Kwalitatieve methoden
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Wat is kwalitatief onderzoek...................................................................................................... 7
1 Familiefoto van kwalitatieve methoden.................................................................................................... 7
1.1 Wat is kwalitatief onderzoek ........................................................................................................... 7
2 Gemeenschappelijke genen in de familie .................................................................................................. 7
2.1 Kenmerken kwalitatief onderzoek................................................................................................... 8
2.1.1 Kenmerk 1: Doel en vraagstelling ............................................................................................... 8
2.1.2 Kenmerk 2: Onderzoeksdesign ................................................................................................. 10
2.1.3 Kenmerk 3: dataverzamelingsmethode .................................................................................... 11
2.1.4 Kenmerk 4: analyse ................................................................................................................... 11
2.1.5 Kenmerk 5: rapportering .......................................................................................................... 12
3 Kwantitatief onderzoek: verre familie of aangetrouwd? ........................................................................ 12
3.1 Methodenstrijd: klassieke verwijten ............................................................................................. 12
3.1.1 Niet wetenschappelijk .............................................................................................................. 12
3.1.2 Persoonlijke opinies .................................................................................................................. 13
3.1.3 Soft onderzoek .......................................................................................................................... 13
3.1.2 Kleine en niet-gerandomiseerde steekproef ............................................................................ 13
4 Kwantitatief onderzoek is diepgaander & beter?.................................................................................... 14
5 Kernbegrippen uit hoofdstuk................................................................................................................... 14
Hoofdstuk 2: Geschiedenis van het kwalitatief onderzoek ............................................................................ 15
1 Overzicht van de geschiedenis ................................................................................................................ 15
1.1 Denzin & Lincoln ............................................................................................................................ 15
1.2 Flick – 5 momenten in de kwalitatieve geschiedenis .................................................................... 16
2 De klassieke periode (1900-1945) ........................................................................................................... 16
2.1 Verslagen ....................................................................................................................................... 16
2.1.1 Le Play (1879): the case study................................................................................................... 17
2.1.2 Etnografische veldverslagen uit andere culturen ..................................................................... 17
2.2 Verstehen: kwalitatieve manier van kijken ................................................................................... 18
2.2.1 Participerende observatie Chicago School ............................................................................... 19
2.2.2 Verstehen: brieven & documenten .......................................................................................... 20
2.2.3 Verstehen: community studies: “Middletown studies”............................................................ 20
3 Verdrukking en kiemen van vernieuwing (’50-’70).................................................................................. 21
3.1 Focus interview: Merton & Lazarsfeld ........................................................................................... 21
3.2 Grounded theory (gefundeerde theorie) ...................................................................................... 22
3.2.1 Uitganspunten .......................................................................................................................... 23
4 Heropstanding (’70-’80) .......................................................................................................................... 24
4.1 Nieuwe theoretische stromingen: ................................................................................................. 25
4.1.1 Cultural studies: populaire cultuur, multidisciplinair ................................................................ 25
4.1.2 Nieuwe stromingen en hernieuwde methodestrijd ................................................................. 25
5 Postmodernisme en consolidatie (’90) .................................................................................................... 25
5.1 Postmodernisme; poststructuralisme ........................................................................................... 25
5.2 Consolidatie ................................................................................................................................... 26
6 Mixed methods: derde weg? ................................................................................................................... 27
6.1 6 posities die onderzoek mogelijk maakt om zich te positioneren t.a.v. ‘de derde weg’.............. 27
1
, Positie 1: er is geen filosofisch probleem................................................................................................ 27
Positie 2: onmogelijk: “aarde kan niet plat en rond tegelijk zijn” ........................................................... 27
Positie 3: strikt scheiden= geen verwatering: marginaal vandaag de dag .............................................. 28
Positie 4: apart paradigma = pragmatisme ............................................................................................. 28
Positie 5: dialectische verhouding tussen paradigma’s .......................................................................... 28
Positie 6: meerdere paradigma’s in sociale wetenschappen .................................................................. 28
7 Kernbegrippen ......................................................................................................................................... 29
