Motiverende gespreksvoering: mensen helpen veranderen:
Deel 1: wat is motiverende gespreksvoering?
1. Op verandering gerichte gesprekken:
Motiverende gespreksvoering is een op samenwerking gerichte gespreksstijl die iemands eigen
motivatie en bereidheid tot verandering versterkt
De basisstijl van MVG is die van gidsen, dat tussen de sturende en volgende stijl ligt en dat elementen
van beide bevat
Ambivalentie hoort bij voorbereiden op verandering en kan een kwestie zijn waar iemand enige tijd
vastzit
Als een helper een sturende stijl gebruikt en voor verandering pleit tegen iemand die ambivalent is,
dan roept dat bij die ander vanzelf tegengestelde argumenten op
Mensen raken vooral overtuigd van wat ze zichzelf horen zeggen
2. de ‘spirit’ van motiverende gespreksvoering:
Motiverende gespreksvoering is een persoonsgerichte manier van hulpverlenen om het
veelvoorkomende probleem van ambivalentie ten aanzien van verandering aan te pakken
MGV doe je voor of met iemand, niet op of bij iemand
De 4 kernelementen van de onderliggende spirit van MGV zijn:
- partnerschap
- acceptatie
- Compassie
- Ontlokken
Acceptatie omvat de 4 aspecten:
1. Absolute waarde
2. Accurate empathie
3. Ondersteuning van autonomie
4. Bevestiging
MGV gaat om ontlokken wat al aanwezig is, niet om iets aanbrengen wat ontbreekt
,3. Motiverende gespreksvoering – de methode:
De 4 kernprocessen van MGV zijn:
1. Engageren
2. Focussen
3. Ontlokken
4. Plannen
Engageren = het proces van het aangaan van een behulpzaam contact en een werkrelatie
Focussen = het proces waarmee het gesprek over verandering een bepaalde kant op gaat en blijft
gaan
Ontlokken = houdt het ontlokken in van de eigen motivatie van de persoon voor een bepaalde
verandering en is de kern van MGV
Plannen = het ontwikkelen van vastbeslotenheid om te veranderen als het formuleren van een
concreet plan van actie
Basiscommunicatievaardigheden die in de MGV steeds gebruikt worden, zijn:
- Open vragen stellen
- Bevestigen
- Reflecterend luisteren
- Samenvatten
- Geven van info en advies met toestemming
,Deel 2: engageren: de relatie als grondslag:
Engagement betreft de mate waarin iemand zich een comfortabele en actieve deelnemer voelt aan
het gesprek
Het is de brandstof waarop elke goede dienstverlening draait en de relationele grondslag voor MGV
Engagement werkt 2 kanten op: hoe jij je voelt kan en zal invloed hebben op de verbinding met
degene die je probeert te helpen + dat geldt ook voor de cliënt
Gevolgen van een goed engagement:
- de cliënt komt terug
- het ontwikkelt een werkrelatie die op haar beurt voorspelt of iemand blijft komen en wat de
resultaten zijn
4. Engagement aangaan en tegengaan:
Mensen die actief betrokken zijn, zijn meer geneigd in behandeling te blijven + zich aan de
behandelafspraken te houden + meer baat hebben bij de behandeling
3 aspecten van positieve binding:
1. het vestigen van een werkrelatie die zich kenmerkt door vertrouwen en wederzijds respect
2. overeenstemming over behandeldoelen
3. samenwerking met betrekking tot de overeengekomen taken om deze doelen te bereiken
Engageren = het proces van het vestigen van een bepaalde helpende relatie die zich kenmerkt door
wederzijds vertrouwen en respect
“ voel ik me door deze therapeut gerespecteerd?”
“ luistert zij naar me? En begrijpt zij me?”
“ vertrouw ik deze persoon?”
“ heb ik iets te zeggen over wat er in dit gesprek gebeurt?”
