Arbeids- en
organisatiepsychologie
Introductie
1. Wat is een organisatie
Organisatie= een samenwerking tussen 2 of meerdere mensen om een
bepaald doel te bereiken
Bedrijf= specifieke vorm van organisatie
Organisatiestructuur= systeem dat aangeeft hoe de taken formeel worden
verdeeld, gegroepeerd en gecoördineerd in een organisatie
Organogram: schematische, visuele weergave van een organisatie
Toont de formele verhoudingen
Wie geeft leiding aan wie
Welke diensten werken samen met/in opdracht van…
Missie= waarvoor een organisatie staat (wie we zijn)
Visie= algemene voorstelling van de toekomst van een organisatie (waar
we voor gaan)
Waarden= soort overtuiging dat een bepaald gedragspatroon goed is om
volgens te handen/zich gedragen, en die zo het gedrag aanstuurt
Stakeholder= een persoon, groep, betrokken partij, … die een belang heeft
bij of die op een manier betrokken is, bij wat een organisatie doet
2. Onderzoek en het belang daarvan
A&O-psychologie= wetenschappelijke kennis verwerven over de relatie(s)
tussen variabelen
Doel: via systematische, wetenschappelijk onderzoek…
Gedrag, emoties en attitudes in organisaties en samenleving
begrijpen en verklaren
Gedrag, emoties en attitudes in organisaties en samenleving
voorspellen
1
,Soorten onderzoek: kwalitatief onderzoek en kwantitatief onderzoek
3. Uitdagingen voor (mens en) organisatie
1. Reageren op economisch zware tijden:
Geschikt personeel is moeilijk te vinden
Sterk gestegen kosten: energie, grondstoffen, leningen,
personeelskosten, …
2. Reageren op onzekere tijden
3. Innovatie en verandering stimuleren
4. Een goeie balans tussen werk en privé mogelijk magen vb.:
thuiswerk
5. Werken aan meet ethische organisaties
6. Omgaan met een veranderde bevolking
Op werk omgaan met: meer alleenstaande, verouderende
bevolking, meet hoogopgeleiden
7. Diversiteit in de samenleving leidt tot diversiteit op de werkvloer
2
,Persoonlijkheid en waarden
1. Persoonlijkheid
1. Wat is persoonlijkheid
Persoonlijkheid als psychologische contract:
Optelsom van de manieren waarop individu reageert op en
interageert met anderen
Betrekkelijk constante manieren van reageren of handelen in
verschillende situaties.
Waarneembare trekken
Komt tot uiting in gedrag
In verschillende situaties
Persoonlijkheid wordt beschreven in/via
persoonlijkheidstrekken
2. Persoonlijkheidsmodellen en/of testen
- Big 5- model
Emotioneel stabiliteit – neuroticisme
Emotioneel stabiele mensen: weerbaar tegen stress,
zelfzeker
Neurotische mensen: angstig, onzeker, waakzaam,
negatief
Extraversie- introversie
Extraverte mensen: graag mensen om zich heen, sociaal
Introverte mensen: minder spraakzaam, verlegen
Vriendelijkheid/ altruïsme
Hoge score: gericht op anderen, niet egoïstisch, vertrouwen
Lage score: afstandelijk, competitief, kritisch
Openheid
Hoge score: creatief, nieuwsgierig, kunstzinnig
Lage score: conventioneel, belang hechte aan het bekende
Conscientieusheid (plichtsgetrouw)
Hoge score: verantwoordelijk, volhardend, georganiseerd
3
, - De MBTI: persoonlijkheidsvragenlijst gebaseerd op
persoonlijkheidstheorie van Jung, deelt mensen in 16 types
Extraversion – introversion
Sensing – intuiton
Thinking – feeling
Jodging – percieving
Meet psychologische voorkeuren van mensen over hoe ze de
wereld percipiëren en beslissingen nemen
Kan ingezet worden om betere persoonlijke effectiviteit te
bekomen
Mag niet voor selectie doeleinden gebruikt worden
Kritiek: theorie van Jung nooit gevalideerd en bevat 1 dimensie,
correlatie tussen 4 dimensies gevonden
3. Overige persoonlijkheidseigenschappen
Zelfbeeld (Core Self- Evaluation) = hoe denk je over jezelf
Hoog zelfbeeld hangt samen met positieve werkuitkomsten,
succesvol presenteren
Locus of control: mate waarin mensen geloven dat ze hun leven zelf
onder controle hebben, Rotter
Interne LOC: geloof dat je zelf verantwoordelijk bent voor succes/
falen
Externe LOC: geloof dat succes en falen te wijten zijn aan
factoren buiten jezelf
Het duistere drietal (dark triad): 3 sociaal onwenselijke PH kenmerken
die:
- Bij iedereen meer/minder aanwezig zijn
- Vooral tot uiting komen als we onder druk staan
- Ongepaste reactie/gedrag teweegbrengen
Psychopathie= weinig schuldgevoel of berouw bij schade aan
anderen berokkenen
- Relevantie voor gedrag organisatie: opklimmen in de
organisatie, beïnvloeding technieken en intimidatie
Narcisme= zichzelf erg belangrijk vinden, veel aandacht nodig,
arrogant, weinig empathie
- Relevantie voor gedrag in organisatie: extreme scores
ongewenst en grensoverschrijdend gedrag, matige score
effectief leiderschap
4
