GERECHTELIJK RECHT
WEZEN EN FUNCTIE VAN HET GERECHTELIJK RECHT
BEGRIPSOMSCHRIJVING
het gerechtelijk recht = het geheel van rechtsregels die betrekking hebben op de
effectuering van materieelrechtelijke aanspraken van de rechtssubjecten
(burgerlijk procesrecht)
regels inzake het geschil en het geding, rechtsvorderingen van de rechtssubjecten,
rechterlijke organisatie, rechtsmacht en bevoegdheden van de hoven en rechtbanken
materieel recht = de regels die betrekking hebben op de inhoud van rechten en plichten
hoe (rechts)personen zich naar elkaar toe moeten gedragen in hun onderlinge
verkeer
burgerlijk procesrecht = regelt de verhoudingen tussen de partijen in een civiele procedure
omvat de vormvoorschriften en procedureregels waarmee in een civiele procedure
wordt gewerkt
om materiële rechten te realiseren, moet je beroep doen op een rechter (eigenrichting is
volstrekt uitgesloten)
de overheid moet ervoor zorgen dat de burger effectief toegang krijgt tot het gerecht voor
de realisatie van zijn civiele rechten/aanspraken
er is een probleem -> materieel recht, dan kan het gerechtelijk recht komen om dat
probleem op te lossen
bv. je verkoopt iets en de koper betaald niet, wat nu? Er is een probleem, je hebt recht op betaling volgens BW
(materieel recht) Hoe gaat die meneer nu betalen, hoe maak je dat het recht effect krijgt en gehandhaafd
wordt? Het gerechtelijk recht komt erbij kijken, aanmaningen en dan een dagvaarding/beslag leggen op
goederen om betaling te krijgen
1
,artikel 6 EVRM
eenieder heeft recht op een eerlijk proces
Een ieder heeft recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen
een redelijke termijn, door een onafhankelijke en onpartijdig gerecht dat bij de wet is
ingesteld.
Een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, wordt voor onschuldig gehouden
totdat zijn schuld in rechte is komen vast te staan.
Een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, wordt voor onschuldig gehouden
totdat zijn schuld in rechte is komen vast te staan
deze rechten zijn fundamenteel (er mag geen uitzondering op zijn)
Iedereen heeft recht op een judiciële (rechterlijke) oplossing van zijn geschil.
recht om naar de rechter te stappen
recht op een advocaat (ook al heb je geen geld)
BRONNEN
INTERNATIONALE REGELS
het internationaal recht overstijgt alles
voorbeeld: Smeerkaasarrest van het Belgische Hof van Cassatie van 27 mei 1971, waarin werd gesteld dat een
verdrag met rechtstreekse toepasselijkheid in de interne Belgische rechtsorde de voorrang heeft op de wetten
van het Belgische Parlement en ook op de grondwet, zelfs wanneer deze wetten dateren van na de wet die het
verdrag heeft goedgekeurd
een aantal internationale verdragen bevatten kwaliteitsvereisten inzake het gerechtelijk
recht en algemene beginselen van behoorlijke rechtspraak
grensoverschrijdende geschillen worden doorgaans beslecht op grond van
internationaalrechtelijke normen
deze regelen onder meer de internationale rechtsmacht van de rechtscolleges, de
betekening en de kennisgeving van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken, de
bewijslevering en de justitiële samenwerking
2
,voorbeeld: Brussel Ibis (2012)
door deze verordening zijn, met ingang van 10 januari 2015, alle in een lidstaat gegeven beslissingen
uitvoerbaar in een lidstaat, ook uitvoerbaar in een andere lidstaat zonder verdere uitvoerbaarverklaring
GRONDWET
de grondwet is de hoogste Belgische wetgeving
fundamentele principes en staatsstructuur
rechterlijke macht als derde staatsmacht
fundamentele waarborgen: (artikel 151 Gw.)
onpartijdigheid en onafhankelijke rechtsbedingen
onafhankelijkheid van de rechters en openbaar ministerie
paritaire samenstelling en bevoegdheden van de Hoge Raad voor Justitie
GERECHTELIJK WETBOEK (GER.W.)
HISTORIEK
vroeger: de koning ging alles bepalen, hij had de macht
er ontstond een revolutie tussen het volk en de koning
het volk won en de koning werd vermoord (LEF)
Napoleon bewonderde het Romeinse Rijk en nam er veel van over. Hij creëerde zo het
wetboek (1804), strafwetboek (1809) en het Gerechtelijk Wetboek (1967)
veel wetten overgenomen uit het Romeinse Rijk
rechtbanken werden pas gecreëerd wanneer ze nodig waren
vroeger waren er dus heel veel rechtbanken (wel 100)
werd uitgedund en er kwam structuur
koninklijke commissie: Charles Van Reepinghen was voorzitter
hij stelde dat iedere wet dient uitgelegd te worden, bij een parlementaire wet kan je
de parlementaire voorbereiding lezen (verslag Van Reepinghen)
3
, Charles Van Reepinghen -> Gerechtelijke hervorming
beoogde minder omslachtige, snellere en minder kostbare rechtsbedeling
opteerde voor eenheid van rechtsmacht en rechtspleging
na 3 jaar trad het wetboek in werking
procedures veranderde totaal, een vormelijke procedure, rechtbanken verdwenen en
kregen andere structuur, beroepen verdwenen
wijzigingen -> hervorming van de wet
Wet 3 augustus 1992
Wet 26 april 2007
gerechtelijke hervorming 2014
Potpourri I – VII 2015 – 2018
Bij de wet van 10 oktober 1967 werd het Gerechtelijk Wetboek ingevoerd.
BASISBEGINSELEN
GRONDRECHTEN
een aantal fundamentele regels of grondrechten beheersen het gerechtelijk recht
(subjectieve rechten die voor de realisatie van de materiële aanspraken van elk
rechtssubject essentieel zijn dat hun schending te allen tijde door het objectieve recht dient
te worden gesanctioneerd)
bv. recht van verdediging
TOEGANG TOT HET GERECHT (RECHTSVORDERING) (ARTIKEL 6 EVRM)
iedereen heeft recht op een vrije en kosteloze toegang tot het gerecht (! Verbod op
eigenrichting en ! verplichting van de rechter om recht te spreken) (artikel 5 Ger.W.)
ONAFHANKELIJK EN ONPARTIJDIG GERECHT (RECHTSMACHT)
4