“ krijg ik keuzes aangeboden in plaats van de standaardbehandeling?”
“ overlegt zij met me in plaats van me voor t schrijven wat ik moet doen?”
Enkele valkuilen die het engagement aantasten:
De basale structuur van de werkrelatie kan heel snel overgebracht worden Je maakt gemakkelijk
een valse start als je aan het begin van een gesprek in bepaalde valkuilen trapt
Valkuil 1: assessment:
Veel werkers en instellingen trappen in de valkuil van assessment alsof je eerst heel veel van iemand
moet weten voordat je in staat bent om te helpen
In een sessie met veel assessment wordt de cliënt snel in een passieve en ondergeschikte rol geduwd
(gespreksvoerder stelt vragen en de cliënt geeft antwoorden)
,Ook als je met behandelen kunt beginnen onder de horde van het verzamelen van informatie te
hoeven nemen, kun je in de valkuil van assessment trappen als impliciet van de veronderstelling
uitgaat: “als ik maar genoeg vraag, dan weet ik wat ik de cliënt moet instrueren om te doen”.
Vragen stellen kan ook een uiting zijn van angst: zowel bij de hulpverlener die de controle wil houden
over het gesprek, als de cliënt die zich het prettigst voelt in de veilige voorspelbaarheid van een
passieve rol.
je vervalt snel in een patroon en je kunt er diverse problemen door krijgen
Valkuil 2: deskundigheid:
Het stellen van een hele reeks vragen communiceert niet alleen “ik heb het hier voor het zeggen”,
maar het wekt impliciet ook de verwachting dat wanneer je eenmaal voldoende informatie hebt, je
ook met de oplossing zult komen
Een deskundige-rol waarbij er informatie ingaat en een antwoord uitrolt werkt echter NIET best als er
een verandering op persoonlijk vlak nodig is
Je hebt de antwoorden NIET voor cliënten zonder hun medewerking en expertise
Valkuil 3: voortijdig focussen:
Het probleem hier is al te focussen voordat iemand zich geëngageerd heeft dat wil zeggen het
probleem probeert op te lossen voordat je een goede werkrelatie tot stand gebracht hebt en
gemeenschappelijke doelen overeengekomen bent je wilt over een specifiek probleem praten,
maar de cliënt maakt zich over heel iets anders zorgen
De valkuil is dat je bij iemand blijft aandringen om te praten over dat wat jij als het probleem ziet,
zonder te luisteren naar wat de cliënt verder bezighoudt
Als de hulpverlener het gesprek te snel in een bepaalde richting stuurt, krijg je wrijving en kan
iemand afhaken of defensief worden
Je moet beginnen met de punten van zorg van de cliënt zelf, ipv die van de hulpverlener
Als je wrijving voelt over wat er aan de orde is, begin dan bij wat voor cliënten zelf een punt van zorg
is, luister naar wat ze te vertellen hebben en leer meer over hoe ze in het leven staan voordat je op
jouw onderwerp terugkomt
Valkuil 4: etiketteren:
Jij wilt de aandacht richten op een bepaald probleem en jij geeft er een naam aan
Cliënten en hulpverleners kunnen gemakkelijk verstrikt raken in het gebruik van diagnostische
etiketten omdat aan dit soort etiketten vaak een stigma kleeft, is het niet verwonderlijk dat
mensen met enige eigenwaarde zich ertegen verzetten het gevaar is dat het gevecht om het etiket
tot wrijving leidt die ontaardt in vaste stellingnames en die de voortgang in de weg staat Het is
heel goed mogelijk om problemen te onderzoeken zonder er etiketten op te plakken als de cliënt
zelf een etiket wil gebruiken, dan mag dat (soms helpt dit voor de cliënt)
,Valkuil 5: schuldvraag:
De schuldvraag kan maken dat cliënten zich defensief opstellen
Je moet aangeven dat de schuldvraag binnen de hulpverleningscontext niet relevant is iemands
zorgen reflecteren en in een ander kader plaatsen
In de hulpverlening geldt dat niemand fout is het gaat er niet om wie er schuld heeft, maar om
waar je last van hebt en wat je eraan zou kunnen doen
Valkuil 6: babbelen:
Kletsen zonder duidelijk doel of richting
Gewoon maar wat praten lijkt een vriendelijke start en kan soms als functie hebben dat het ijs
gebroken wordt maar het is waarschijnlijk niet functioneel als het meer is dan een beetje
In het proces van engageren gaat de aandacht primair naar de zorgen en doelen van de cliënt die
leiden dan weer tot het proces van focussen
Wat bevordert engagement?
