GEZONDHEIDSRECHT
Inhoudsopgave
H1: Inleiding ..................................................................................................................................................... 5
1.1. Inhoud.......................................................................................................................................................... 5
1.2. Studiemateriaal ........................................................................................................................................... 6
1.3. Interessante websites .................................................................................................................................. 6
1.4. Evaluatie ...................................................................................................................................................... 6
1.5. Masterproeven gezondheidsrecht ............................................................................................................... 7
H2: Patiëntenrechten: De krachtlijnen van de Wet Patiëntenrechten .............................................................. 9
2.1. Patiëntenrechtenwet ................................................................................................................................... 9
2.2. (Historische) bedoelingen van de wet ......................................................................................................... 9
2.3. Internationale context ................................................................................................................................. 9
2.4. Toepassingsgebied .................................................................................................................................... 10
2.5. Toepassing op ‘beroepsbeoefenaars’ ........................................................................................................ 11
2.6. Nalevingsplicht en ‘medewerkingsplicht’ .................................................................................................. 11
2.7. Overzicht gewaarborgde rechten .............................................................................................................. 12
2.8. Vertegenwoordiging van de patiënt .......................................................................................................... 27
H3: Normering van de beroepsuitoefening in de gezondheidszorg................................................................. 33
3.1. Mogelijke niveaus van normering van beroepsuitoefening ...................................................................... 33
3.2. (Mogelijke) vormen van regulering ........................................................................................................... 33
3.3. Regulering Gezondheidsberoepen in evolutie ........................................................................................... 34
3.4. Geregelde beroepen in WUG ..................................................................................................................... 35
3.5. Geestelijke gezondsheidszorgberoepen..................................................................................................... 45
3.6. Krachtlijnen van de Kwalieitswet............................................................................................................... 47
H4: Vergoeding van zorgverleners .................................................................................................................. 55
4.1. Vergoeding in relatie zorgverlener-patiënt .............................................................................................. 55
4.2. De impact van de ziekteverzekering .......................................................................................................... 56
4.3 Vergoeding in de relatie tussen de zorgverlener en verzorginstelling ........................................................ 63
H5: De wetgeving betreffende zwangerschapsafbreking ................................................................................ 67
5.1. Historiek .................................................................................................................................................... 67
5.2 .Voorwaarden voor niet-strafbare zwangerschafafbreking ....................................................................... 68
5.3. Verplichtingen van arts.............................................................................................................................. 69
5.4. Wachttijd en bevestiging ........................................................................................................................... 70
5.5. Gewetensvrijheid en voorlichtingsplicht .................................................................................................... 73
H6: Medisch begeleide voortplanting ............................................................................................................. 75
1
, 6.1. Overzicht technieken ................................................................................................................................. 75
6.2. Ethische en juridische dilemma’s ............................................................................................................... 78
6.3. Actueel juridisch kader .............................................................................................................................. 80
H7: Gedwongen opneming van geesteszieken ............................................................................................... 87
7.1. Implicaties van tijdelijke of permanente psychische stoornissen op vermogen om deel te nemen aan het
rechtsverkeer .................................................................................................................................................... 87
7.2. Specifieke reactie op strafbare handelingen ............................................................................................ 88
7.3. Beschermingsmaatregelen bij (niet noodzakelijk) strafbaar gedrag......................................................... 88
7.4. Gedwongen behandeling? ......................................................................................................................... 97
H8: Beroepsgeheim en privacybescherming ................................................................................................... 99
8.1. Maatschappelijke context ......................................................................................................................... 99
8.2. Nood aan geïntegreerde visie op privacybescherming ............................................................................ 102
8.3. Beroepsgeheim: ....................................................................................................................................... 104
8.4. Privacybescherming ................................................................................................................................. 125
8.4.1. De krachtlijnen van de algemene verordening gegevensbescherming (gdpr) en de belangrijkste
innovaties voor de gezondheidszorg. ........................................................................................................ 125
