Tekst 1: kruispuntdenken of intersectioneel
denken (2p + 4p)
Intersectionaliteit Als gevolg van globalisering meer diversiteit. Verschillen en hun
combinaties staan centraal. Iedereen bevind zich op een kruispunt
waar combinaties van maatschappelijke ordeningsprincipes
gelijktijdig en verweven met elkaar samenhangen. Deze
samenhang tussen maatschappelijke ordeningsprincipes wordt
intersectionaliteit genoemd. Verwijst naar de intersecties
(kruisingen) van de verschillende ordeningsprincipes die gelijktijdig
en met elkaar verweven zijn in het snijpunt.
Wat betekent het voor sociale professionals?
Belangrijk instrument om te voorkomen dat men
beslissingen neemt op basis van vooroordelen
Reflexief handelen (inzicht in eigen waarden, normen,..) en
hoe daarmee omgaan bij ontmoeting met ‘vreemde ander’
Voor de groei en ontwikkeling van de samenleving is het
nodig om van perspectief te kunnen wisselen
In de huidige tijd van snelle veranderingen en grote
verschillen is het belangrijk om te kunnen gaan met
onzekerheid en flexibiliteit en te kunnen handelen vanuit het
niet-weten.
Een open houding tegenover verschillen aanhouden en de
verscheidenheid als een verrijking en kracht ervaren om
verbinding tot stand te brengen.
Maatschappelijke De verschillen en hun combinaties vormen belangrijke assen van
ordeningsprincipes maatschappelijke betekenisgeving, die de manier bepalen waarop
de samenleving wordt ingericht. (vb: gender, etniciteit, klasse,
seksualiteit, levensfase, talenten en beperkingen, religie en
nationaliteit). Werkzaam op verschillende niveaus:
1. Op persoonlijk niveau: Gender organiseert samenleving
door bepaalde eigenschappen toe te schrijven aan mannen
of vrouwen (Zoals vrouwen zijn emotioneel en mannen zijn
rationeel)
2. Op symbolisch niveau: Gender kent verschillende
waarderingen toe aan wat mannen en vrouwen doen.
(Zoals mannelijkheid wordt in het algemeen hoger
gewaardeerd dan vrouwelijkheid.)
3. Op institutioneel (maatschappelijk) niveau: Het is naast een
waardering ook een institutionele vertaling. Gender zorgt
voor een mechanisme waar een ‘natuurlijke’ opvatting van
gender aan ten grondslag ligt. (Zoals ‘vrouwen zorgen voor
huishouden’)
Intersectionele Term geïntroduceerd door Kimberlé Crenshaw , 2001, VN-
discriminatie Wereldconferentie in Durban tegen racisme en andere vormen
van discriminatie: Ze benadrukte de verwevenheid tussen
gender en etniciteit.
In NL, jaren 80, 2de feministische golf: Zwarte feministen gaven
aan dat ras/etniciteit ook een factor was.
In NL, jaren 80, Nancy Jouwe: vrouwen niet alleen door sekse,
klasse, leeftijd of seksuele identiteit bepalen verschillende
maatschappelijke posities maar ook verschillen in etniciteit.
1
, Gloria Wekker & Helma Lutz introduceren ‘kruispuntdenken’ in
NL
Intersectionele Geschikt instrument om maatschappelijke ongelijkheid, in-en
analyse uitsluitingsmechanismen en machtsverhoudingen te beschrijven en
analyseren.
Hoe?
Je gaat ‘de andere vraag’ stellen (vb zwarte vrouw in witte
blouse loopt langs restaurant en wordt aangesproken als
serveerster. Zou dit ook gebeurd zijn als het om een witte
vrouw ging?)
Vervolgens bekijken wat de invloed is van andere
dimensies van verschil (vb beeldvorming of
machtsverhoudingen)
Bepalen om welke dimensie het gaat (gender, leeftijd,…)
Wat levert het op?