Hoofdstuk 3: Paradigma’s in het kwalitatief onderzoek ................................................................................ 30
1 De klassieke tweedeling: positivisme en interpretativisme ..................................................................... 30
1.1 Positivisme: (Locke, Berkeley, Hume, Quetelet)............................................................................ 30
1.2 Interpretivisme .............................................................................................................................. 31
2 Drie centrale wetenschapsconcepten (paradigma’s) .............................................................................. 31
2.1 Positivisme..................................................................................................................................... 32
2.2 Postpositivisme.............................................................................................................................. 32
2.3 Constructivisme ............................................................................................................................. 33
2.3.1 Symbolisch interactionisme ...................................................................................................... 34
2.3.2 Fenomenologie ......................................................................................................................... 35
2.3.3 Etnomethodologie & conversatie-analyse ................................................................................ 36
3 Kritische theorie en aanverwante ........................................................................................................... 37
3.1 Kritische theorie ............................................................................................................................ 37
3.2 Feministische benadering .............................................................................................................. 38
3.3 Poststructuralisme......................................................................................................................... 38
3.4 Postmodernisme ........................................................................................................................... 38
4 Kernbegrippen ......................................................................................................................................... 39
Hoofdstuk 4: De kwalitatieve probleemformulering...................................................................................... 40
1 De probleemstelling ................................................................................................................................ 40
1.1 Algemene structuur en inhoud ...................................................................................................... 40
2 Soort onderzoeksvragen.......................................................................................................................... 40
3 Bepalen van het onderzoeksdoel............................................................................................................. 40
3.1 Waarom doe je dit onderzoek? ..................................................................................................... 40
3.1.1 Intellectuele redenen................................................................................................................ 41
3.1.2 Praktische redenen ................................................................................................................... 41
3.1.3 Persoonlijke redenen ................................................................................................................ 41
3.2 Waarom is dit onderzoek belangrijk? ............................................................................................ 42
3.2.1 Exploratief onderzoek ............................................................................................................... 42
3.2.2 Verklarend onderzoek .............................................................................................................. 43
3.2.3 Beschrijvend onderzoek............................................................................................................ 43
3.2.4 Emancipatorisch onderzoek ..................................................................................................... 43
4 Voor wie is dit onderzoek bedoeld?......................................................................................................... 43
4.1 Wetenschappelijke gemeenschap ................................................................................................. 44
4.2 Beleidsmakers................................................................................................................................ 44
4.3 Praktijkmensen/ praktische evaluatie ........................................................................................... 44
5 De onderzoeksvraag ................................................................................................................................ 45
5.1 De eerste aanzet ............................................................................................................................ 45
5.1.1 De theoretische evaluatie ......................................................................................................... 46
2.1.5 De praktische evaluatie ............................................................................................................ 47
5.2 Het literatuuronderzoek en het conceptueel kader ...................................................................... 48
5.2.1 Literatuuronderzoek ................................................................................................................. 48
5.2.2 Het conceptueel kader.............................................................................................................. 49
5.3 Komen tot een literatuuroverzicht ................................................................................................ 50
2
, 6 Algemene structuur en inhoud van een probleemstelling ....................................................................... 52
7 Kernbegrippen ......................................................................................................................................... 52
Hoofdstuk 5: Kwalitatief onderzoek opzetten ............................................................................................... 53
1 Kiezen voor een onderzoeksvorm ............................................................................................................ 53
1.1 De kwalitatieve survey................................................................................................................... 53
1.1.1 De kwalitatieve survey met diepte-interviews ......................................................................... 53
