Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
Inhoud
0. Inleiding .................................................................................................................................. 4
1. Historisch overzicht van de Europese integratie ................................................................... 5
1.1. Wat is de EU ? .................................................................................................................. 5
1.2. Hoe is de EU ontstaan? .................................................................................................... 6
1.2.1. Jaren 40 ..................................................................................................................... 6
1.2.2. Jaren 50 ..................................................................................................................... 7
1.2.3. Jaren 60 ..................................................................................................................... 7
1.2.4. Jaren 70 ..................................................................................................................... 7
1.2.5. Jaren 80 ..................................................................................................................... 8
1.2.6. Jaren 90 ..................................................................................................................... 8
1.2.7. Historisch overzicht van de Europese Integratie .................................................... 10
1.3. Uitbreidingen en terugtrekkingen ................................................................................. 11
2. Instellingen van de EU .......................................................................................................... 13
2.1. De Europese Raad .......................................................................................................... 13
2.1.1. Ontstaan.................................................................................................................. 13
2.1.2. Samenstelling .......................................................................................................... 13
2.1.3. Over de Europese raad ........................................................................................... 13
2.1.4. Voorzitter van de Europese Raad: .......................................................................... 13
2.1.5. Werking ................................................................................................................... 14
2.1.6. Bevoegdheden ........................................................................................................ 14
2.1.7. Gevolgen Brexit ....................................................................................................... 14
2.2. Het Europees Parlement: .............................................................................................. 14
2.2.1. Samenstelling .......................................................................................................... 14
2.2.2. Voorzitter van het Europees Parlement ................................................................. 14
2.2.3. Samenstelling parlement op dit moment ............................................................... 15
2.2.4. Bevoegdheden ........................................................................................................ 15
2.2.5. Controle op andere instellingen en organen .......................................................... 16
2.2.6. Werking ................................................................................................................... 16
2.2.7. Evaluatie .................................................................................................................. 16
2.2.8. Gevolgen Brexit ....................................................................................................... 16
2.3. De Raad van de Europese Unie ..................................................................................... 17
2.3.1. Samenstelling .......................................................................................................... 17
2.3.2. Voorzitterschap ....................................................................................................... 17
2.3.3. Werking ................................................................................................................... 18
1
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
2.3.4. Besluitvorming ........................................................................................................ 18
2.3.5. Evaluatie .................................................................................................................. 19
2.3.6. Gevolgen van de Brexit: .......................................................................................... 19
2.4. Het Hof van Justitie van de Europese Unie ................................................................... 19
2.4.1. Bevoegdheden ........................................................................................................ 20
2.4.2. Werking ................................................................................................................... 20
2.4.3. Evaluatie .................................................................................................................. 21
2.5. Overzicht van de drie verschillende raden .................................................................... 21
3. Het EU-beleid ....................................................................................................................... 22
3.1. De interne markt ........................................................................................................... 24
3.1.1. Economisch integratieproces.................................................................................. 24
3.1.2. Integratieproces van de EU ..................................................................................... 25
3.1.3. Realisaties ............................................................................................................... 28
3.2. De economische en monetaire unie (EMU) .................................................................. 29
3.2.1. Roadmap ................................................................................................................. 30
3.2.2. De invoering van de euro ........................................................................................ 31
3.2.3. Het economisch beleid ........................................................................................... 32
3.2.4. Het monetair beleid ................................................................................................ 34
3.2.5. Evaluatie EMU ......................................................................................................... 34
