Palliatieve zorgen
1. De student geeft in eigen woorden een definitie van
palliatieve zorgen weer
Het zorgen voor de beste comfortzorg tijdens de laatste weken/jaren van de zorgvrager. Hierbij
rekening houdend met alle aspecten van de zorgvrager. Wanneer er geen behandeling meer mogelijk
is.
Pallium/palliare= deken, mantel, verzachten = draaglijk maken, comfort geven
PZ is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te
maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door behandeling van pijn en andere
symptomen, lichamelijke, psychosociale en spirituele aard.
2. De student heeft inzicht in het ontstaan en de
uitbouw van palliatieve zorgen
Cicelly Saunders (1918-2005)
Palliatieve zorg is ontstaan in Engeland onder impuls van Cicely Saunders. Zij wordt beschouwd als de
grondlegster van palliatieve zorg.
Het wordt haar duidelijk dat er naast optimale bestrijding van lichamelijke pijn vele andere aspecten
aandacht vragen:
Angst voor het alleen zijn en om alleen te sterven
Geestelijke pijn veroorzaakt door lichamelijke aftakeling en het besef binnenkort afscheid te
moeten nemen van allen en alles wat de patiënt dierbaar is
Daarnaast is er te weinig aandacht en te weinig eerbied voor het gevoelsleven van de patiënt en de
familie. Op basis van deze vaststellingen introduceert Cicely Saunders het begrip ‘totale pijn’.
Na haar opleiding tot arts ontwikkelt zij een eigen palliatief zorgmodel en sticht in 1967 het St. Christophers
Hospitaal. Dit is het eerste hospitaal waar pijnbestrijding en intensieve stervensbegeleiding gecombineerd
worden. Er wordt klinisch onderzoek gedaan en er wordt gestreefd naar een nog betere vorm van zorg voor
stervende mensen. Hospice Care
"Palliatieve zorg is alles wat nog dient gedaan te worden als men denkt dat er niets meer kan gedaan
worden." C. Saunders
Structuur PZ : historiek
1980 : Joan Jordan (België)
Engelse, Belgische man overleden
Oprichting VZW Continuïng Care, Brussel
PZ in België bekendmaken en organiseren
× 1988 : Lisette Custermans : PTZ, later FPZV
Oprichting VZW OMEGA
Palliatieve thuiszorg
Later Federatie Palliatieve zorg Vlaanderen
× 1990 : Zr. Leontine (°1923) :
Vpk > later arts
, Eerste palliatieve zorgeenheid
Sint-jansziekenhuis, Brussel
"Leven toevoegen aan de dagen in plaats van dagen toe te voegen aan het leven" Zuster Leontine
Uitbouw palliatieve zorg
Federatie :
Netwerken
Thuis :
o Palliatieve thuiszorgequipes
o (supportieve) dagcentrum
Opname
o Palliatieve supportteams : ZH - WZC
o Palliatieve zorgeenheid
Federatie
Overkoepelend orgaan (denktank om PZ verder te sensibiliseren, introduceren in de
gezondheidszorg)
Doel : kwaliteit van PZ in Vlaanderen verbeteren
Netwerken
Opdracht : overkoepelend samenwerkingsverband tussen eerstelijns hulpverleners,
organisaties, instellingen … erkend door de Vlaamse overheid en gericht op PZ
Regionaal georganiseerd : 15 in Vlaanderen
Netwerken
Supportief, ondersteunend : elke verpleegkundige heeft een basispakket
Verpleegkundigen, artsen, vrijwilligers ter plaatse
Zorg op verschillende vlakken
Thuis
PST in WZC en ZH
SDC
PZE
Wet 2002: “Elke patiënt heeft recht op palliatieve zorg bij de begeleiding van het levenseinde”
3. De student benoemt het onderscheid tussen
curatieve, palliatieve en terminale zorg
Curatieve zorg: hierbij is de behandeling bedoeld om te genezen. Er is hoop om te genezen
maar er is geen garantie. Het is gericht op het herstel van de patiënt.
Palliatieve zorg: wanneer er geen genezing van de ziekte mogelijk is. Het is gericht op het
verlichten van allerlei klachten en het kan ook het leven van de patiënt verlengen. Het doel is niet
om te genezen maar om de kwaliteit van leven zo lang mogelijk goed te houden.