1.1.2 De kwalitatieve survey met focusgroepen ............................................................................... 53
1.2 Participerende observatie of de etnografische studie .................................................................. 54
1.3 De case study ................................................................................................................................. 54
1.4 De inhoudsanalyse......................................................................................................................... 55
2 De kwalitatieve steekproeftrekking ........................................................................................................ 56
2.1 De onderzoekspopulatie en het steekproefkader ......................................................................... 56
2.2 Soorten steekproeftrekking ........................................................................................................... 57
2.2.1 Geen selectie ............................................................................................................................ 58
2.2.2 De typische case ....................................................................................................................... 58
2.2.3 Heterogeniteit of maximale variatie ......................................................................................... 58
2.2.4 Homogeniteit ............................................................................................................................ 58
2.2.5 Kritische case ............................................................................................................................ 59
2.2.6 Bevestigende en ontkennende cases........................................................................................ 59
2.2.7 Sneeuwbalsteekbroef ............................................................................................................... 59
2.2.8 Extreme of afwijkende cases .................................................................................................... 59
2.2.9 Intensiteit.................................................................................................................................. 59
2.2.10 Random doelgericht ............................................................................................................. 59
2.2.11 Gestratificeerd doelgericht .................................................................................................. 60
2.2.12 Steekproefmatrix ................................................................................................................. 60
2.2.13 Opportunistisch.................................................................................................................... 60
2.2.14 Pragmatisch (convenience sampling)................................................................................... 60
2.3 De theoretische steekproef ........................................................................................................... 60
Hoofdstuk 6: Ethiek van het onderzoek ......................................................................................................... 63
1 Het belang van ethiek in onderzoek ........................................................................................................ 63
2 Procedurele ethiek .................................................................................................................................. 63
2.1 Geïnformeerde toestemming (informed consent) ........................................................................ 63
2.1.1 Elementen van informed consent: ........................................................................................... 63
2.1.2 Geïnformeerde toestemming: centrale elementen in Nurenberg Code : ................................ 63
2.2 Bescherming van de privacy .......................................................................................................... 64
2.2.1 GDPR for dummies.................................................................................................................... 65
2.3 Breng geen schade toe .................................................................................................................. 67
2.4 Verborgen onderzoek en misleiding.............................................................................................. 67
3 Situationele ethiek .................................................................................................................................. 67
4 Relationele ethiek.................................................................................................................................... 68
Hoofdstuk 8: Interviewen ............................................................................................................................. 69
1 Wat is een interview? ............................................................................................................................. 69
1.1 Definitie kwalitatief interview ....................................................................................................... 69
1.2 Types van interviews ..................................................................................................................... 70
1.3 Soorten van kwalitatieve interview ............................................................................................... 70
1.4 Kenmerken van jet kwalitatief interview....................................................................................... 71
2 De kwalitatieve interviewer (talenten) .................................................................................................... 71
3 Het interview voorbereiden ..................................................................................................................... 72
3.1 Vragenprotocollen en topiclijsten ................................................................................................. 72
3
, 3.1.1 Vragenlijsten in kwalitatief onderzoek ..................................................................................... 72
3.1.2 Theoretisch steekproeftrekken en de kwalitatieve vragenlijst ................................................. 74
3.1.3 Kernelementen in een kwalitatieve vragenlijst ........................................................................ 74
3.1.4 De volgorde van vragen ............................................................................................................ 75
3.2 Soort vragen in het interview ........................................................................................................ 76
3.2.1 Inhoudsvragen .......................................................................................................................... 76
3.2.2 Vormvragen .............................................................................................................................. 77