3.3. Het mededingingsbeleid ................................................................................................ 35
3.3.1. Doelstelling ............................................................................................................. 35
3.3.2. Drie componenten .................................................................................................. 35
3.4. Externe betrekkingen van de EU ................................................................................... 39
3.4.1. Inleiding................................................................................................................... 39
3.4.2. Externe economische relaties ................................................................................. 39
3.4.3. Externe politieke relaties ........................................................................................ 43
3.4.4. Evaluatie .................................................................................................................. 47
3.5. Justitie en binnenlandse zaken ...................................................................................... 48
3.5.1. Inleiding en ontstaan: ............................................................................................. 48
3.5.2. Schengen Verdrag (1985)........................................................................................ 48
3.5.3. Het Verdrag van Maastricht .................................................................................... 49
3.5.4. Het Verdrag van Amsterdam: ................................................................................. 49
3.5.5. Het Verdrag van Lissabon ....................................................................................... 49
Voorbeeld examenvragen ........................................................................................................ 52
Vragen ................................................................................................................................... 52
2
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
Vraag 1: Essay.................................................................................................................... 52
Vraag 2: Essay.................................................................................................................... 52
Vraag 3: Stelling ................................................................................................................ 52
Vraag 4: Stelling ................................................................................................................ 52
Vraag 5: Stelling ................................................................................................................ 52
Vraag 6: Stelling ................................................................................................................ 52
Vraag 7: Open vraag.......................................................................................................... 52
Antwoorden .......................................................................................................................... 53
Vraag 1 .............................................................................................................................. 53
Vraag 2 .............................................................................................................................. 53
Vraag 3 .............................................................................................................................. 53
Vraag 4 .............................................................................................................................. 54
Vraag 5 .............................................................................................................................. 54
Vraag 6 .............................................................................................................................. 54
Vraag 7 .............................................................................................................................. 54
3
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
0. Inleiding
Inhoud
Deel 1. De Europees politiek-institutionele context
1.1. Inleiding (historisch overzicht Europese Integratie)
1.2. De instellingen van de EU
1.3. Het EU-beleid
1.3.1. De interne markt
1.3.2. De economische en monetaire unie
1.3.3. Het mededingingsbeleid
1.3.4. Het regionaal en sociaal beleid
1.3.5. Het gemeenschappelijk landbouwbeleid
1.3.6. De externe betrekkingen van de EU
1.3.7. Justitie en binnenlandse zaken
Lessen
• Deel 1
o Door Ann Pauwels t.e.m. 7 november
o Handboek “European Union Politics”
▪ → iets te uitgebreid, maar goed om op terug te vallen
o 28 november – Gastcollege – mededingingsbeleid Europese Commissie
o Schriftelijk examen:
▪ Essay vragen
▪ Gesloten vragen (kennis, inzicht, toepassingsvragen, stelling juist of fout en uitleg
geven)
▪ Geen multiple choice
▪ Minstens één vraag per hoofdstuk
Samenvatting van ‘Deel 2 – Multinationals’ is terug te vinden op mij profiel.
4
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
1. Historisch overzicht van de Europese integratie
1.1. Wat is de EU ?
• Internationale organisatie
o Basiskenmerken:
▪ Meerdere staten die samenwerken
▪ Gemeenschappelijke belangen
▪ Vorm van permanentie (soort bestuur, administratie)
▪ Verdrag sluiten (afspraken bindend maken)
▪ Internationale rechtspersoonlijkheid
• Om verdragen te kunnen sluiten met andere organisaties/landen
o VB: EU, NATO, VN, OPEC, IMF, wereld bank, OESO, wereldhandel organisatie
Internationale organisatie
Supranationale organisatie Intergouvernementele organisatie
• Deel afstand doen van soevereiniteit aan • Geen afstand van soevereiniteit
hogere instantie • Gevolg: kan niet tegen zijn wil gebonden
• Gevolg: kan tegen zijn wil gebonden zijn aan zijn aan een beslissing
een beslissing o Kunnen enkel bindende
o VB: vertegenwoordigers van beslissingen nemen indien iedereen
lidstaten stemmen voor akkoord is (elk lid heeft veto recht)
beslissingen, meerderheid wint, o Soms beslissingen met
minderheid kan gebonden zijn meerderheid, deze zijn niet
tegen zijn wil juridisch bindend (enkel een
o VB: orgaan dat bestaat uit aanbeveling)
rechters/deskundigen/… die • VB: VN (behalve veiligheid), wereldhandel
beslissing nemen zonder organisatie, NAVO → meeste internationale
betrokkenheid lidstaten, maar ze organisaties zijn intergouvernementeel
moeten de beslissing wel naleven
• VB: EU
De Europese unie is overwegend supranationaal, maar op bepaalde beleidsdomeinen is dat niet of
slechts gedeeltelijk het geval
5
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
1.2. Hoe is de EU ontstaan?
• De voorloper van de EU is ontstaan in de jaren 50 (na WOII), de EU zelf in 1993
1.2.1. Jaren 40
• Na WOII twee prangende vragen:
o Hoe gaan we vermijden dat het ooit nog zo ver gaat komen?
o Hoe gaan we de landen, havens, industrieën opnieuw opbouwen?