Als je ergens voor de eerste keer komt, wat maakt dan of je terug zult komen?
Een aantal factoren die van invloed zijn op het al dan niet aangaan van werkrelaties:
1. Wensen of doelen wat wilde of hoopte je toen je erheen ging? Waar ben je naar op zoek?
2. Belang hoe belangrijk is het waar je naar op zoek bent?
3. Positiviteit had je een goed gevoel over de ervaring? Voelde je je welkom, gewaardeerd
en gerespecteerd? Werd je op een warme en vriendelijke manier benaderd?
4. Verwachtingen wat dacht je dat zou gebeuren? Kwam je ervaring overeen met wat je
verwachtte? Beantwoordde het aan je verwachtingen?
5. Hoop denk je dat iemand als jij hier geholpen wordt te vinden waar je naar op zoek bent?
Geloof je dat het je helpen zal?
Je vergelijkt dat wat je verwachtte met wat je ervaren hebt
5 basale thema’s waaraan een hulpverlener of hulpverleningsprogramma aandacht zou moeten
geven bij elk eerste bezoek waarin engagement het doel is:
1. Waarom komt iemand nu met je praten? Wat wil hij/zij? Vraag en luister
2. Hoe belangrijk schat jij het doel of de doelen van de cliënt in?
3. Wees gastvrij. Biedt een kopje koffie aan. Zoek iets dat je oprecht waardeert en waar je iets
positiefs over kunt zeggen, als is het maar klein, of een andere manier om de cliënt te helpen
zich welkom te voelen
4. Wat denkt iemand dat je voor hem of haar kunt doen? Geef de cliënt een idee over wat hij/
zij kan verwachten
5. Biedt hoop, leg uit wat je kunt doen en hoe dat kan helpen. Geef een positief maar eerlijk
beeld van veranderingen die anderen hebben gerealiseerd en van de resultaten van de hulp
die jij kunt verlenen
,5. Luisteren – dilemma’s begrijpen:
Reflectief luisteren is de eerste vaardigheid die men zich eigen moet maken, omdat het ten grondslag
ligt aan alle 4 de processen van MGV
De 12 blokkades van Thomas Gordon:
Actief luisteren
12 manieren waarop mensen op elkaar reageren die niet mogen worden gerekend tot luisteren:
1. Verordonneren, sturen of commanderen
2. Waarschuwen, zorg over uiten of bedreigen
3. Advies geven, suggesties doen of oplossingen aanreiken
4. Overreden met logica, argumenteren of beleren
5. Vertellen wat men hoort te doen, moraliseren
6. Niet mee eens zijn, veroordelen, kritiseren of blameren
7. Wel mee eens zijn, goedkeuren of prijzen
8. Beschamen, ridiculiseren of etiketteren
9. Interpreteren of analyseren
10. Geruststellen, sympathiseren of troosten
11. Gerichte vragen stellen
12. Terugtrekken, afleiden, met een grap afdoen of van onderwerp veranderen
deze blokkades staan zelfonderzoek in de weg en leiden af van actief luisteren
Blokkades suggereren ook een ongelijkwaardige relatie, waarbij de gespreksvoerder een trede hoger
staat dan de cliënt blokkades zijn meer zelfgericht dan cliëntgericht
Non-verbaal luisteren:
Ook al ben je in staat om 2 dingen tegelijk te doen, doe dat niet terwijl je naar iemand luistert
Een goede luisteraar houdt oogcontact met degenen naar wie hij luistert dit verschilt wel van
cultuur tot cultuur je bent dus vertrouwd met de normen van je eigen cultuur, maar wees gevoelig
voor de verschillen als je met mensen uit andere culturen werkt
