H1: WAT IS SOCIALE PSYCHOLOGIE?
INLEIDING
‘Dancing plague’ of ‘dancing mania’
= vrouw danst op straat en kan niet stoppen, anderen dansen mee
-> besmet met de dansziekte
Verklaringen:
- Bezeten door de duivel, epilepsie en vergiftiging
- Plausibele verklaring -> in de sociale psychologie
Maatschappelijk moeilijk omstandigheden -> stress -> grotere kans op psychische aandoeningen
Massahysterie & angst voor de plaag (hypochondrie)
STUDIEOBJECT & DEFINITIE
Materiële object (gedrag)
= invloed van anderen op het gedrag van het individu
-> observeerbaar – subtiel, bewust – onbewust
Formele object (wetmatigheden)
= het zoeken naar wetten d.m.v. de wetenschap
-> erklären (verklaren) en verstehen (begrijpen)
Sociale psychologie bevat factoren van zowel algemene psychologie als sociologie
Algemene psychologie Sociale psychologie Sociologie
- Gedrag van een individu - Gedrag van individuen - Samenleving in zijn
in normale (= psychologie) in sociale geheel
omstandigheden relaties (= sociaal) - Wetmatigheden in
- Gedragingen binnen en sociale structuren en
buiten een sociale gehelen (groepen,
context cultuur, …)
Sociale psychologie (Alport)
= een studie die tracht te begrijpen, verklaren en voorspellen hoe de gedachten, gevoelens en gedragingen van
individuen beïnvloed worden door de waargenomen, ingebeelde of impliciete gedachten, gevoelens en
gedragingen van anderen
3 doelen:
- Begrijpen
- Verklaren
- Voorspellen
Wat?
- Het individu
-> gedachten, gevoelens en gedragingen
- Het sociale
-> beïnvloed door gedachten, gevoelens en gedragingen van anderen
- Het subjectieve
-> waargenomen, ingebeelde en impliciete …
,GESCHIEDENIS
OUDHEID
Plato: mens streeft eigenbelang na in zijn relaties met anderen
Aristoteles: mens is van nature een gemeenschapswezen
EINDE 19 E EEUW – BEGIN 20 E EEUW
Eerste stappen sociale psychologie ~ ontstaan van de psychologie
- Triplett: fietsonderzoek
- Le bon: collectieve geest
- Tarde: imitatie en contra-imitatie
VOOR WOII
Zoektocht naar eigen identiteit
- Definitie sociale psychologie = sociale beïnvloeding (Alport)
- Sociale waarneming en attitudes (thema’s)
- Sociometrie = interpersoonlijke relaties in kaart brengen
NA WOII + KOUDE OORLOG
Grote bloei van sociale psychologie
- Thema’s vanuit oorlogsvoering en rassenhaat: leiderschap, gehoorzaamheid, groepsdruk, (im)moreel
gedrag, vooroordelen, …
- VS
2 E HELFT 20 E EEUW
Brede publiek aanspreken met populaire thema’s
- Experimenten
- Festinger: sektes
- Morris: de naakte aap, de mensentuin
BELANG VAN ONS SOCIAAL LEVEN
SOCIALE BEHOEFTEN EN HUIDHONGER (CORONA)
Gevolgen voor algemeen welbevinden:
- Verhoogd aantal oproepen bij Tele-onthaal
- Angst en eenzaamheid
- Meer relationele problemen
Online alternatieven:
- Geen verzachting voor het sociale gemis
- Zoom fatigue = mentale uitputting (bij veelvuldig luisteren en converseren in videoconferenties)
Lichamelijk contact = sociale behoefte
- Knuffelcontact -> huidhonger
- Positief effect op mentaal en fysiek welbevinden
- Neurologisch
Insula
-> deelgebied centraal in de hersenen, verbind tast & aanrakingen met emotionele beleving en
koppelt hier een (on)aangenaam gevoel aan
Oxytocine
-> hormoon dat een belangrijke rol speelt in sociale contacten en vreugdegevoelens
,Grotsyndroom
- Na lange periode van beperkt sociaal contact
- Vergelijking met daglicht (pijn na verblijf in donkere grot)
- Verklaringen
Mens = gewoontedier (routines)
Angst voor besmetting
SOCIALE VERBONDENHEID IN MOTIVATIETHEORIEËN
-> leggen een belangrijke nadruk op de nood aan sociale contacten
Behoeftenhiërarchie (Maslow)
-> volgende behoefte kan niet vervuld worden indien de vorige niet
vervuld is
Voordelen:
- Erkennen dat mensen behoeften hebben
- Veel behoeften -> sociale behoeften
Nadelen:
- Theorie is al lang achterhaald
- Niet altijd in die volgorde (soms voorrang geven aan kind en
niet aan eten voor jezelf)
Zelf-determinantietheorie (Deci en Ryan)
- 3 belangrijke voorwaarden voor intrinsieke motivatie
- 3 basisbehoeften
- Universeel
- Geen hiërarchie
Sociale verbinding is één van de cruciale schakels om je goed te
voelen, het beste uit jezelf naar boven te halen en intrinsiek
gemotiveerd te zijn in wat je doet. Omgekeerd zal het ontbreken van
die verbondenheid erg nadelig zijn voor je welbevinden en
ontplooiing.
