Samenvatting van het vak Basisbegrippen van recht, gedoceerd door Prof. Gerd Verschelden. Opgesteld in , bijgewerkt naar hoe het vak gedoceerd werd in .
Objectief recht: geheel van gedragsregels die tot de ordening van het
maatschappelijk leven door de staat opgelegd worden en waarvan de naleving
gesanctioneerd wordt
Juridische gedragsnorm heeft een hypothetische structuur
Eerst nagaan of de feiten beantwoorden aan de in de norm beschreven
hypothese
Norm duidt aan welke rechtsgevolgen voortvloeien uit die feiten indien
voldaan is aan de hypothese
Subjectieve rechten: juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden die
een rechtssubject op bepaalde zaken of jegens bepaalde personen kan
uitoefenen om zijn doelstellingen te verwezenlijken
Privaatrecht: rechtsregels die de private rechtsverhoudingen tussen burgers
onderling regelen
Horizontale rechtsverhouding
Belangrijkste bron: Burgerlijk Wetboek van 1804, de Code Civil door
Napoleon ingevoerd
Sterk geëvolueerd door wetswijzigingen en de evolutie van rechtspraak en
rechtsleer
Een nieuw Burgerlijk Wetboek is ingevoerd sinds 1 november 2020, onder
impuls van Koen Geens
- Vanaf 1 november 2020 draagt het BW van 1804 de titel “oud
Burgerlijk Wetboek”
- Boek 8 “Bewijs” werd van kracht op 1 november 2020
- Boek 3 “Goederen” is af en zal in werking treden op 1 september 2021
Publiekrecht: uitoefening van het staatsgezag
Verhouding tussen overheid en burgers
Verticale rechtsverhouding
Rechtsfeiten: feiten waaraan een rechtsregel gevolgen verbindt
,Rechtshandelingen: menselijke wilsverklaringen waaraan het recht
rechtsgevolgen verbindt en die gesteld worden om die rechtsgevolgen mee te
brengen
Rechtgevolgen: gevolgen die het recht koppelt aan feiten die beantwoorden aan
de hypothese die in de norm vervat zit
2. CENTRALE ELEMENTEN IN HET BEGRIP RECHT
A. GEHEEL VAN GEDRAGSREGELEN MET BIJKOMENDE INSTITUTIONELE
VOORSCHRIFTEN
Rechtsregelen schrijven een gedragswijze voor
≠ natuurwetten en wetenschappelijke regelen: geven realiteit weer op een
punt in de tijd of ruimte
Formuleren een bevel of verbod, bepalen hoe het moet niet hoe het is
Toepasbaarheid: in bepaalde gevallen afhankelijk van de wil van de
burger, slechts van toepassing op diegene die dit zelf wil
Onderscheid aanvullend en dwingend recht:
Dwingend / imperatief recht: er kan niet op geldige wijze van afgeweken
worden
→ publiekrecht en meeste delen van het personen- en familierecht
Aanvullend / suppletief recht: men kan zelf geldig een afwijkende regeling
bedingen die voorrang heeft op de wijze waarop de wet dezelfde
rechtsverhouding reguleert
Gedragsregelen: kern van het objectief recht, samen met bijkomende
voorschriften
Bijkomende voorschriften: vormen institutioneel en begripsmatig kader voor
formulering en toepassing van de eigenlijke gedragsregels en verzekeren de
afdwinging ervan
B. RECHTSREGELEN WORDEN OPGELEGD DOOR DE MAATSCHAPPIJ
Rechtsregelen ontlenen hun gelding aan de wil van de maatschappij
Bij een minder ontwikkeld rechtsstelsel: wil blijkt uit een constant
gedragspatroon van de leden van de maatschappij, nl. de gewoonte
Bij meer moderne maatschappijvormen: bijzondere wetgevende organen
formuleren rechtsregels
België: parlement maakt wetten, uitvoerende macht bepaalt de regelen
omtrent hun toepassing
C. HET DOEL VAN RECHTSREGELEN: DE ORDENING VAN DE MAATSCHAPPIJ
Doel van rechtsregelen: ordening van de samenleving verzekeren
, Evenwicht zoeken tussen conflicterende belangen van de verschillende
leden van de maatschappij door beperkingen op te leggen aan eenieders
vrijheid in het algemeen belang
Vormgeven aan samenwerking tussen leden van de maatschappij