H9: Orgaantransplantatie ............................................................................................................................. 145
9.1. Geschiedenis ............................................................................................................................................ 145
9.2. Soorten donoren ...................................................................................................................................... 146
9.3. Orgaantransplantatiewet 1986 ............................................................................................................... 147
9.4. Samenwerking met orgaanuitwisselingsorganisatie ............................................................................... 152
H10: Casussen .............................................................................................................................................. 155
H11: Orde der Artsen ................................................................................................................................... 163
11.1. Historiek ................................................................................................................................................ 163
11.2. Belangrijkste taken van Orde ................................................................................................................ 163
11.3. Verplichte inschrijving ........................................................................................................................... 164
11.4. Organen van de Orde ............................................................................................................................ 166
11.5. Code van geneeskundige plichtenleer ................................................................................................... 168
11.6. Adviezen van de nationale raad ............................................................................................................ 169
11.7. Tuchtsancties ......................................................................................................................................... 170
H12: Experimenten en geneesmiddelenonderzoek ...................................................................................... 173
12.1. Kader ..................................................................................................................................................... 173
12.2. Belangrijkste dilemma’s en discussievelden .......................................................................................... 177
12.3. Van schandalen naar fragmentaire (ethische normen) ......................................................................... 178
12.4. Europese normering .............................................................................................................................. 178
12.5. Wet inzake experimenten op de menselijke persoon (7 mei 2004) ....................................................... 180
12.6. Uitvoering van belangrijskte innovaties van EU-richtlijn ....................................................................... 180
2
, 12.7. Algemene voorwaarden voor alle experimenten (art. 5)....................................................................... 181
12.8. Bijzondere regelingen voor handelings- en wilsonbekwamen............................................................... 184
12.9. Keuze voor objectieve (‘no fault’-) aansprakelijkheid ............................................................................ 185
12.10. Verplichte verzkering ........................................................................................................................... 187
H13: Aansprakelijkheid in gezondheidszorg ................................................................................................. 189
13.1. Inleiding ................................................................................................................................................. 189
13.2. Foutaansprakelijkheid toegepast in gezondheidszorg .......................................................................... 193
13.3. De complexiteit van aansprakelijkheidsprocedures in ziekenhuisverband ............................................ 205
13.4. Stap in richting van centrale ziekenhuisaansprakelijkheid .................................................................... 208
13.5. Procedures bij fout of onzorgvuldigheid ................................................................................................ 210
13.6. Verzekering van beroepsaansprakelijkheid ........................................................................................... 212
13.7. Stelsel na uitvoering van wet 31 maart 2010 ....................................................................................... 217
H14: Casussen .............................................................................................................................................. 225
H15: Medische beslissingen rond levenseinde en de euthanasiewet............................................................ 231
15.1. Beslissingen rond het levenseinde ......................................................................................................... 231
15.2. Krachtlijnen van de euthanasiewet ....................................................................................................... 233
15.3. Rapportering en controle na euthanasie ............................................................................................... 240
15.4. Juridische gevolgen van het niet instellen of staken van een behandeling ........................................... 243
3
,4
,H1: Inleiding
Bedoeling van het opleidingsonderdeel
-> Wij gaan vooral de juridische context van gezondheidsrecht bekijken.
Plaats in de opleiding
-> Het is een keuzevak.
Band met ‘ziekenhuiswetgeving’
-> Dit is een ander vak. Dit is eerder een verdieping over het institutioneel vlak van het
gezondheidsrecht. Het zal dus meer over ziekenhuizen gaan, het is meer technischer.
1.1. Inhoud
Wet Patiëntenrechten en relaties tussen patiënten en zorgbeoefenaars
Beroepsregulering in de gezondheidszorg
- Wet Uitoefening Gezondheidsberoepen
- Kwaliteitswet
Orde der artsen, tuchtrecht in de gezondheidszorg
Beginnend leven
- Medisch begeleide voortplanting
- Sterilisatie
- Zwangerschapsafbreking
Eindigend leven
- Euthanasie
- Medische beslissingen bij het levenseinde bv. het niet overbrengen van ouderen in een
woonzorgcentrum naar het ziekenhuis.
Aansprakelijkheid in de gezondheidszorg -> Heeft te maken met fouten in de gezondheidszorg,
hoe lopen de procedures, hoe loopt de fonds, …?
Beroepsgeheim en privacybescherming
Orgaantransplantatie
Gebruik van menselijk lichaamsmateriaal
- Voor therapie
- Voor onderzoek en aanmaak van geneesmiddelen
Experimenten en geneesmiddelenonderzoek
Recht en geestelijke gezondheidszorg
- Gedwongen opneming
- Behandeling onder dwang of drang
5
,1.2. Studiemateriaal
Gedetailleerde Power Point-presentaties (verspreid via Ufora)
Teksten via Ufora
Wetteksten
- Gebundeld in Codex Gezondheidsrecht, Kluwer
- Nieuwe editie 2020 (509 blz.)
