Diagnostiek en interventies: grondslagen - Terminologie
1 Diagnostiek… en aanverwanten
1.1 Diagnostiek …
Diagnostiek: het proces van de verzameling, ordening en verwerking van de beschikbare
relevante gegevens vanuit de hulp- of zorgvraag van een natuurlijke persoon ten behoeve
van de zorg.
Handelingsgerichte diagnostiek: een cyclisch zoek- en beslissingsproces van het
centrum waarbij informatie over het individu en zijn omgeving wordt verzameld,
geïntegreerd en afgewogen met als doel de problemen, de onderwijsnoden of de
hulpvragen te objectiveren, te analyseren en te verklaren met het oog op adequate
advisering voor het handelen. Voor de analyse wordt gebruikgemaakt van
wetenschappelijk verantwoorde methoden, en als die voorhanden zijn, van vastgelegde
standaarden.
3 essentiële elementen
● Hulp- of zorgvraag als uitgangspunt
● Analyse (procesmatig)
● Finaliteit is zorg waarmaken
1.2 … en aanverwanten
(Psychologisch) assessment: een cyclisch besluitvormingsproces waarbij een
diagnostische vraag gedefinieerd wordt en hypotheses geformuleerd en getest worden op
basis van verzamelde informatie om zo te komen tot een integratief beeld en
indicatiestelling.
Assessment bedoeld ongeveer hetzelfde MAAR probleem dat er vaak woordjes voor worden
gezet
Vaak heel contextspecifiek ingevuld, waardoor men term niet kan gebruiken binnen
orthopedagogiek
Classificatie: er wordt gezocht naar het algemene beeld en wordt een persoon op basis
van overeenkomsten met anderen beoordeeld en ingedeeld aan de hand van een bepaald
systeem.
Onderscheid tussen classificatie en diagnostiek:
● Classificatie: louter beschrijvend
● Diagnostiek: wil beschrijven, verklaren en/of indiceren
1
, 2 Interventies… en aanverwanten
2.1 Interventies…
Interveniëren: op een systematische manier in een professionele context een duurzame
verandering trachten te bewerkstelligen waardoor problemen van personen in ernst,
frequentie of omvang verminderen of waardoor problemen hanteerbaar worden voor
personen.
→ Niet specifiek genoeg om echt orthopedagogiek te beschrijven!
Orthopedagogische interventie: gericht op verandering
● Het voorkomen, verminderen of oplossen van problemen in de opvoeding en
begeleiding
● Het weer opgang brengen van een vastgelopen dialoog
● Het realiseren van veranderingen die bijdragen aan een betere levenskwaliteit van
de betrokkenen
De opvoedings- of begeleidingscontext is het kader voor de interventie
● Interventies betreffen alle bij de pedagogische context betrokken personen
● Interventies betreffen het in grotere systemen ingebedde cliëntsysteem
→ Professionele context is hier opvoeding en begeleiding!
2.2 … en aanverwanten
Behandeling: een doelgerichte interventie gericht op enerzijds het genezen van een
aandoening, anderzijds het bestrijden van (verergering van) symptomen van de
aandoening en het leren omgaan met (de gevolgen van) de aandoening.
→ Term therapie als specifieke vorm van behandeling (gedefinieerd op basis van het doel of
onderliggend theoretisch kader)
Term behandeling toont niet echt dat het (ortho)pedagogische hulpverlening is
Term lijkt heel fel indruk te wekken dat professional het oplegt en uitwerkt voor cliëntsysteem
Interventie geeft meer een gevoel van interactie met alle factoren die deel van de oplossing
zijn
Training benadrukt dat behandeling (adequaat gebruik van) 1 of meerdere vaardigheden
adequaat wil aanleren/versterken
Psycho-educatie: een reeks van individuele, familie- of groepsinterventies, erop gericht
om deelnemers inzicht te geven over een significante uitdaging in het leven, hen hierbij
steunbronnen te helpen ontwikkelen, en copingvaardigheden ervoor aan te leren.
→ Doel: aan mensen duidelijk maken wat het wel en niet is, prognose geven, mensen bereid
maken om richting interventie te gaan
→ Specifieke vorm van interventie
2
, Begeleiden: het bevorderen, behouden of compenseren van het adaptieve gedrag, de
ondersteuning van de zelfredzaamheid in het dagelijks leven.
