● Verdwijnen van hysterie als diagnose: Hysterie werd in de jaren '80 uit de DSM
geschrapt en hernoemd naar andere categorieën, zoals 'histrionische
persoonlijkheidsstoornis'. Door gebrek aan consensus over de definitie en de
afnemende populariteit van Freuds psychoanalyse, werd hysterie steeds minder relevant
in de medische wereld.
● Opkomst van evidence-based denken: Vanaf de jaren '80 neemt het evidence-based
denken toe, wat sceptisch staat tegenover psychoanalyse en de voorkeur geeft aan
empirisch onderbouwde methoden, zoals cognitieve gedragstherapie, die korter,
goedkoper, en meetbaar zijn in effectiviteit.
● Hysterie in de moderne maatschappij: Hoewel hysterie als medische diagnose
verdween, wordt het nog steeds veel gezien in de maatschappij. Vooral via sociale
media verspreidt zich een collectieve hysterie over thema's als veiligheid, immigratie en
economie, vaak versterkt door politiek en media.
● Contrasterende cijfers en percepties: Ondanks dat Nederland objectief veiliger en
welvarender is dan ooit, ervaren burgers juist toenemende onveiligheid en onzekerheid.
De kloof tussen feiten en gevoelens wordt groter, en burgers wantrouwen vaak
optimistische statistieken.
Definitie van hysterie: Wordt vaak gezien als een irrationele en overdreven emotionele
toestand die moeilijk samengaat met rationaliteit. Vooral vrouwen worden hiermee
geassocieerd.
Historisch perspectief op waanzin:
● In de Renaissance: Waanzin werd gezien als deel van de samenleving en gelinkt aan
het bovennatuurlijke, bijvoorbeeld zichtbaar in de schilderijen van Bosch en Bruegel.
● In de klassieke periode: Waanzin werd een medisch fenomeen (maladie mentale) dat
los stond van rede en moraal. Het werd opgesloten en geclassificeerd, zoals in
werkhuizen en ziekenhuizen.
● Ontstaan van de medische blik: Waanzin en hysterie werden gezien als afzonderlijke,
medische problemen, waardoor een systematische behandeling mogelijk werd.
Moderne medische benadering:
● Freuds psychoanalyse: Introduceerde vrije associatie om hysterische patiënten zelf
hun ervaringen te laten verwoorden.
● Empirisch medisch model: Verplaatste de focus van klassificatie naar individuele
diagnostiek en behandeling.
Hedendaagse relevantie en discussie:
● Toename van “hysterische” klachten: Artsen signaleren een groeiend aantal mensen
met psychische klachten als depressie en burn-out.
● Sociale en culturele kritiek: Feministen zien hysterie als een vorm van verzet tegen
maatschappelijke normen die vrouwen beperken.
,Complexiteit en controverses rond hysterie:
● Hysterie heeft verschillende betekenissen door de tijd heen gehad en werd soms zelfs in
twijfel getrokken als een echte aandoening.
● Filosofen en kunst: Denkbeelden over hysterie komen terug in literatuur, schilderkunst
(bijv. Bacon), en filosofie (bijv. Deleuze).
Het schilderij toont hysterie door hevige spiertrekkingen en verkrampingen.
Gilles Deleuze ziet een sterke band tussen hysterie en schilderkunst, en beschrijft het als de
'hysterische essentie van de schilderkunst' die niet puur representatief is.
Hysterie heeft een aantrekkingskracht op literatuur, met voorbeelden zoals "Fanny" van
Emants, "Madame Bovary" van Flaubert, "Anna Karenina" van Tolstoj, en "Eline Vere" van
Couperus.
Ook Hollywood verkent hysterie, zoals in "A Dangerous Method" en Heath Ledgers Joker in
"The Dark Knight."
Elaine Showalter noemt deze culturele weergaven "Hystories."
Het boek onderzoekt waarom hysterie als diagnose is verdwenen en of het alleen bij vrouwen
voorkomt.
Het benadert hysterie zowel psychologisch als biologisch, maar richt zich vooral filosofisch op
de vraag waarom hysterie ons leven beïnvloedt.
Deleuze vergelijkt het onderzoek met een detective- en sciencefictionroman, waarbij hysterie
als mysterieus fenomeen wordt onderzocht door verbanden in de samenleving te ontdekken.
Sciencefiction biedt een manier om ons heden te begrijpen en ons voor te bereiden op de
toekomst, waarbij hysterie als onderdeel van de cultuur functioneert.
De auteur zoekt naar hoe hysterie zich manifesteert in maatschappelijke thema's, zoals
veiligheid en immigratie.