3.3 De toestemming krijgen voor het interview .................................................................................. 77
3.4 De ruimtelijke organisatie van een interviewer ............................................................................ 78
3.5 Voorbeelden van vragenlijsten ...................................................................................................... 78
3.6 Voorbereidende activiteiten voor elk interview ............................................................................ 79
4 Het interview uitvoeren ........................................................................................................................... 79
4.1 De introductie ................................................................................................................................ 79
4.2 De informed consent ..................................................................................................................... 79
4.3 Meer dan alleen vragen stellen ..................................................................................................... 80
4.3.1 Paralingusistisch gedrag (hoe gesprek op gang houden?) ........................................................ 80
4.3.2 Non-verbaal gedrag (hoe gesprek op gang houden?) ............................................................... 80
4.4 Doorvragen .................................................................................................................................... 81
4.4.1 Directe doorvraagtechnieken ................................................................................................... 81
4.4.2 Non-directieve doorvraagtechnieken ....................................................................................... 82
4.5 Evalueren van antwoorden ........................................................................................................... 82
4.5.1 Evaluatie op validiteit ............................................................................................................... 82
4.5.2 Evaluatie op volledigheid .......................................................................................................... 83
4.5.3 Evaluatie op relevantie ............................................................................................................. 83
4.5.4 Evaluatie op duidelijkheid ......................................................................................................... 83
4.5.5 Evaluatie van non-verbaal gedrag ............................................................................................ 83
4.6 Valkuilen tijdens het interview ...................................................................................................... 83
4.6.1 Valkuilen bij het stellen van vragen .......................................................................................... 83
4.6.2 Valkuilen bij de interactie in het interview ............................................................................... 83
4.7 Algemeen....................................................................................................................................... 84
5 Na het interview ...................................................................................................................................... 84
5.1 Het samenvattende formulier of het methodologisch verslag...................................................... 84
5.2 Interviewtranscripts ...................................................................................................................... 85
Hoofdstuk 9: Observeren .............................................................................................................................. 86
1 Observeren .............................................................................................................................................. 86
1.1 Soorten observatoren.................................................................................................................... 86
1.2 Wat observeren? ........................................................................................................................... 88
1.2.1 Aandachtspunten bij observatie (Spradley) .............................................................................. 88
1.2.2 Observatie hoofdvariaties ........................................................................................................ 89
1.3 Fasen bij het observeren ............................................................................................................... 90
1.3.1 Beschrijvend observeren .......................................................................................................... 90
1.3.2 Gefocust observeren................................................................................................................. 91
1.3.3 Selectief observeren ................................................................................................................. 91
2 Participeren ............................................................................................................................................. 92
2.1 Rollen in het onderzoeksproces .................................................................................................... 92
2.2 Toegang krijgen tot een setting ..................................................................................................... 93
2.3 Intrede in de setting ...................................................................................................................... 93
2.4 Het verblijf in de setting ................................................................................................................ 94
2.4.1 Het gebruik van informanten.................................................................................................... 95
2.4.2 Types van informanten ............................................................................................................. 96
2.5 Het uittreden ................................................................................................................................. 97
2.6 Problemen met participerende observaties .................................................................................. 97
2.6.1 Problemen met onderzoeksrol(len) .......................................................................................... 97
2.6.2 Problemen met informanten .................................................................................................... 98
4
, 3 Veldnota’s ............................................................................................................................................... 98
3.1 Uitgestelde registratie ................................................................................................................... 98