- Bij collectieve bestelling (via VRG-cursusdienst) aan te kopen aan voordelige
studentenprijs van 28 EUR
Handboek Gezondheidsrecht (Intersentia, 2014)
-> Veel diepgaander dan wat we in de les zien, dit is niet ‘de cursus’. Alleen voor degene die
écht geïnteresseerd zijn.
- Standaardwerk over gezondheidsrecht
- 3.316 bladzijden in twee volumes
- Facultatief studiemateriaal
- Bij collectieve bestelling te verkrijgen aan studentenprijs van 100 EUR
1.3. Interessante websites
Websites belangrijke adviesorganen
• Orde der Artsen (www.ordomedic.be)
• Raadgevend comité voor bio-ethiek (www.health.belgium.be/nl/belgisch-
raadgevend-comite-voor-bio-ethiek)
• Commissie Patiëntenrechten (www.overlegorganen.gezondheid.belgie.be)
• Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (www.kce.fgov.be)
Websites belangrijke administraties
• Federale Overheidsdienst Volksgezondheid (www.health.belgium.be)
• Agentschap Zorg en Gezondheid Vlaanderen (www.zorg-en-gezondheid.be)
• Rijksinstituut voor Ziekte- en invaliditeitsverzekering (www.inami.fgov.be)
• European Observatory on Healht Systems and Policies (www.euro.who.int/en/about-
us/partners/observatory)
1.4. Evaluatie
-> Mondeling examen met 3 vragen, soms met bijvragen. Wetboek mag meegebracht worden,
maar prof vindt dit niet noodzakelijk.
6
,1.5. Masterproeven gezondheidsrecht
1) De gevolgen van de schending van de informed-consent-regels. Hoe kan dit patiëntenrecht
optimaal gewaarborgd worden?
-> Patiënten moeten op voorhand geïnformeerd worden en hun toestemming geven bij een
behandeling.
2) Dwangmaatregelen in de urgentiegeneeskunde en de geestelijke gezondheidszorg.
-> Bv. patiënten die op spoed vechten met de artsen, mensen die in een psychiatrie plots
agressief worden, psychotisch verdrag vertonen, …
3) De uitvoering van de Kwaliteitswet
-> Dit is een nieuwe wet van 2019 en gaat in werking in 2021, over kwaliteit van
gezondheidszorg.
4) Handhaving van kwaliteits- en veiligheidsbeleid in gezondheidszorginstellingen
-> Het is belangrijk dat in alle instellingen er veilig gewerkt wordt. Bv. dat ieder een
geneesmiddel krijgt dat voor hem bestemd is en niet voor zijn buur in het ziekenhuis, dat de
juiste lidmaten geopereerd worden, … Maar wie waakt er hier over, worden er sancties
opgelegd, … ?
5) De beperking van de rechten van bewoners en patiënten in het belang van de
volksgezondheid en de bestrijding van besmettelijke ziekten.
6) De uitvoering van de wet op de locoregionale klinische ziekenhuisnetwerken
-> Heeft te maken met het ziekenhuisbeleid. Het is een verplichting dat alle ziekenhuizen zich
moeten inschrijven bij een ziekenhuisnetwerk.
7) Beslissen over de verdeling van schaarse goederen of diensten in de gezondheidszorg.
-> Bv. Bij transplantatie, er zijn veel mensen die op een nier wachten terwijl er veel minder
nieren beschikbaar zijn per jaar. Of bv. het covidvaccin.
8) De nieuwe wetgeving op de geestelijke gezondheidszorgberoepen: analyse en evaluatie van
het statuut van klinisch psycholoog, klinisch orthopedagoog en psychotherapeut
9) De procedures voor markttoelating en terugbetaling van weesgeneesmiddelen en ATMP's
7
,8
,H2: Patiëntenrechten: De krachtlijnen van de Wet Patiëntenrechten
2.1. Patiëntenrechtenwet
Wet van 22 augustus 2002 -> 1 van de fundamentele wetten.
