OVERZICHT Kinderpsychiatrie
Les 1 – Algemene principes
Development
- Bereiken van fysieke, cognitieve, linguïstische en sociaal-emotionele mijlpalen rond specifieke
tijden (niet echt scherp begrensd, maar geeft richting)
o Bv inzicht krijgen & abstract redeneren vanaf 12-18m
- Belangrijk om kids niet te overschatten, toch wordt er op elk leeftijdsmoment te veel verwacht
van kinderen door ouders, leerkrachten, …
- Deel van de hersenen, bv taalontwikkeling, zal niet goed ontwikkelen als een kind in een niet
goed stimulerende omgeving opgroeit
Wat zorgt voor development?
- Nature & nurture
o Genen (voorgeprogrammeerd)
o Omgeving = levenservaringen + biologische omgeving (= opvoeding)
- Bewijs dat deze 2 een rol spelen?
o Tweelingenstudies = gedragsgenetica
- Genetica & omgeving
o Individu ≠ onbeschreven blad ® genetische opmaak ® startpositie &
ontwikkelingsmoeilijkheden
o Jim twins: genen bepalen groot deel persoonlijkheid ® bepaalde keuzes maken in je leven
Genetica
- Klassiek
o Chromosomaal (bv trisomy 21, bv autisme) 99% genoom = identiek in alle mensen
< 1% is uniek = diversiteit in elk individu
o Monogenetisch (bv Huntingtonsdisease)
o Polygenetisch (kenmerken zijn dimensioneel verdeeld over iedereen, bv ADHD)
§ Additief
Verdeling = nooit 0 & nooit 100%, hoe
§ Multiplicatief/epistatisch: gen-gen interactie
meer aberrante allelen, hoe meer risico
- Nieuw
o Tweelingstudies; als concordantie van een fenotype hoger is in monozygote dan in dizygote
tweelingen, dan moet het wel genetisch zijn met eenzelfde omgeving.
, - Erfelijkheid
o Autisme en dyslexie is veel meer erfelijk dan alcoholisme, ook bv erfelijke
§ Positieve en negatieve emotionaliteit
§ Artistieke interesse
§ Sociabiliteit
§ Politieke oriëntatie
o Erfelijkheid op populatieniveau = mate waarin de variantie voor een kenmerk in de
bevolking bepaald is door genetische verschillen
o Erfelijkheid = 2 x (rMZ – rDZ)
o Erfelijke meritocratie
§ Opleidingsniveau (intelligentie, jezelf iets opleggen, schoolomgeving, welzijn,…)
• 62% erfelijk ® nl als je ouders hoogopgeleid zijn dat jij ook
• ADD even erfelijk als schizofrenie, maar toch nog vaak scheef naar ouders gekeken (ADD)
Nurture / omgeving
- Omgeving is veel meer dan alleen de familie/thuissituatie ® vooral in vroege fase heeft gezin
grote invloed, maar erna gaat kind zelf in de wereld stappen en bepaalde invloeden opdoen
o Biofysisch
§ Pre-/perinataal
• Baarmoedelrijk milieu: stresshormoon via placenta ® navelstreng ® kind ®
invloed op hersenontwikkeling + DNA baby met epigenetische ebecten
• Geboortecomplicaties
§ Toxiciteit
• Voeding: ADHD door chemicalien & bewaarmiddelen in voeding (E-nummers)
• Pollutie
• Infecties: niet alleen zware, bv Rubella
§ Hersentrauma
• Bv ernstige schade door fietsongeval ® ernstige psychiatrische beelden
o Gezin
§ Koesteren, sensitief ouderschap
• Omarmen hoe kind is + fysiek contact
§ Waarden, regels, toezicht
§ Stimulatie, motivatie, hulp
• Accepteren dat kind bepaalde dingen minder goed kan & hiervan geen punt maken
• Je mag kind uitdagen voorbij zijn mogelijkheden maar niet met onhaalbare discrepantie
§ Bij uitersten ingrijpen: verwaarlozing « extreme verwenning
• Toegeeflijk zijn is niet goed voor veerkrachtig kind ® leren dat ‘nee’ bestaat