Palliatieve geneeskunde=> ptn die niet meer kunnen genezen maar wel nog bv bestraald kunnen
worden om de PIJN onder controle te houden (is nt zelfde als symptoombestrijding). Er wordt nog
veel gedaan in de palliatieve fase.
Terminale zorg: dit is het laatste stuk van de palliatieve fase. De levensverwachting is dan
medisch gezien maximaal drie maanden. Dat is natuurlijk niet altijd precies in te schatten, maar
een arts of verpleegkundige kan vaak toch wel aangeven dat er een ernstige verslechtering is in
het ziek zijn. Soms voelen patiënten het zelf ook aan dat ze niet lang meer zullen leven. In deze
fase wordt de zorg intensiever.
,Voor opname in een ziekenhuis mag de levensverwachting niet meer dan drie maanden zijn.
Soms leven mensen langer en wordt een uitzondering gemaakt, dan hoeven mensen niet weer
naar huis voor de laatste periode van hun leven.
Begripsomschrijving volgens ppt
Curatieve geneeskunde : lost het probleem op
Palliatieve geneeskunde : beïnvloedt de ziekte, maar lost het probleem niet op, niet te
genezen
ziekte controleren/stabiliseren
= actieve behandelingen
Symptoomgerichte palliatieve zorg : bestrijdt de ongemakken, de symptomen
Terminale zorg : laatste, ultieme fase. Wanneer het overlijden kan verwacht worden
binnen de 72u.
Ongeneeslijk ziek is niet gelijk aan niet reanimeren en niet gelijk aan DNR.
Patiënt kan nog altijd de wens hebben om alles aan hem te doen wat er ook gebeurd.
niet in functie van curatie maar voor symptoomcontrole.
4. De student geeft het belang van een degelijke
uitbouw van de thuiszorg weer en de plaats van de
verschillende teamleden hierin
4.1 Palliatief thuiszorgteam
Vlaanderen telt vijftien teams voor palliatieve thuiszorg. Deze zijn territoriaal afgebakend, zodat elke
Vlaming terecht kan bij één team. Het team wordt steeds ingeschakeld met akkoord van de huisarts
en geeft die ondersteuning die nodig is binnen elke specifieke situatie. Elk team bestaat minstens uit
een aantal palliatief deskundig verpleegkundigen, een palliatief geschoolde equipe arts en een
administratieve kracht. De verpleegkundige kan zowel de patiënt ondersteunen als de familie of de
andere hulpverleners. Ze doet dit aan het bed van de patiënt, onder leiding van de huisarts. Er is een
permanentie voorzien van 7 dagen op 7 en 24 uur op 24.
Enerzijds brengen zij u informatie. Over wat u als familielid of mantelzorger kan doen om het de
patiënt zo comfortabel mogelijk te maken, over wat u te wachten staat, welke beslissingen u kan
nemen... . Anderzijds ondersteunen zij de patiënt concreet, thuis en samen met de huisarts en het
team van zorgverstrekkers dat mogelijks aanwezig is.
Zelfs wanneer het team niet rechtstreeks betrokken is bij de begeleiding aan het bed van de patiënt,
kan de huisarts of zorgverstrekker steeds voor zichzelf of het zorgteam het advies of de
ondersteuning inroepen van het palliatief thuiszorgteam.
4.2 Palliatieve zorg in het palliatief dagcentrum
In sommige regio's is er een (erkend) palliatief dagcentrum, waar de patiënt een aantal dagen per
week terecht kan. Het dagcentrum is een niet-medische omgeving, waar de patiënt toch de zorg
krijgt die hij nodig heeft. Hij brengt er de dag door in het gezelschap van lotgenoten en vrijwilligers.
Voor heel wat mensen is dit een deugddoende en ondersteunende ervaring. Voor de familie kan het
de zorg een stukje verlichten, zodat de draagkracht voldoende groot blijft en de patiënt thuis kan
blijven wonen.
,4.3 Wat wordt verwacht van een palliatief verpleegkundige in de thuiszorg?
Dienstverlening aan patiënt en familie
Ondersteuning in het hele psychosociale gebeuren, door te luisteren naar verhalen, vragen en
bezorgdheden.
Ondersteuning in het praktische, door samen met het zorgteam te kijken welke bijkomende zorg of
ondersteuning er nodig is. Waar zinvol en wenselijk kan een vrijwilliger worden ingeschakeld.