In tegenstelling tot Foucault's abstracte benadering, onderzoekt de auteur hysterie in de praktijk
en observeert hij concrete emoties, bijvoorbeeld in de Rotterdamse wijk Hillesluis.
De auteur heeft deelgenomen aan Buurt Bestuurt, een initiatief waarin bewoners meedenken
over beleid, om begrip op te bouwen voor hun frustraties en boosheid.
Het boek behandelt ook de taal van hysterie in de context van migratie en onveiligheid, met
historische voorbeelden zoals de rassenrellen in Rotterdam in 1972.
● Het boek bespreekt het debat over rassenrellen en vergelijkt dit met huidige discussies
over immigratie en integratie in Nederland, waarbij wordt benadrukt hoe belangrijk taal is
bij het vormen van onze kijk op de werkelijkheid en ons gedrag.
● In hoofdstuk 2 wordt de geschiedenis van hysterie behandeld, waarbij verschillende
verklaringen door de eeuwen heen worden beschreven, van Plato tot Freud.
● Hoofdstuk 3 richt zich op hysterie in veiligheidsdenken en het gebruik van
oorlogsretoriek ("War on Drugs", "War on Terror"). De auteur analyseert Hobbes' invloed
en vergelijkt dit met Frans de Waals ideeën over empathie en altruïsme.
● In hoofdstuk 4 introduceert de auteur het concept van "positieve veiligheid," dat volgens
hem beter aansluit bij een empathisch en altruisme-gericht mensbeeld.
, ● Het volgende hoofdstuk onderzoekt de invloed van sociale media op ons leven, waarbij
de auteur stelt dat ons gebruik van sociale media hysterische vormen aanneemt en
opsporingsdiensten hier voordeel uit halen.
● Een empirisch hoofdstuk volgt over de auteur's ervaring met het project Buurt Bestuurt in
de Rotterdamse wijk Hillesluis, waar bewoners onvrede uiten over de bestuurlijke
obstakels bij de aanpak van problemen in hun buurt.
● Hoofdstuk 7 behandelt de "hysterische hyperbolen" in het debat over vreemdelingen en
analyseert de rassenrellen in de Afrikaanderwijk in 1972 als vergelijkingspunt met het
hedendaagse immigratiedebat.
● Het boek sluit af met een reflectie op hysterie, onderscheid makend tussen destructieve
en constructieve hysterie, waarbij de laatste kan leiden tot maatschappelijke
verandering.
● De auteur stelt dat hysterie nog steeds springlevend is, ondanks dat de psychologische
wetenschap deze als verouderd beschouwt.
Inleiding en Ontstaan: In de tweede helft van de 19e eeuw brak hysterie uit in Europa, vooral
Frankrijk en Duitsland. Het werd een epidemie, leidend tot speciale behandelafdelingen in
ziekenhuizen. In Parijs werd een groot percentage vrouwen met hysterie gediagnosticeerd.
Diagnose en Behandeling: Hysterie werd vaak gezien als een vrouwelijke ziekte, gerelateerd
aan de baarmoeder ("op drift"), en artsen ontwikkelden behandelmethoden, variërend van geur-
en geluidstherapie tot massage en vibrators.
Historische Percepties van Hysterie: Oorspronkelijk geloofde men dat een zwervende
baarmoeder door het lichaam symptomen veroorzaakte. Later kwamen natuurlijke verklaringen
(tekort aan seks) en bovennatuurlijke verklaringen (duivelse bezetenheid) naar voren.
Heksenvervolging: Hysterie werd soms als hekserij gezien, resulterend in vervolging en
brandstapels. Vooral in de 15e-17e eeuw werden vrouwen met symptomen van hysterie
verdacht van samenwerking met de duivel.
Breder Cultureel Perspectief: De baarmoeder symboliseert bescherming, en de ziekte
hysterie werd verbonden met vrouwelijkheid, emotionele instabiliteit en ongedurigheid.
● Femme fatale: Aantrekkelijke, manipulerende vrouw die met de duivel wordt
geassocieerd, vaak afgebeeld met slangen.
● Femme savante: Geleerde vrouw die gelijkheid zoekt met mannen, vooral medelijden
oproept.
● Historie van hysterie: Oorspronkelijk gezien als aandoening door de baarmoeder
veroorzaakt; later verplaatst naar brein (Le Pois, Sydenham).
● 17e-eeuws geloof: Baarmoeder als "dier" dat ziekte veroorzaakte; artsen verleggen
oorzaak naar brein.