3.2 Taal en stijl van veldnota’s ............................................................................................................ 99
3.3 Soorten veldnota’s ........................................................................................................................ 99
Hoofdstuk 10: focusgroepen ....................................................................................................................... 100
1 Wat is een focusgroep ........................................................................................................................... 100
1.1 Probleem focusgroep: ................................................................................................................. 100
1.2 Waarvoor focusgroepen gebruiken? ........................................................................................... 101
2 Moderator ............................................................................................................................................. 101
2.1 Rollen die een moderator moet vervullen in een interview:....................................................... 101
3 De focusgroep voorbereiden ................................................................................................................. 102
3.1 Soorten vragen voor een focusgroep .......................................................................................... 102
3.1.1 Actieve technieken ................................................................................................................. 102
3.1.2 Projectieve technieken ........................................................................................................... 103
3.1.3 Groepstechnieken................................................................................................................... 104
3.2 Types van deelnemers ................................................................................................................. 104
3.3. Toestemming krijgen voor een focusgroep ................................................................................. 105
3.3.1 De ruimtelijke organisatie van een focusgroep ...................................................................... 105
4 De focusgroep uitvoeren ....................................................................................................................... 105
4.1 De introductie van het gesprek ................................................................................................... 105
4.2 Moderatortechnieken tijdens het gesprek .................................................................................. 106
4.3 De kwestie van invloed en beïnvloeding ..................................................................................... 107
4.4 Mogelijke valkuilen tijdens een focusgroep ................................................................................ 108
5 Na het interview .................................................................................................................................... 109
6 Selectie: deelenemers focusgroep (hfdst 5)........................................................................................... 109
6.1 Waarom homogeen/heterogeen kiezen? ................................................................................... 109
6.1.1 Binnen groep op één kenmerk homogeen gekozen, blijft heterogeen .................................. 110
6.2 Grootte en aantal groepen .......................................................................................................... 110
7 Voor- en nadelen ................................................................................................................................... 110
7.1 Voordelen .................................................................................................................................... 110
7.2 Nadelen ....................................................................................................................................... 111
Hoofdstuk 12: Kwalitatieve analyse ............................................................................................................ 112
1 Benadering in de kwalitatieve analyse.................................................................................................. 112
2 Overzicht van de analyse in de Grounded Theory benadering .............................................................. 113
2.1 Kernelementen van de Grounded Theory benadering ................................................................ 113
2.2 Fasering van de analyse: theorie en praktijk ............................................................................... 114
3 Kwalitatief databeheer ......................................................................................................................... 116
4 De eerste kennismaking met het materiaal .......................................................................................... 117
5 Analyse-instrumenten doorheen het hele proces .................................................................................. 118
5.1 Memo’s ........................................................................................................................................ 118
5.1.1 Soorten memo’s ..................................................................................................................... 118
5.2 Grafische voorstellingen .............................................................................................................. 118
6 Open coderen ........................................................................................................................................ 119
6.1 Wat zijn codes?............................................................................................................................ 119
6.2 Veel of weinig coderen? .............................................................................................................. 119
6.2.1 Hoe open codes bedenken? è Link onderzoeksvraag continu bewaken .............................. 120
6.2.2 Wat is een relevante code? .................................................................................................... 120
6.2.3 Coderen als mentaal proces ................................................................................................... 120
6.2.4 Diepgang bereiken in coderen ................................................................................................ 120
5
, 6.2.5 Hoeveelheid codes en de diepgang in coderen ...................................................................... 121
6.3 Zijn er soorten codes? ................................................................................................................. 121
6.4 Definitie van het fragment .......................................................................................................... 121
