samenvatting duurzaamheid

Duurzaamheid Steven Van Passel

1. Duurzame ontwikkeling en economische groei
Grenzen aan de groei?

- Economische groei
o Bbp VS reële economische groei
 Kijkt naar omvang economische activiteit, som toegevoegde waarden
 Toename van bbp in constante/reële prijzen, inflatie uitgefilterd
o Belang
 Stimulatie economische activiteit, “meer”
o Hoe
 Vrije marktmechanisme beschermen, belastingen optimaliseren, publieke
investeringen
o ≠ goede indicator voor levenskwaliteit
o Economische groei en duurzaamheid sluiten elkaar uit
o Armoede bestrijden met herverdeling rijkdom en hulpbronnen
o Werkloosheid oplossen met herverdeling werk
o Economische groei financiert overheid maar er zijn alternatieve manieren
- Grenzen
o Limits to growth 1972
 Conclusies houden nog steeds stand
o Relatie tussen
 Bevolkingsgroei, voedselproductie, industriële
productie, uitputting van niet-hernieuwbare
hulpbronnen, vervuiling
o Toekomstscenario
≠ toekomstvoorspelling

Duurzame ontwikkeling

- Brundtland rapport 1987
o Kritiek
 Economische groei nog steeds centraal
 Machtsverhoudingen worden buiten beschouwing gelaten
o Verbeterde definitie
 Aandacht aan integratie van en het samenwerkingsvoordeel tussen sociale,
ecologische en economische dimensie
 Realisatie vergt veranderingsproces
 Hulpbronnen, bestemming investeringen, gerichtheid technologische
ontwikkeling en institutionele veranderingen worden afgestemd op
toekomstige en huidige behoefte
o SDG




1

,Duurzaamheid Steven Van Passel



Ecologische grenzen aan groei

- Ecosfeer:
o Eigenschappen
 Eindig, niet groeiend en materieel gesloten
 Wel open voor niet groeiende continue doorstroom aan energie
o Economie
 Deelsysteem van ecosfeer
 Open systeem en onderdeel van de grotere ecosfeer (ecosysteem)
- Wetten thermodynamica
o Kwantiteit (1ste wet)
behoud van energie en massa, energie kan niet gemaakt of vernietigd worden,
energie wordt omgezet
 Implicaties economische wetenschap
we kunnen niets vanuit het niets maken en alles moet ergens heen
 Economische groei
energie en materiaal opnemen vanuit ecosfeer, meer economie = minder
natuurlijke omgeving
o Kwaliteit (2de wet)
toename entropie, neiging van energie om zich te verspreiden van geconcentreerde
vormen naar minder geconcentreerde vormen en om minder bruikbaar te zijn
 Gesloten systeem
men kan sterk geconcentreerde vormen van energie creëren maar energie
verspreid zich zo dat systeem uiteindelijk sterft dus enkel voor beperkte tijd
en enkel door energie toe te voegen
- Nicholas Georgescu – Roegen
o Economische activiteiten
 Gebruiken energie die vervat zit in natuurlijke grondstoffen en die in
toestand van lage entropie is en transformeren deze energie tot nuttige
producten en diensten
 Kan geen nieuwe vormen van energie creëren, enkel beschikbare gebruiken
op manier dat deze energie omzet in minder nuttige vorm
o Zandloper
 Gesloten systeem, bovenaan = geconcentreerd + lage entropie, onderaan =
verspreid + hoge entropie + niet nuttig
 Universum = geïsoleerd systeem, aarde = gesloten systeem
o Lege onbelaste wereld
 Economie relatief klein t.o.v. ecosysteem
 Economische gezien geen conflict tussen economische groei en ecosysteem
(in natuurkundige zin wel) => geen aandacht voor gevaar
o Volle overbelaste wereld
 Doorstroom natuurlijke hulpbronnen nodig om bevolking te onderhouden
 Begint bij uitputting lage entropie grondstoffen, eindigt bij terugbrengen
vervuilende hoge entropie afvalstoffen




2

,Duurzaamheid Steven Van Passel




Duurzame ontwikkeling binnen economische groei

- 3 doelstellingen = ecologische economie
=> Herman Daly en Joshua Farley
o Schaal
uitoefening economische activiteit die
ecologisch duurzaam is
o Distributie
rechtvaardige verdeling van natuurlijke
hulpbronnen binnen en tussen generaties
o Efficiëntie
efficiënte toewijzing van natuurlijke
hulpbronnen aan finale producten en diensten
conform aan voorkeuren en
betalingsbereidheid van individuen

! Neoklassieke economie enkel distributie en efficiëntie

- Optimale schaal
= noden bevolking voldoen zonder vermogen aarde om te voorzien in hulpbronnen en afval
te verwerken te ondermijnen
o Praktisch
 Hernieuwbare bronnen niet sneller gebruiken dan ze zich kunnen herstellen
 Niet-hernieuwbare bronnen niet sneller ontginnen dan dat hernieuwbaar
alternatief gecreëerd kan worden
o Efficiënte allocatie = vertrouwen op markwerking
o Verdeling = vertrouwen op politiek en publiek beleid
- Plimsoll lijn
=> Herman Daly
o Ballast herverdelen = nutteloos
komt hetzelfde neer als focus op allocatie waardoor men schaal uitsluit

Alternatieven voor groei-economie

- Steady state economie
=> Herman Daly
o Gebruik lage entropie bronnen tot minimum beperken
o Doel
in stand houden en genieten van het leven voor lange tijd (niet voor altijd) op
voldoende niveau van welvaart voor goed (geen luxueus) leven
o Onderlinge afhankelijkheid tussen menselijke economie en natuurlijke
ecosysteem
 Grens moet worden erkend en op juiste plaats worden getekend
 Schaal van het menselijke, economische subsysteem heeft een optimum
 Doorstroom aan energie en materie moet ecologisch duurzaam zijn



3

, Duurzaamheid Steven Van Passel




- Donut economie
=> Kate Raworth
o Focus niet langer op economische groei
creëer om te regenereren en circulaire economie, als maatschappij gedijen binnen
veilige en rechtvaardige grenzen van donut, zie het grotere geheel
o Maak de mens groot
 Mens = zelfzuchtig, geïsoleerd, berekend en staat boven natuur = eenzijdig
 Mens = sociaal, onderling afhankelijk, onze waarden liggen niet vast en
afhankelijk van de natuurlijke omgeving
o Relaties tussen systemen
 Economisch systeem staat niet op zichzelf maar in interactie met het grotere
ecosysteem
o Herverdeel
 Economisch groei leidt niet tot betere verdeling van welvaart
 Als maatschappij zelf instrumenten creëren om te komen tot meer gelijke
verdeling van welvaart (land, ondernemingen, technologie, kennis)
- Degrowth
o Opgekomen in Europa begin jaren ’00
o Gebruik van lage entropie bronnen tot minimum beperken
o Radicale, vrijwillige verandering in consumptiepatronen
o Schaal waaraan we materialen en energie gebruiken moet verkleind worden door
minder te consumeren/produceren
o Afname BBP
≠ doel op zich maar gevolg van noodzaak consumptie en productie te beperken
o Normatieve doelstelling die verenigbaar zijn:
 Milieubehoud, maatschappelijk welzijn, sociale gelijkheid
o Geen beleidsondersteuning

 Terugkerende elementen bij alternatieven
o Doelstelling veranderen
o Gebruik van natuurlijke hulpbronnen beperken
 Schaal bepalen => Cap and trade
 Investeren in natuurlijk kapitaal
o Systeemdenken
o Gericht op noden, niet op wensen
o Herverdelen




4