FAMILIAALVERMOGENSRECHT
Patrick Hofströssler - Tim Opgenhaffen – Anne-Sophie Vandenbosch
2024 - 2025
,Laura LV 2024-2025
Familiaalvermogensrecht
Hoofdstuk 1: Relatievormen
Inleiding niet op examen, maar wel begrijpen, anders gaat het niet lukken!
Samenwoningsvormen als koppel
3 vormen voor een relatie
3 vormen die volgens het recht erkent zijn! (Recht is niet de wet)
(Hier gaat het over koppels. Dus met 2! Het recht regelt geen relaties met meer dan 2.)
3 gradaties van samenwonen in België:
1. Huwelijk
Het huwelijk is de enige vorm in de Code Napoléon van 1804. Het is een dominante vorm tot eind
20e eeuw. Rechtsstelsel waar het huwelijk nog religieus is: vb: Israël, het Joodse huwelijk.
De wet bepaalt dat het Burgerlijk huwelijk eerst gesloten moet worden, namelijk de vrijheid van de
mens begint met de wettelijke bescherming. Want religieuze bescherming is een keuze.
Het is een cultureel, religieus gegeven. Civiel, maar aan de oorsprong is het cultureel. Het is pas
later civiel geworden. Het is een plechtige rechtshandeling met verregaande rechtsgevolgen.
Het recht benadert het huwelijks samenwonen nog steeds erg formeel, er zijn namelijk
voorwaarden de moeten nageleefd worden. Het huwelijk moet plechtig zijn aangegaan. Als er geen
huwelijksovereenkomst wordt gesloten brengt dit gevolgen mee voor het vermogen van de
echtgenoten, omdat er een (huwelijks)gemeenschap tot stand komt. En als de echtgenoten het
huwelijk dus willen eindigen, kan dat enkel door een echtscheidingsprocedure. Alleen een rechter
kan bij vonnis het huwelijk door echtscheiding ontbonden verklaren.
De ontwikkelingen sinds 1804:
- Greep samenleving neemt af
- Homohuwelijk (2003)
- Loskoppeling van verticale relaties (opvoedingskader)
1
,Laura LV 2024-2025
2. Wettelijke samenwoning
Reden? Als eis van de progressieve samenleving. Homohuwelijk is toegestaan, maar oorspronkelijk
was dat niet mogelijk.
Ingevoerd in 1998 als ‘minihuwelijk’, dit is veel minder plechtig.
Daarnaast heeft het een zwakkere rechtsband / gevolgen – vgl met het huwelijk. WS is een graad
lager dan het huwelijk. Er is een evolutie naar steeds meer gelijkstelling met gehuwden, en toch
blijven er belangrijke verschillen.
! Ook zonder emotionele / seksuele relatie mogelijk. WS is mogelijk als broer en zus ook.
3. Feitelijke samenwoning
Tot eind de jaren 70 ongeoorloofd.
Maatschappelijke realiteit vs juridische realiteit.
Er is een vrije keuze (wetgever) → realiteit en wilsgebrek van de liefde.
Ex! Naar Belgisch recht is de feitelijke samenwoning NIET JURIDISCH GEREGELD! Maar het is
wel een maatschappelijke realiteit.
De leden van FS die afspraken maken over de dingen van het leven, zoals meubels kopen,
appartement huren, eten kopen,… Maar staat allemaal niet in BW geregeld. Vaak gebeuren deze
afspraken mondeling, of je stelt een contract op. MAAR dit is gemeen recht! Geen personen en
familierecht, want het bestaat niet in BW als gereglementeerde samenwoningsvorm.
2
,Laura LV 2024-2025
Hoofdstuk 2: Relatierecht
Deel 1: Wettelijke regeling van het samenwonen
- Vermogensrechtelijke aspecten
Afhankelijk van de keuze, zegt de wet dat uw vermogen als onderdeel van het koppel, er iets
verandert. Had u die relatie niet aangegaan, had uw vermogen een andere vorm gekregen, of andere
bestuursbevoegdheden,…
Voor de wetgever moeten de vermogensrechtelijke aspecten worden bijgesteld.
1. Feitelijke samenwonen
Een louter feit
Feitelijk samenwonen is een louter feit, want het is een informeel gebeuren. Twee personen
beslissen om samen te wonen, ze huren of kopen een woning of de ene trekt bij de andere in,
zodanig dat ze dus samenwonen.
Administratief horen ze beiden ingeschreven te zijn in het bevolkingsregister op hetzelfde adres. Het
is geen civielrechtelijk statuut, maar wel ad hoc verwijzingen. Het regelt zelf vrij regelingen, zoals
contract of testament.
Ook de beëindiging is een louter feit (bevolkingsregister). Het is vormloos.
Geen wettelijke regeling
FS heeft geen statuut waaraan wettelijke gevolgen verbonden zijn. Hier is er geen sprake van
wettelijke alimentatie, eventueel conventioneel of schadevergoeding/ natuurlijke verbintenis.