Van kracht sinds 6 oktober 2002 (gewijzigd in 2006, 2013, 2014 en 2018)
Nader uitgevoerd:
- Bij KB 1 april 2003 (federale commissie rechten van de patiënt)
- Bij (reeds twee maal gewijzigd) KB van 8 juli 2003 voor ombudsfunctie in ziekenhuizen
Verduidelijkt door adviezen van:
- Federale commissie patiëntenrechten (http://overlegorganen.gezondheid.belgië/be)
- Nationale raad Orde van artsen (www.ordomedic.be)
2.2. (Historische) bedoelingen van de wet
Patiëntenrechten beschermen
-> Waarom is de wet er gekomen? Om patiënten te beschermen.
Maar ook om andere redenen:
- Verduidelijken van de juridische verhoudingen tussen patiënten en zorgverstrekkers
- Bekrachtigen, harmoniseren en codificeren van bestaande gezondheidsrechtelijke
normen.
- Opheffen van betwistingen over inzagerecht in dossiers -> Hier was heel lang discussie
over. Deze wet heeft dan gezegd, ja, hij mag rechtstreeks inkijken zelf.
Ook het invoeren van nieuwe normen door de wet, bv:
- Over vertegenwoordiging van volwassen onbekwame patiënten
- Over juridische waarde van voorafgaande wilsverklaring (‘advance directive’)
- Over klachtenbemiddeling en – behandeling
(Sterk afgezwakte) poging tot invoering van centrale ziekenhuisaansprakelijkheid
2.3. Internationale context
= De wet was geen internationale verplichting. Maar er waren wel een aantal heel invloedrijke
andere teksten:
- ‘Verklaring van Amsterdam’ (WHO, 1994): belofte tot bevordering van
patiëntenrechten in nationale wetgeving
- Verdrag Mensenrechten en Biogeneeskunde (EVRM.Bio of verdrag van Oviedo, 1997).
Verdrag van Oviedo (volledig is het Verdrag Mensenrechten en Biogeneeskunde) is
heel interessant, het bekrachtigt een aantal fundamentele rechten en ook nieuwe
ontwikkelingen in de geneeskunde. Bv. genetica, IVF, … Dat is een invloedrijk verdrag,
maar tot op heden nog niet geratificeerd door België.
o Bekrachtigt enkele fundamentele patiëntenrechten
o (Nog) niet ondertekend door België (vooral omwille van art. 18 inzake embryo-
research). Maar blijft toch heel invloedrijk.
9
, Ook buitenlandse voorbeelden die inspirerend zijn:
- In Nederland: sinds 1 augustus 1995: WGBO voegt ‘geneeskundige
behandelingsovereenkomst’ als benoemde overeenkomst toe aan BW
- In Frankrijk: wet van 4 maart 2002 ‘relative aux droits des malades et à la qualité du
système de santé’
2.4. Toepassingsgebied
Bewust zeer breed, niet alleen op de klassieke gezondheidszorg. Maar ook op alle andere
zorgen van gezondsheidszorg. En ook op niet curatieve gezondheidszorg.
Van toepassing op elke vorm van gezondheidszorg
- Preventief
- Louter diagnostisch
- Curatief
- Esthetisch
- Palliatief
Wet is van toepassing op
- ‘Contractuele en buitencontractuele’
- ‘Publiekrechtelijke en privaatrechtelijke’ verhoudingen in de gezondheidszorg
Is dus ook van toepassing op ‘niet-curatieve’ geneeskunde zoals
- Controlegeneeskunde
- Arbeidsgeneeskunde
- Verzekeringsgeneeskunde
=> Hierbij worden mensen wel onderzocht, wordt er getracht een diagnose te stellen. Maar
niet teneinde hen raadgeving te geven, maar wel teneinde beslissingen te nemen in het
sociaal recht, in verzekeringsgeneeskunde, strafproces, … Over hun individueel recht. Bv. als
iemand een levensverzekering wilt aangaan, dan moet die altijd voordien een onderzoek
ondergaan bij een raadgevend arts. Om te gaan inschatten wat het risico van vervroegd
overlijden is. Dit is niet om de persoon te gaan behandelen, maar wel of die persoon een
verzekering zou krijgen.
Voor bijzondere verhoudingen bestaat mogelijkheid tot invoering van ‘nadere regels’
-> De mogelijkheid is voorzien om nadere regels te bepalen, maar dit is nooit gebeurd.
- Bij in ministerraad overlegd KB
- Teneinde ‘rekening te houden met nood aan specifieke bescherming’
- Maar zonder ‘verlaging van het beschermingsniveau’
Van deze mogelijkheid werd nog geen gebruik gemaakt
10