→ soevereine staten konden dit niet alleen realiseren → samenwerking nodig
→ heeft geleid tot organisaties die de heropbouw moest helpen
1. Organisatie voor Europese Economische Samenwerking (OEES, 1948)
• Belangrijkste organisatie
• Had alles te maken met heropbouw Europa
• Amerikanen hebben veel geld geïnvesteerd in heropbouw (Marshall-plan)
o Voorwaarde: geleid worden door overkoepelende organisatie (OEES)
• Pure samenwerking, geen afstand soevereiniteit
• West-EU landen wel, Oost-EU niet (communistische landen)
• Geen afstand soevereiniteit
2. Raad van Europa (counsil of Europe, 1949)
• Opgericht op voorstel van Churchill
• Respect voor mensenrechten, democratie en rechtsstaat
• Samenwerking op alle gebieden, behalve militair
• Bestond uit veel West-Europese landen
o Duitsland ook nadat het soeverein werd
o Ondertussen 47 lidstaten (bijna alle Europese lidstaten → ruimer dan EU)
▪ Behalve Wit-Rusland, Kosovo
• Bestaat vandaag nog (afzonderlijke internationale organisatie)
o Zetel in Straatsburg (FR) → grens waar veel gevochten is geweest (symbolisch)
o Reynders heeft zich kandidaat gesteld om secretaris generaal te worden
o Europees hof van de rechten van de mens (orgaan van raad van europa)
• Geen afstand soevereiniteit
3. Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO, 1949)
• Militair bondgenootschap (↔ raad van Europa)
• Bescherming van de leden tegen de militaire dreiging uit het Oosten
• Geen afstand van soevereiniteit
6
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
1.2.2. Jaren 50
1. Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS, 1951)
• Schuman (minister buitenlandse zaken Frankrijk): om oorlog te vermeiden moet productie van
wapens onttrokken worden van landen en onder controle zetten van supranationale autoriteit
→ oprichting EGKS
• Frankrijk, Duitsland, België, Nederland, Luxemburg en Italië
• Eerste volwaardige supranationale organisatie (beperkt maar zeer belangrijk domein)
2. Europese Defensie Gemeenschap (EDG, 1952)
• Koreaanse oorlog in jaren 50, spanningen, USA wilt Duitsland weer bewapenen
• Frankrijk wou dit niet, dus oprichting nieuwe Europese organisatie → EDG
• Rond de tafel van EDG aanvaard iedereen dit
• Maar landen moeten het zelf ook goedkeuren, Frankrijk doet dit niet
1) Niet akkoord met herbewapening DUI, 6 jaar na einde WOII
2) FR wou Franse leger niet onder supranationale controle
3) Fransen wouden de Britten erbij (namen geen deel aan EDG)
3. West-Europese Unie (WEU, 1954)
• USA wou sowieso DUI herbewapening → oplossing → WEU
• Alternatief voor EDG
• Belangrijke verschillen:
1) WEU was intergouvernementeel (oplossing 2de reden weigering EDG)
2) Groot-Brittannië was erbij (oplossing 3de reden weigering EDG)
• Opgeheven in 2011, bestaat niet meer
4. Europese Economische Gemeenschap en Europese Gemeenschap voor Atoomenergie
(EEG en EURATOM, verdragen van Rome, 1957)
• Willen op supranationale basis afspraken maken
• Verder samenwerken op economisch vlak, om zo toekomstige oorlog onmogelijk te maken
• Economische integratie is een instrument om vrede en veiligheid op het Europese continent
te verzekeren
• 6 landen: Frankrijk, Duitsland, België, Nederland, Luxemburg en Italië (IDEM laden EGKS)
• Economische integratie door in de toekomst een gemeenschappelijke markt op te richten en
een gemeenschappelijk mededingings-, landbouw-, handels- en transportbeleid op te richten
o Gemeenschappelijke markt = vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en arbeid
tussen de lidstaten
1.2.3. Jaren 60
De Europese integratie in de crisis
• Fusieverdrag (1965)
• Lege-stoel-politiek Frankrijk (1965)
• Compromis van Luxemburg (1966)
1.2.4. Jaren 70
Begin van de Europese Politieke en Monetaire samenwerking
7
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
1.2.5. Jaren 80
Nieuwe impulsen voor de Europese integratie
• De eerste herziening van het verdrag van Rome
• Nieuwe regels, omdat men vaststelde dat de gemeenschappelijke markt er nog steeds niet
helemaal was → dringend iets aan doen
o Besluitvorming vergemakkelijken om gemeenschappelijke markt te realiseren
• Nieuw verdrag: Europese Akte (1986)
o Nieuwe benaming: interne markt (ipv gemeenschappelijke)
• Eind jaren 80 → val Berlijnse muur
o Eind van communistische regimes
o Communistisch regime Oost-Duitsland valt ook, leidt tot hereniging Duitsland
→ aanzet verdere stappen Europese integratie
→ andere landen zien weer een grootmacht herrijzen (Duitsland) (beetje bang)
→ willen dat Duitsland meer geïntegreerd wordt in een Europese organisatie
→ ontstaan van de Europese Unie (zelfde lidstaten als EEG..)