→ Specifieke vorm van begeleiding: coaching, …
Begeleiding en ondersteuning in professionele context vaak inwisselbaar gebruikt
Toch duidelijk verschil
● Begeleiding: louter adaptieve vaardigheden aanleren
Bv.: openbaar vervoer nemen, eigen huishouden doen, …
● Interventie: veel ruimer dan begeleiding
Coaching: het stimuleren van het bereiken van persoonlijke doelen door analyse van de
specifieke situatie, het plannen van concrete acties en het eventueel versterken van
noodzakelijke competenties daartoe.
In vergelijking met begeleiding, kenmerkt coaching zich nadrukkelijker door:
● Oplossingsgericht karakter
● Hoge mate van specificiteit
● Tijdelijk karakter
Coaching heel vaak niet onderzocht op effectiviteit MAAR subjectief wel vaak als nuttig
ervaren → vooral omdat men over heel specifieke situaties mee nadenkt met persoon en
heel concrete acties kan voorstellen + in beperkte maten vaardigheden gaat trainen
3
,4
,Diagnostiek en interventies: grondslagen - Modellen: diagnostische
besluitvorming
1 Hebben we diagnostische modellen nodig?
Voorbeeld - Casus
Een jongen verblijft in een residentiële instelling en wordt 18 jaar. Hij begint het geld dat
zijn ouders voor hem gespaard hebben uit te geven. De leiding van de leefgroep is
bezorgd dat hij zijn mogelijkheden voor de toekomst weggooit. De begeleiding probeert
hem te overhalen om hiermee te stoppen.
Hier diagnostiek nodig om te kijken wat achter het gedrag van de jongen zit → verklaren
en gericht/gepast ingrijpen
Ook achter gedrag begeleiders zitten cognities en opvattingen die men kan beschrijven in
diagnostisch model
Waarom methodisch proces en modellen?
● Orthopedagogiek is handelen in onzekerheid
● Ons klinisch oordeel is gauw vertekend
● Mensen hanteren allerlei strategieën en vuistregels om met informatie om te gaan
● Bescherming: systematisch en te evalueren besluitvormingsproces, ondersteund met
wetenschappelijke kennis
2 Wat is diagnostiek?
Diagnostiek is…
● Het analyseren van problemen van mensen en het zoeken naar verklaringen en
oplossingen hiervoor, ondersteund vanuit wetenschappelijke kennis
● Een methodisch proces, een cyclus, met verschillende stappen en expliciete regels
● Een zoek- en beslissingsproces dat in dialoog met de cliënt en diens omgeving wordt
uitgevoerd
● Een systematisch opgezet en te evalueren besluitvormingsproces waarin een
formele en inhoudelijke relatie wordt gelegd tussen klacht, probleem, diagnose en
advies/interventie
● “Beter begrijpen om beter te kunnen beslissen bij het ingrijpen”
5
, 3 Modellen
3.1 De empirische cyclus (De Groot)
NIET voor hulpverlening gemaakt, maar kan er in principe wel op
toegepast worden
3.2 De regulatieve cyclus (Van Strien)
Op basis van probleemstelling een
diagnose maken
Laat zien dat er een stuk achter
diagnose komt, als clinicus
onderneemt men iets
Plan maken of interventie uitvoeren
en evalueren of deze geholpen
hebben
Denkpauzes aanwezig!
3.3 De klinische cyclus
Diagnostiek verbonden met interventie door stap van indicatiestelling → op basis van
diagnose gepaste interventies vinden
Bij interventie continu evalueren of men goed bezig is → hierdoor leert men meer over
verklaringen van het het probleem
Als het niet aanslaat, overloopt men eigenlijk opnieuw de diagnostische cyclus
6
,3.4 Variant van de klinische cyclus
In plaats van therapeutische cyclus spreken we meer over interventiecyclus
7
, 3.5 De diagnostische cyclus
Model om tot bredere diagnose te komen
Diagnostische cyclus is denkmodel: beschrijft verschillende denkstappen die
corresponderen met vragen die diagnosticus kan stellen
3.6 Cyclus handelingsgerichte diagnostiek
Beschrijft meer stappen die men echt zet wanneer men aan diagnostiek doet
Diagnostische cyclus en cyclus handelingsgerichte diagnostiek zijn complementair (sluiten
elkaar niet uit)
8