Geeft inzicht in hoe ik mij verhoud tot anderen en
omgekeerd
Machtsverschillen worden zichtbaar gemaakt
Toont maatschappelijke ongelijkheden en onrecht aan
(zoals uitsluiting, discriminatie, racisme)
Andere kijk op maatschappelijke verhoudingen door te
denken en kijken vanuit een meervoudig perspectief.
Caleidoscopisch Een caleidoscoop geeft een dynamisch beeld van kleurrijke,
denken/ bewegende beelden zonder dat een bepaalde kleur domineert.
kruispuntdenken Caleidoscopisch denken/kruispuntdenken is gebaseerd op
volgende uitgangspunten:
Dynamisch denken: Geen voorgeschreven hokjes.
Verbindend denken waarin er ruimte is voor ‘anders’ zijn,
voor de ‘vreemde ander’ en voor perspectiefwisseling (je
kunnen inleven in die vreemde ander)
Inclusiviteit: het gevoel van erbij betrokken zijn en ‘mee te
kunnen doen’. Kernwaarde hierbij is waardigheid, mensen
als geheel accepteren.
Verwevenheid en gelijktijdigheid: caleidoscopisch
denken, deelidentiteiten kunnen niet los van elkaar gezien
worden (tegenovergestelde is exclusief denken)
Meervoudigheid en complementair: en-en denken,
verschillen vullen elkaar aan (iemand is vrouw én
Surinaams én hoogopgeleid én jong)
Op die verschillende assen kan je verschillende mensen
benaderen op verschillende deelidentiteiten. Dus je kijkt
meervoudig en houdt je niet vast aan 1 ding. Bv: als
moeder en dochter, als oudere vrouw en jongere vrouw.
Afstappen van wij-zij-denken (=doel)
Inzetten op verbinding en ONS denken
Machtsverhoudingen Vormen de basis van maatschappelijke ongelijkheid, ongelijke
behandeling en uitsluiting. Sommige mensen ondervinden van
deze machtsposities structureel voordeel en sommigen structureel
nadeel.
Het gangbare Het gescheiden benaderen van de ordeningsprincipes, wat een
denken vertekend beeld kan geven van de werkelijkheid. Dit zorgt voor
stigmatisering en stereotypering. Het gangbare denken wordt
gekenmerkt door:
Statisch denken (man blijft een man)
Eendimensionaliteit: of-of denken (man of vrouw)
2
, Binariteit: verschillen staan tegenover elkaar (man vs
vrouw, hetero vs homo)
Hiërarchie en macht: machtsverhoudingen binnen ieder
begrippenpaar (bijvoorbeeld wit-zwart: wit krijgt meer
waardering)
Uitsluiting (hokjesdenken)
Het gelijkheidsideaal (we zijn allemaal gelijk aan elkaar) sluit hier
bij aan, maar we zijn net allemaal verschillend en uniek.
Tekst 3: interculturele communicatie
Machtsafstand De mate waarin minder machtige leden van instituties of
p. 80 - 82 organisaties in een land verwachten en accepteren dat de
macht ongelijk verdeeld is.
Laag? In Nederland behandelen ouders hun kinderen
als gelijken. Ze mogen een eigen mening hebben en
tegenspreken. Je mag het woord in de klas nemen
zonder het te vragen. Het is er een gewoonte dat er zelf
initiatief genomen wordt.
Hoog ? België heeft een hoge machtsafstand. De
mensen accepteren dat superieuren (ouders, lectoren,
werkgevers, oudere mensen) meer macht hebben. Vb:
je gaat niet in discussie met je ouders, je geeft geen
kritiek over lectoren en hun opdrachten etc,… Het
hebben van een mening mag maar enkel als je die op
een respectvolle manier verwoord.
Vb: in Indonesië hebben ze een apart woord voor een
oudere (kakak) en jongere (adik) zus of broer. In dit land
worden de posities in een gezin duidelijk gemaakt. De
adiks behandelen de kakaks met respect en volgen de
adviezen op. De Kakaks moeten de adiks beschermen,
begeleiden en ervoor zorgen als hun 2de ouders.
