijheidsbenemende straffen en
maatregelen
met het oog op een optimale terugkeer in de maatschappij”
4