Dienstverlening aan de arts
Waar nodig advies geven omtrent het onder controle krijgen van pijn en andere lastige symptomen,
zowel in de palliatieve zorgfase als in de terminale fase. Vanuit onze dagdagelijkse ervaring, en onder
leiding van onze equipe arts, hebben verpleegkundigen hierin immers een zeer specifieke expertise
uitgebouwd.
Bijstaan in het helpen uitklaren van levenseindevragen van de patiënt.
Ter beschikking stellen van een spuitaandrijver, in het kader van een begeleiding.
Dienstverlening aan alle hulpverleners
Coaching of ondersteuning, zowel op individueel als op team- of organisatieniveau,
Vorming, zowel in open aanbod als op maat van de voorziening,
5. De student heeft kennis van de organisatie van
palliatieve zorg in België
In België is de palliatieve zorgverlening gelijkwaardig in de verschillende regio's van het land,
ongeacht de zorglocatie van de patiënt (thuis, ziekenhuis, MRS…). Dankzij de gezamenlijke
inspanningen en betrokkenheid van zowel de palliatieve zorgexperts verenigd in federaties als de
overheden werd er hiervoor in 1997 een coherent plan ontwikkeld inclusief een algemeen
wetgevend kader.
Dit plan omvat een regeling volgens geografische omlijnde gebieden (per schijf van ongeveer 300
000 inwoners), waarbij elk gebied voorzien is van :
een platform of netwerk voor palliatieve zorg ;
een multidisciplinaire begeleidingsequipe (MBE) voor palliatieve thuiszorg (tweedelijns) ;
12 residentiële bedden voor palliatieve zorg (SpS4) ;
een palliatief supportteam in elk ziekenhuis (PST) ;
een palliatieve functie in elk rust- en verzorgingstehuis (RVT) ;
eventueel een palliatief dagcentrum.
Volgende organisaties hebben als missie het overleg, de coördinatie en de ontwikkeling van
palliatieve zorg:
De palliatieve zorgfederaties
De drie palliatieve zorgfederaties (één in Vlaanderen, één in Wallonië en één in Brussel) verenigen de
palliatieve zorgstructuren elk in hun respectievelijke regio. Ze zijn ook woordvoerders en
bevoorrechte gesprekspartners wat betreft palliatieve zorg richting de overheden, en hebben tevens
een wetenschappelijke missie (opleiding, onderzoek, kwaliteitsaspecten).
De platforms of netwerken voor palliatieve zorg
Zij hebben als belangrijkste taken: het promoten van de palliatieve cultuur bij het brede publiek, het
sluiten van samenwerkingsovereenkomsten op hun grondgebied, de actualisering van de kennis over
palliatieve zorg, de vorming van vrijwilligers, etc.
Palliatieve zorg : Multidisciplinair werken
Palliatief team
, Specifieke expertise
Interactief overleg
Horizontaal, evenwaardig
6. De student erkent de noodzaak aan gedegen
observaties die een urgente situatie kunnen
aankondigen
1)Omdat palliatieve en/ of terminale patiënten vaak een verminderd bewustzijn hebben is het voor
hen moeilijker om pijn en bepaalde angst verbaal duidelijk te maken. Daarom is het belangrijk dat wij
als verpleegkundigen non-verbale tekenen van pijn en angst kunnen herkennen.
Pijn
Angst
Uitdrukking van pijn
Zeer rusteloos
Specifiek geluid of uiting van pijn
Pakken
Wenkbrauwen fronsen
Plukgedrag
Grimas
Rimpels in het voorhoofd
Kreunen en kermen
Pijnlijke plek aanraken en vasthouden
2)Ook is het belangrijk dat we als verpleegkundige de signalen van iemand die stervende is
herkennen. Dit zodat we de familie tijdig kunnen verwittigen.
niet of nauwelijks meer eten en drinken
ernstige vermoeidheid en verzwakking leidend tot volledige bedlegerigheid
snelle, zwakke pols
koud aanvoelende, soms cyanotische extremiteiten, lijkvlekken
spitse neus (de huid over neus en jukbeenderen verstrakt)
verminderd bewustzijn, vaak tot uiteindelijk volledig verlies van bewustzijn enkele uren voor
het overlijden
==> bron: cursus klinisch redeneren 2de bachelor
7. De student geeft in eigen woorden de theorie omtrent
pijn- en symptoomcontrole weer aan de hand van
praktijkvoorbeelden