6.5 Valkuilen bij het coderen ............................................................................................................. 121
6.6 Een beschrijvende matrix aanleggen ........................................................................................... 122
6.7 Open coderen checklist ............................................................................................................... 122
7 Axiaal coderen....................................................................................................................................... 123
7.1 Axiaal coderen: een mogelijke werkwijze ................................................................................... 125
7.2 Een codeerschema gebruiken ..................................................................................................... 126
7.3 Hulpmiddelen bij het (axiaal) coderen ........................................................................................ 127
7.3.1 Memo’s schrijven .................................................................................................................... 128
8 Selectief coderen ................................................................................................................................... 128
8.1 Een kerncategorie zoeken en uitwerken ..................................................................................... 129
8.2 Methoden van selectief coderen ................................................................................................. 130
8.2.1 Selectief coderen 1: verhalen werken .................................................................................... 130
8.2.2 Selectief coderen 2: (pijlen) schema’s .................................................................................... 130
8.2.3 Selectief coderen 3: matrices ................................................................................................. 131
8.2.4 Selectief coderen 4: metaforen .............................................................................................. 131
8.2.5 Selectief coderen 5: typologieën ............................................................................................ 132
8.3 Selectief coderen 6: relaties controleren................................................................................ 132
9 Focusgroep analyseren ......................................................................................................................... 133
Hoofdstuk 13: kwaliteitsvereisten bij kwalitatief onderzoek ....................................................................... 134
13.1 Het debat over ‘kwaliteit’ in kwalitatief onderzoek ......................................................................... 134
13.1.1 Validiteit en betrouwbaarheid in het kwalitatief onderzoek ............................................. 134
13.1.2 Positie 1: Validiteit en betrouwbaarheid zijn onmogelijk .................................................. 135
13.1.3 Positie 2: Validiteit en betrouwbaarheid in vermomming ................................................. 135
13.1.4 Positie 3: Nieuwe invulling rond validiteit en betrouwbaarheid........................................ 136
13.1.5 Voorbij de methodologische discussie ............................................................................... 136
13.2 Betrouwbaarheid – afhankelijkheid ............................................................................................ 136
13.2.1 Zelfreflectie ........................................................................................................................ 137
13.2.2 Methodologische duidelijkheid (audit trail) ....................................................................... 137
13.3 (Interne) validiteit - geloofwaardigheid ....................................................................................... 137
13.3.1 Diepgang in de dataverzameling ........................................................................................ 138
13.3.2 Triangulatie ........................................................................................................................ 138
13.3.3 Controle bij respondenten (member check) ...................................................................... 139
13.3.4 Negatieve bewijzen ............................................................................................................ 139
13.4 Generaliseerbaarheid (externe validiteit) – overdraagbaarheid ................................................. 139
6
,Hoofdstuk 1: Wat is kwalitatief onderzoek
1 Familiefoto van kwalitatieve methoden
Kwalitatief onderzoek is niet gebonden aan één dataverzamelingsmethode, noch aan één
theoretische invalshoek of discipline. Deze methode heeft verschillende rollen & functies.
Daarnaast kun je kwalitatief onderzoek niet duiden in één definitie.
1.1 Wat is kwalitatief onderzoek
• ‘”Iets zonder cijfers...’
• ‘(...) any type of research that produces findings not arrived at by any statistical
procedures or other means of quantification.’ (Strauss & Corbin, 1998)
= negatieve definiëring
Klassieke verklaringen : niet geheel correct/volledig
• Verwijzing naar soort gegevens waarmee men werkt
o Cijfers = kwantitatief
o Niet-cijfermatige; woorden = kwalitatief?
• Verwijzing naar schaal van onderzoek
o Grootschalig en/of “representatief” = kwantitatief
o Kleinschalig = kwalitatief?
• Verwijzing naar welbepaalde technieken van dataverzameling
o Diepte-interviews; focusgroep-interviews; participatieve observaties; analyse
van persoonlijke documenten; etc.
Veronderstelling dat kwalitatief onderzoek niet representatief is 1 fout! Kwalitatief onderzoek
is niet statistisch representatief maar wél representatief. Daarnaast hoeft een kwalitatief
onderzoek niet noodzakelijk kleinschalig te zijn.
Niet enkel aanpak, maar WAT
‘(...) kwalitatieve onderzoeksmethoden worden gebruikt om de aard van sociale
verschijnselen te onderzoeken. Dit houdt in dat kwalitatief onderzoek zich voornamelijk
bezighoudt met de eigenschappen, de gesteldheid en het karakter van verschijnselen als
interacties, situaties, groeperingen, problemen etc.’ (Maso, 1987:11; eigen klemtoon)
è Verschil kwantitatief & kwalitatief niet louter hoe je zaken onderzoekt, maar ook van wat
je onderzoekt
2 Gemeenschappelijke genen in de familie
Mortelmans (2018) sluit zich aan bij de auteurs Bryman, 2001; Shank, 2006 & Spencer, 2003.
Kwalitatief onderzoek kan worden onderverdeeld in 5 kenmerken die vaak in kwalitatief
onderzoek aanwezig zijn, doch niet noodzakelijk allemaal in alle kwalitatieve onderzoeken
terug te vinden (moeten) zijn.
Samenvattend kunnen we stellen: dat de eigen aard van het kwalitatief onderzoek te vinden
is op het domein van de vraagstelling, het gehanteerde onderzoeksdesign, de gebruikte
dataverzamelingsmethode, de manier van analyseren en de output die het onderzoek
uiteindelijk oplevert.