o Onderwijs
§ Bv gepest worden op school vormt u ! Relationele spanningen
o Vrienden, buurt, hobby’s, cultuur, welvaart, zorg
- Shared omgeving
o Invloeden die kids binnen dezelfde familie gelijker maken
- Non-shared / unieke omgeving
o Invloeden die kids binnen dezelfde familie verschillend maakt, wat je erbuiten meemaakt
o Non shared environment heeft meer impact dan een shared
o Bv ook groot deel bij: voorspellingen in opleidingsniveau, online gedrag, voeding
, Genetica-omgeving correlaties (rGE)
- Double dosing
o Passief zo vader, zo zoon
§ Kind ontvangt genetische voortbeschikking en komt in een omgeving die door dezelfde
genetische voortbeschikking vorm gegeven wordt
§ Talent wordt geërfd en wokomt in een positief voedende omgeving
§ Kwetsbaarheid wordt ook geërfd en komt in een negatief voedende omgeving
o Evocatief:
§ Kind ontvangt genetische voortbeschiktheid en lokt daarmee in de omgeving
versterkende reacties uit
§ Talent (bv muzikaliteit) wordt geëerfd en wordt gestimuleerd bij kids
§ Kwetsbaarheid wordt geërfd en lokt verergerende negatieve omgevingsreacties uit
o Actief:
§ Kind ontvangt genetische voorbeschiktheid en gaat zelf actief op zoek naar een passende
omgeving (die versterkend werkt) = niche picking
§ Als je zelf wat uit de boot valt, kies je ook slechte vrienden ® R/ goede vrienden
o Genen geërfd die voortbeschikken tot bepaald gedrag + ook nog omgeving
§ Kinderen met slecht temperament hebben dan net een warme omgeving nodig, maar
de kans is groter dat die in een agressief gezin zitten
Genetica-omgeving interacties (GxE)
- Soms zijn omgevingsfactoren risicovol voor bepalade genotypes
o Bv bij meisjes veel meer ebect van negatieve levenservaringen op kinderleeftijd
§ Mishandeling leidt bij meisjes tot depressie en bij jongenst tot gedragsproblemen
o Soms komen genetische kwetsbaarheden slechts tot uiting in bepaalde omgeving
o In essentie is dit dezelfde “interactie” ® niet causaal ® je maakt iets mee en er is een
verschil in hoe je hiermee omgaat
o Erfelijkheid van bepaalde kenmerken (bv intelligentie, IQ) neemt toe met de leeftijd
- Diberential susceptability
o Genotype kan een risicofactor zijn in negatieve omstandigheden en in positieve
omstandigheden een voordeel opleveren
o Genetische verschillen ® verschillende kwetsbaarheid tov omgevingsinvloeden
- Genetische kwetsbaarheid voor depressie in stressvolle omgeving
o Serotonine Transporter Promotor (gelukshormoon) heeft 2 varianten
§ Short (S)-allel (HZ SS) = verhoogde gevoeligheid voor stress en levensgebeurtenissen
§ Long (L)-allel (HZ LL) = kids krijgen minder depressive bij abuse ofzo
- GxE starten al voor de geboorte ® zowel GxE van moeder als van baby
o Kind leren mee omgaan + ouders leren niet op in te gaan = transgenerationele psychiatrie
Belang rGE / GxE
- Omgevingsebeten zijn onderliggend (causaal) gedreven door genetica (rGE)
- Genetische ebecten zijn afhankelijk van omgevingsrisico
- Bv. hoog risico op psychoses bij cannabis als HZ Val-Val van COMT ® hoge COMT activiteit
Epigenetica
- Omgeving verandert genexpressie door genen aan of uit te switchen ® DNA methylatie
- Kan transiënt, permanent of transgenerationeel zijn