Het is goed als spreker en luisteraar niet recht tegenover elkaar zitten, omdat dat een
confronterende gedachtewisseling suggereert en even wegkijken een ongemakkelijk gevoel kan
oproepen daarom plaatsen counselors de stoelen dan ook onder een hoek zodat de cliënt
makkelijk oogcontact kan maken en verbreken
De hulpverlener moet aandacht en begrip tonen met zijn gezichtsuitdrukking
Bij een goede luisteraar vindt een verbale uitspraak die van verdriet, plezier, angst en verrassing
getuigt reflectie in de uitdrukking op diens gezicht spiegelen van de emotie van de cliënt is een
teken van luisteren, van begrip en contact
De emotie in de woorden van de spreker wordt dus gespiegeld in de gezichtsuitdrukking van een
goede luisteraar (een uitzondering is boosheid dit beantwoorden we met interesse en kalmte)
, Reflecties geven:
De essentie van reflectief luisteren is dat het gist naar wat de persoon bedoelt
Voordat iemand spreekt is er een bepaalde boodschap die hij/ zij wil overbrengen die boodschap
wordt vaak niet perfect in woorden verpakt de luisteraar moet de woorden accuraat horen en dan
de boodschap decoderen
Op 3 momenten kan communicatie dus verkeerd gaan:
1. Verboodschappen = encoderen
2. Horen
3. Ontcijferen = decoderen
De luisteraar reageert met een stelling (niet met een vraag) een vraag vereist een antwoord, het
doet beroep op de ander de intonatie maakt het verschil
Als je reflectief luisteren in de praktijk wilt brengen, train jezelf dan eerst in reflectief denken hou
voor ogen dat wat jij gelooft of aanneemt dat mensen bedoelen niet noodzakelijk ook datgene is wat
ze werkelijk bedoelen
Reflectief denken houdt in dat het decodeerproces bewust wordt gemaakt bij het horen van een
uitspraak ga je als vanzelf na wat het kan betekenen en gis je naar de betekenis
Reflectief luisteren is een manier om je vermoeden te verifiëren in plaats van aan te nemen dat je
het wel begrepen hebt
Reflectief luisteren houdt een zeker vertrouwen in dat mensen expert zijn als het om henzelf gaat,
dat ze gezond willen zijn en dat ze zelf conclusies kunnen trekken
Reflectief luisteren richt zich op het verhaal van de persoon zelf en niet op de vraag of jij het begrijpt
Je kan er ongestraft naast zitten met een reflectie
Diepte van reflecties:
Reflecties kunnen eenvoudig gehouden worden soms is de herhaling van een paar woorden
genoeg om de persoon aan de gang te houden (eenvoudige reflecties zorgen wel voor een tragere
voortgang)
Een complexe reflectie voegt betekenis of nadruk toe aan wat de persoon heeft gezegd en gist naar
datgene dat gaat volgen (= voortborduren) of naar de onuitgesproken inhoud
Gissen en voortborduren brengen vaart in het proces van exploratie
Complexe reflecties houden de voortgang in het gesprek
Reflectief leren luisteren:
Voor reflectief luisteren is er feedback nodig of je het goed doet of niet op elke reflectie die je
geeft volgt onmiddellijke feedback over hoe accuraat die was met oefening neemt de diepte van
je reflecties toe, vaardige reflecties gaan verder dan wat de persoon heeft gezegd, maar lopen niet te
ver vooruit