7
,2.1 Kenmerken kwalitatief onderzoek
1. De vraagstelling en het doel van het onderzoek
a. Vraagstellingen gaan over complexe thema’s of betreffen sociale processen
b. De dagelijkse werkelijkheid van de onderzochten staan centraal
2. Het onderzoeksdesign
a. Het onderzoeksdesign is flexibel
b. Het onderzoeksdesign is gericht op studie in een natuurlijke omgeving
c. Het onderzoeksdesign is gericht op een ‘holistisch’ begrijpen van de context
3. De dataverzamelingsmethode
a. Er is een uitgebreid gamma aan dataverzamelingsmethoden ter beschikking
b. Er wordt vaak een beroep gedaan op meerdere methoden in één onderzoek
c. Het gebruik van methoden is flexibel
d. De dataverzameling impliceert vaak een intens en/of langdurig contact met het
veld
4. De analyse
a. De analyse gebeurt (eerder) o.b.v. teksten dan o.b.v. cijfers
b. Het doel van de analyse is betekenis achterhalen
c. Centraal in de analyse staan processen
5. Rapportering
a. De onderzochten worden betrokken bij (de lezing van) de resultaten
b. De rapportering probeert de context van het geheel weer te geven
c. De invloed van de onderzoeker op zijn onderzoeksopzet wordt expliciet in
rekening genomen
è termen komen nog uitgebreid aan bod, heir worden ze louter in algemene termen
uitgelegd
2.1.1 Kenmerk 1: Doel en vraagstelling
Dagelijkse werkelijkheid staat centraal
Wiens betekenisgeving is belangrijk?
• onderzoeker (outsider, etic) of de onderzochten (insider, emic)?
o Outsider/etic-perspectief: het perspectief van de onderzoeker
§ Gaat uit van een onderzoeker die door de literatuurstudie en
voorgaande resultaten met een vooraf bepaald schema zijn
studieobject tegemoet komt
o Insider/emic-perspectief: het perspectief van de onderzochten
§ De schema’s worden gezocht bij de onderzochten zelf
§ Via deze benadering, komen bijna vanzelf andere onderzoeksvragen
è moeten beiden in balans worden gehouden
o Niet jezelf als onderzoeker centraal, maar degene die je bestudeert, de
onderzochte, maar om daartoe te komen gebruik je jezelf, jij bent degene die
naar de wereld kijkt, luistert, degene die iets doet.
o Jij als onderzoeker bent de outsider, want jij probeert de ander te begrijpen.
Jouw betekenis voor de werkelijkheid heeft een invloed op de betekenis van
de andere.
8
, è dit switchen tussen outsider-insider etic en emic perspectief is centraal en moet
je leren door te doen.
• Wereldbeeld van de onderzoeker (paradigma) ! (zie hoofdstuk 2)
o Jouw achtergrond, hoe jij de wereld ziet, bepaalt dus ook wat visie van goede
wetenschap isè wetenschaps-paradigma
• Mortelmans: “transcendentale realisten”
o Afstand tussen onderzoeksobject en jezelf als onderzoeker goed bewaren,
want er bestaat een wereld los van jezelf die je kan proberen begrijpen
o = sociale fenomenen bestaan in ons brein en er los van
§ ≠ positivisme: de wereld bestaat los van het brein
§ ≠ constructivisme: de wereld bestaat enkel in het brein
• Als kritiek op positivisme gekomen, eigenlijk de wereld zoals we
hem zien, bestaat enkel in ons brein, dat is omdat ik die
betekenis eraan geef ‘ik noem dit gebouw een universiteit, dit
lokaal een aula…’ dat is wat de realiteit maakt
o Etic & Emic moet in balans worden gehouden waardoor een paradigma gaat
vormen. Tussen positivisme en constructivisme bestaan de transcendentale
realisten die een intersubjectieve realiteit hebben.
o Transcendentale realisten: (onderzoeksdesign)
§ Ervan uitgaan dat sociale fenomenen bestaan (niet in ons eigen brein
maar ook daarbuiten)
§ een wetenschapper in staat is om wetmatige en redelijk stabiele
relaties in die objectieve wereld te ontdekken.