Individualisme In een individualistische maatschappij zijn de onderlinge banden
p. 82 tussen individuen los. Je zorgt voor jezelf en je naaste familie.
Je bent op jezelf aangewezen en leert om ik-georiënteerd te
zijn. het doel binnen deze culturen is onafhankelijk worden.
Kinderen groeien op in kleine kerngezinnen.
Niet veel contact met de familie (grootouders,
neven/nichten, ooms/tantes)
Ouders zijn trots op de onafhankelijkheid van hun
kinderen (veters strikken, geld verdienen op jonge
leeftijd, ouderlijk huis verlaten)
Voorkeur voor directe, laagcontextcommunicatie
Australië, Noord- en West Europa, Nederland, Noord-
Amerika
EXTRA:
Hechten grote waarde aan individuele prestaties, privacy
en originaliteit.
Fraude en plagiaat worden ernstig bestraft
Collectivisme In een collectivistische maatschappij zijn individuen vanaf hun
p. 82 - 83 geboorte opgenomen in sterke, hechte groepen, die hun
levenslang bescherming bieden in ruil voor onvoorwaardelijke
3
, loyaliteit. Je bent zelden alleen. Kinderen leren om wij-
georiënteerd te zijn. De eigen identiteit is opgenomen in de
groepsidentiteit. Het doel van gezamenlijk opvoeden is helpen
om een verantwoordelijk lid van de groep te worden.
Kinderen groeien op in grote gezinnen
o Soms extended family (grootouders,…)
Ouders zijn trots op kinderen die afhankelijk zijn van
elkaar en om andere geven. Daarnaast zijn ze ook trots
als er harmonie is tussen de mensen waarmee je leeft,
werkt en studeert.
Kritiek en confronteren worden gezien als onbeleefd. Bv:
nee zeggen!
o Als men nee wilt zeggen dan doet men dit op een
subtiele manier. Dit noemt vertroebeling!
Zonder mensen te kwetsen en te vernederen.
Voorkeur voor hoogcontextcommunicatie
Azië, Afrika, Midden-Oosten
EXTRA:
Hechten grote waarde aan wederzijdse afhankelijkheid,
ondersteunen van groepsleden en delen
Ideeën worden gedeeld in de groep.
Ze zien het gebruiken of lenen van elkaar intellectueel
eigendom op een andere manier. (= niet zuivere
plagiaat)
Vertroebeling In collectivistische culturen is het belangrijk om harmonie
p. 84 – 86 te bewaren in de groep. Direct kritiek geven en andere
hierdoor te vernederen wordt niet gezien als iets
professioneel. Men dient dit op een professionele manier
te doen nl. indirect t= vertroebeling)
Zie 3 voorbeelden van vertroebeling in tekst 3 op
pagina 84 + discussie pagina 85!!
Masculiniteit Een maatschappij waarin assertiviteit, resultaat en succes
p. 87 belangrijke waarden zijn.
Er zijn duidelijke sekserollen
o Mannen moeten assertief en hard zijn. Ze zijn
gericht op materieel succes
o Vrouwen moeten bescheiden en teder zijn. Ze
zijn gericht op de kwaliteit van het bestaan.
Kinderen leren op de beste te zijn.
o Studenten met de hoogste cijfers worden
bewonderd (populair).
In masculiene maatschappijen houden zowel mannen
als vrouwen zich bezig met alles in de overtreffende trap
(snelste auto, duurste laptop, nieuwste mode?)
Slowakije, Japan, Hongarije, Oostenrijk, Venezuela,
Duitsland, Wallonië,…
Femininiteit Een samenleving waarin de emotionele sekserollen elkaar
p. 87 - 88 overlappen: zowel mannen als vrouwen worden geacht
bescheiden en teder te zijn en gericht op de kwaliteit van het
4