- Ontstaan van politieke, administratieve en gerechtelijke instellingen
- Taak: rechtsregelen formuleren, toepassen en handhaven
- Langs vennootschappen en verenigingen wordt vorm gegeven aan
samenwerking op een ander vlak dan de organisatie van de maatschappij
als dusdanig
Kwaliteit van de maatschappelijke ordening is afhankelijk van de kwaliteit
van de gehanteerde rechtsregelen: rechtsregelen moeten rechtszekerheid
bieden, rechtvaardig en doeltreffend zijn
- Rechtszekerheid bieden: voldoen aan technisch-juridische eisen
Voorspelbaarheid: burger heeft voldoende mogelijkheid hebben om
vooraf te weten welk gedrag verwacht wordt
Vastheid: als regels te frequent veranderen, komt ook
voorspelbaarheid in het gedrang
Algemeenheid: regels zijn niet beperkt tot 1 geval, maar zijn
abstract geformuleerd en hebben meerdere toepassingen
Onderlinge consistentie: de ene regel mag de andere niet
tegenspreken
- Rechtvaardig zijn: rechtvaardigheid is afhankelijk van de
maatschappelijke en filosofische opvattingen, de inhoud ervan
verandert met plaats en tijd
Aantal essentiële menselijke waarden moeten door elke rechtsorde
gerespecteerd worden: komen tot uiting in bescherming van een
aantal grondrechten
- Doeltreffend zijn: afhankelijk van de aangepastheid van de middelen
aan de beleidsdoelstellingen
Vaak afhankelijk van niet-juridische factoren
Om de kwaliteit van het recht als instrument voor maatschappelijke ordening te
toetsen en te verbeteren, wordt gepleit om de techniek van de wetsevaluatie in
te voeren
D. RECHTSREGELEN WORDEN GEHANDHAAFD DOOR OF KRACHTENS HET
MAATSCHAPPELIJK GEZAG
Rechtsregelen: bevel of verbod, opgelegd met oog op de ordening van de
maatschappij
Nodig dat juridische normen nageleefd worden
, - Uitvoerende macht: maken uitvoeringsmaatregelen van wetten en
decreten
- Rechterlijke macht: sanctionering van overtredingen van wetten en
decreten
In publiekrecht: overheid neemt initiatief via het OM
In privaatrecht: burger moet zelf initiatief nemen
E. SYNTHESE
Recht = geheel van gedragsregelen en ermee samenhangende institutionele
voorschriften, uitgevaardigd en gehandhaafd door of krachtens het
maatschappelijk gezag, met het oog op een doeltreffende, rechtszekere en
rechtvaardige ordening van de maatschappij
H2: RELATIVITEIT VAN DEZE BENADERING
Recht: niet overal gezien als stel van gedragsregels
Landen van de common law (GB, VS, Canada, Australië): recht stamt af
van het vroegere Engelse recht waarin de regel niet centraal staat
→ meer aandacht voor oplossing van concrete gevallen
Klassieke marxistische opvatting: recht is een middel van onderdrukking
van de lagere klasse door de heersende klasse die over de
productiemiddelen beschikt
→ er is geen plaats voor recht in een klasseloze maatschappij
Traditioneel Afrikaans recht: verzoening en overreding
Verre Oosten: sociale gedragsregelen zijn essentieel
Vraag of de klassieke visie niet al te sterk focust op de ordenende functie van het
recht
→ moeten we niet gaan voor een meer humanistischere visie?
Taak van de jurist: nagaan wat de opdrachtgever echt nodig heeft, naast
het geven van juridisch advies en bijstand
- Interdisciplinariteit vereist: verbinding tussen recht en psychologie &
ethiek
- Ruime belangstelling voor alternatieve geschillenbeslechting: de
oplossing voor een geschil komt vanuit de partijen zelf met
bemiddeling van een meerzijdige partijdige professional die het proces
van hun onderhandelingen bewaakt en hun communicatie faciliteert
DEEL 2: BASISBEGRIPPEN
H1: RECHTSSUBJECTEN
1. BEGRIPPEN
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur mvmvmvmvmvm. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €11,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