Behoeftenhiërarchie <-> zelf-determinantietheorie
-> ZDT is universeel en bevat geen hiërarchie, BH heeft dit niet
INTROVERSIE, VERLEGENHEID EN SCHAAMTE
Introversie
- Persoonlijkheidskenmerk die ons maakt tot wie we zijn
- Introversie – extraversie
- Behoefte aan alleen-zijn en privacy = keuze
Verlegenheid
- Geen keuze
- Wordt ervaren als last of hindernis
-> gevoelens van stress, onzekerheid en angst + beperkt in mogelijkheden
Schaamte
- = een tijdelijke emotie verbonden aan een gedrag of kenmerk en vaak samenhangt met gevoelens van
schuld of angst om geëvalueerd te worden
- Geen persoonlijkheidskenmerk
- Dunne grens met verlegenheid
- Plaatsvervangende schaamt
, Schaamte vs verlegenheid en introversie
-> bij schaamte is er een schuldgevoel = leidraad voor moreel gedrag
EMPATHIE EN SPIEGELNEURO NEN
Samenleven met anderen of een harmonieus functionerende maatschappij vormen:
- Regels en gedragsvoorschriften (wetten)
- Leden van de maatschappij moeten beschikken over voldoende empathisch vermogen
Empathisch vermogen
= zich kunnen inleven in de ander, zich kunnen verplaatsen in de schoenen van de ander en proberen te
begrijpen hoe de ander zich voelt en waarom hij bepaald gedrag stelt
-> perspectief van de ander innemen
Empathie:
- Attitude
= wil om het perspectief van de ander in te nemen
-> afhankelijk van goodwill of bereidheid om zich in de ander in te leven
- Vaardigheden
= in staat zijn het perspectief van de ander in te nemen
Empathie ~ Emotionele intelligentie
- Kennis van eigen emoties
- Onderkennen van de emoties van de ander
- Reguleren van emoties
- Mogelijkheid om zichzelf te motiveren
- Gepast omgaan met anderen in sociale relaties
Oorzaken van empathie als vaardigheid:
- Nurture
= opvoeding en ervaring
- Nature
= prefrontale cortex; verwerking persoonlijkheid, moreel besef en inschattingsvermogen
Spiegelneuronen (prefrontale cortex)
= basis voor sociaal contact en empathisch vermogen
- Zenuwimpulsen opwekken
- Mentaal overnemen van gedragingen die men iemand ziet stellen
- Zorgen voor inleven en medeleven
- Morele kompas
-> experiment over moraliteit bij baby’s d.m.v. poppenspel (K. Hamlin)
Kunnen een onderscheid maken tussen goed en kwaad
-> kiezen de helper
Geven voorkeur aan het goede
-> kiezen voor de behulpzame blauwe pop i.p.v. de gele pop die de ander tegenwerkt
Hebben een aangeboren afkeer voor het onbekende
=> Bevinding P. Bloom
= empathie is een zaklamp die een of enkele personen uit jouw leefwereld oplicht, terwijl
anderen naar de duisternis worden verbannen
-> empathie is een hopeloos beperkte emotie die we voelen voor mensen die dicht bij ons
staan
R. Bergman – “Temper je empathie, train je compassie”
- Compassie = beheerster, afstandelijker en constructiever
- Je voelt niet mee met anderen, je voelt voor hen
- Je deelt niet in het lijden van de anderen, je merkt het wel op en dit stelt je in staat om in actie te
schieten