→ verdrag van Maastricht
1.2.6. Jaren 90
Drie grote peilers:
1. Europese Gemeenschap • Economische peiler
• EGKS, EEG en EURATOM
• Hoofdzakelijk supranationaal
2. Gemeenschappelijk • Diplomatieke relaties EU met derde landen
• Defensie
• Intergouvernementeel
3. Samenwerking Justitie en • Ordehandhaving
Binnenlandse zaken • Intergouvernementeel
Tweede en derde peilers waren zeer gevoelige beleiden
→ niet supranationaal
Verdrag van Amsterdam (1997)
• Bedoeling om EU beter uit te rusten voor verwachte uitbreidingen maar slechts in beperkte
mate gerealiseerd
o Communistische regimes vallen en willen deelnemen aan Europese Unie
→ EU was daar nog niet klaar voor (moest eerst efficiënter worden)
• Derde Pijler krijgt een andere naam: Politiële en Justitiële Samenwerking in strafzaken
• Schengen-Acquis wordt geïntegreerd in EU
Verdrag van Nice (2001)
• Nieuw verdrag met het oog op uitbreiding
8
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
Verdrag tot Vaststelling van een Grondwet voor Europa (2004)
• Democratisch deficit: bevolking beschouwt de EU als niet genoeg democratisch
o “EU legt regels op en wij hebben daar niets aan te zeggen”
o EU wilt grondige hervormingen
• Frankrijk en Nederlands hebben een idee: die grondwet voorleggen aan bevolking in een
referendum
o Voor of tegen stemmen, geen nuance
o Meerderheid van beide bevolkingen stemt tegen dat verdrag
• Uit vrees dat de Europese Unie nog meer macht gingen krijgen
o Dus verdrag kan niet in werking treden
Verdrag van Lissabon (2007)
• Merkel: even laten rusten en het verdrag herschrijven en nieuwe naam geven
• Door ‘grondwet’ uit de naam te halen, schrikte het de bewoners minder af (grondwet ging voor
hun te paar met ‘veel mach’)
• Verdrag bepaalt vandaag de dag nog steeds de werking van de Europese Unie
• Pijlerstructuur afgeschaft (want te ingewikkeld)
o Nu iets simpeler, maar nog steeds complex
Brexit (2019?)
Groot-Brittannië wilt zich terugtrekken uit de organisatie
Mogelijkheid was oorspronkelijk niet inbegrepen in de verdragen, in verdrag van Lissabon wel
9
, Samenvatting – Deel 1: Europese instellingen
1.2.7. Historisch overzicht van de Europese Integratie
Jaar Supranationaal Mengeling Intergouvernementeel
1948 OEES
1949 Raad van Europa en NAVO
1951 EGKS
1952 EDG
1954 WEU
1957 EEG & EURATOM
1965 Fusieverdrag
1969 Europees politieke en
1992 monetaire samenwerking
1986 Europese akte
1992 Verdrag van Maastricht
1997 Verdrag van Amsterdam
2001 Verdrag van Nice
2004 Verdrag grondwet Europa
2007 Verdrag van Lissabon
10