§ Die wetmatige en stabiele grondslagen van het sociale leven maken het
mogelijk om concepten te ontwikkelen en theorieën te maken die
inzicht geven in onderliggende processen in de sociale werkelijkheid.
§ Als kwalitatieve onderzoeker wil je ook kijken naar wetmatigheden
waarbij je doel is om aan theorievorming te doen.
§ Focus ligt op betrokkenen zelf.
• Je bekijkt sociale processen en betekenisgeving vanuit de
leefwereld van de betrokkenen zelfè je neemt de rijke context
waarin mensen leven mee in je onderzoek
Andere vragen
• Niet : hoe vaak, hoe sterk is dit verband
• Wel:
o Hoe zijn sociale processen ?
o Hoe komt het dat men die betekenis geeft ? - inzicht zoeken in complexe
thema’s
§ Wat is de betekenisgeving die we er aan geven…?
§ Door vraagstelling proberen we complexe thema’s in kaart te brengen,
§ Niet uit de weg gaan van complexiteit en samenhang van de dingen
Tinder vb
9
, • Welke complexe thema’s, processen, interacties zou je kunnen
onderzoeken?
o Waarom zitten mensen op Tinder
o Wat doet mensen naar rechts of links swipen? è wat vraag over
keuzeproces
Wiens interacties en betekenisgevingsprocessen zou je moeten leren kennen?
Waarom?
• Welke complexe thema’s, processen, interacties zou je kunnen onderzoeken?
• Wiens interacties en betekenisgevingsprocessen zou je moeten leren kennen?
2.1.2 Kenmerk 2: Onderzoeksdesign
1. Flexibel: plan is noodzakelijk maar open voor verandering
o Bij kwalitatief onderzoek moet je je onderzoek aanpassen wanneer je tot
nieuwe ontdekkingen komt: andere keuzes, andere vraagstelling, andere
observatiepunten
o Het plan is dus eerder explorerend en moet ‘en route’ aangepast kunnen
worden
2. Gericht op natuurlijke omgeving:
o Context en betekenisgeven wederzijds beïnvloedende factoren
§ Onderzoek wordt context en context wordt onderzoek
o Bij kwalitatief onderzoek is de context niet voorgevormd, zoals in het
kwantitatief onderzoek (bv bij een vragenlijst waar vraagstelling gelijk is voor
iedereen), maar er is voortdurende interactie tussen onderzoek en de context.
o Het is belangrijk dat de onderzoeker zijn onderzoekdesign zo open mogelijk
benadert zodat hij een beter beeld inzicht krijgt in hoe mensen betekenis geven
aan hun omgeving en mee vorm krijgt.
o
3. “holistisch” begrijpen van de context
• Onderzoekdesign is de manier waarop een onderzoeker vooraf een onderzoek
uitdenkt en organiseert.
• Daarnaast moet het in staat zijn om het onderzoeksonderwerp op een systematische,
alomvattende en geïntegreerde manier te benaderen (vs specifiek klein stuk,
alleenstaand, los)
o Mogelijkheid om complexiteit een plaats te geven.
§ Dingen overzichtelijk te houden, door heel specifiek in te gaan zoomen
op ietsè ergens moet je het afbakenen.
Wonder – icon project vb
• 2 woonzorgcentra, partners in project rond inzet van sociale robots bij dwaal
of onrustig gedrag bewoners
o Bij onrustig gedrag, maar dan moet je weten wanneer ze onrustig
zijn, wanneer zijn ze aan het dwalen? Wat is de betekenis van
dwalen?
o Eerst observeren
o De verzorgenden wilden sneller de robot sturen dan de onderzoekers
10