! Als samenwonende partners aan hun relatie civielrechtelijke gevolgen willen verbinden, moeten
ze dat zelf regelen. Dit kan via een samenwoningscontract, of een testament.
3
,Laura LV 2024-2025
2. Wettelijk samenwonen
Een verklaring voor ABS - art. 1475 oud BW. Het ws komt tot stand door een verklaring af te leggen
voor de ambtenaar van de burgerlijke stand. Hiervan wordt er melding gemaakt in het
bevolkingsregister, maar er wordt geen akte burgerlijk stand opgemaakt.
De ws beïnvloedt wel de bevoegdheid in he rechtsverkeer, vb de bescherming van gezinswoning.
→ samenwoningscontract: verklaring is geen samenwoningscontract. Er is slechts sprake van
een samenwoningscontract als de samenwoners die de verklaring hebben afgelegd, een notarieel
contract afsluiten waarin ze vermogensrechtelijke gevolgen van hun relatie vastleggen (net zoals
gehuwden kunnen doen in de huwelijksovereenkomst).
Gevolgen wat betreft de persoon?
- Wettelijk = geen persoonlijke verplichtingen (zelfs geen plicht tot samenwonen!) Je hebt
geen plichten. (<--> huwelijk: samenwoning, getrouwheid en bijstand)
- Conventioneel = kan wel, maar geen aantasting of beperking persoonlijke vrijheid mogelijk.
Vb: geen getrouwheidsverplichting, of geen bijstandsverplichting.
Gevolgen wat de vermogens betreft?
- Conventioneel = Er is wel een verplichting tot materiële of financiële hulp tijdens en na de
relatie.
! OPGELET met BEËINDIGING:
o Geen geldelijke sanctie gekoppeld aan verplichting tot voortzetting
o Wel verbintenis om relatie niet abrupt te beëindigen en levensgenoot in financiële
moeilijkheden te brengen.
o Je mag geen contracten sluiten die strijdig zijn met openbare orde en goede zeden.
Geen contracten sluiten over ‘sla mij’ of ‘hak mijn arm af’
Primair samenwoningsstelsel
Art. 1477 oud BW
Het primair samenwoningsstelsel is vergelijkbaar met primair huwelijksstelsel. Bij wet vastgelegde
regels over gezinslasten, gezinswoning en gezinsbescherming.
Betekenis primair : ‘universeel gelijk in alle gevallen zo’. Of je het nu wilt of niet, of het anders
zou willen, maar het zal toch zo zijn. U kiest voor een samenwoningsvorm en dan moet je u
aan regels houden of je nu wil of niet. Het betekent niet dat het onbelangrijk is.
4
, Laura LV 2024-2025
Beëindiging relatie van wettelijke samenwoning
Art. 1476 § 2 oud BW
- Formele beëindiging is vereist bij ABS.
o Informeel uit elkaar gaan, staat niet gelijk met de beëindiging van de ws. Deze blijft
wettelijk bestaan tot ze via een verklaring voor de ABS is opgezegd.
- Door een gezamenlijke verklaring of op initiatief van één van beide:
- Eenzijdige beëindiging? : verklaring betekend bij GDW-exploot + geen opzeggingsperiode
- Andere gronden? Overlijden en huwen
De realiteit overtreft steeds de fictie. Vb: ik blijf de rest van mijn leven bij u. Mogelijke techniek om
dat te bereiken? : de andere persoon tot uw eigendom maken. Hoe? Een afspraak maken dat als
iets gebeurt dat u niet wilt dat gebeurt, dan is het vermogen volledig van diegene die verlaten wordt.
A en B zien elkaar graag en willen elkaar nooit verlaten, maar als A dat durft te doen, dan is alles wat
jij hebt van mij, teken dit via contract = dan is dat strijdig met openbare orde en goede zeden. Omdat
‘liberté (vrijheid), fraternité en legalité’.
Wat is de juridische waarde van zo’n beding van een strijdigheid van openbare orde en goede zede?:
er is niet een nietig contract, enkel een vernietigbaar contract! Dit wil zeggen dat je het moet
aanvechten of je moet iets anders doen, namelijk de exceptie van nietigheid oproepen, dat is u
wordt aangesproken over het contract dat u hebt ondertekent.
Gevolgen beëindiging
- Geen, tenzij bedongen (net zoals bij fs)
- Geen wettelijke alimentatie voorzien !
- Beperkt termijn om rechter te vatten (3 maanden) Art. 1479, al 3 OBW
o Wat kan u wel regelen of waarvoor kan u wel naar de rechter stappen? Rekeningen
die nog moeten betaald worden die de ene partner niet doet, of partner komt zijn
spullen niet ophalen.
- Vergelijkbaar met FS: namelijk poging om via rechter iets te verkrijgen.
5
