Volledige samenvatting van het boek en de slides van strafrecht gedoceerd door Prof. dr. Tom Vander Beken aan de UGent
Geslaagd in eerste zit (enkel samenvatting gebruikt)!
Heel duidelijke samenvatting waarin alles wordt opgenomen dus gegarandeerd slagen :)
Brief summary of parts of the book, not taking into account the slides so much important info isn't in it. Can be useful when supplementing with the powerpoints.
TITEL 1. ALGEMENE INLEIDING ...................................................................................................................... 13
HOOFDSTUK 1: DEFINITIE ................................................................................................................................ 13
HOOFDSTUK 2: HISTORISCH OVERZICHT ......................................................................................................... 13
1. Archaïsche stelsels ............................................................................................................................. 14
2. De middeleeuwen.............................................................................................................................. 14
a. Het Oudgermaanse strafproces ......................................................................................................... 14
b. Het inquisitoire strafproces ................................................................................................................ 15
3. De verlichting, het ‘revolutionair’ strafrecht en de codificaties van Napoleon ............................... 16
a. De verlichting...................................................................................................................................... 16
4. Het ‘revolutionair’ strafrecht (1789-1800) ........................................................................................ 16
5. De Codificaties van Napoleon ........................................................................................................... 17
- De Code d’instruction criminelle van 1808 ........................................................................................ 17
- De Code de pénal van 1810 ................................................................................................................ 17
6. Het huidige strafrecht in België ............................................................................................................. 17
a. De grondwet van 1830 ....................................................................................................................... 17
b. Het strafwetboek ................................................................................................................................ 17
c. Het wetboek van Strafvordering ........................................................................................................ 17
HOOFDSTUK 3: THEORIEËN OVER DE STRAFWET ........................................................................................... 18
1. Inleiding ............................................................................................................................................. 18
2. De klassieke leer ................................................................................................................................ 18
a. Achtergrond........................................................................................................................................ 18
b. Schuld en straf .................................................................................................................................... 19
c. Doel en functie van de straf................................................................................................................ 19
3. De posivistische school en het sociaal verweer ................................................................................ 19
a. Achtergrond........................................................................................................................................ 19
b. Schuld en straf .................................................................................................................................... 20
c. Doel en functie van de straf................................................................................................................ 21
4. Het nieuw sociaal verweer ................................................................................................................ 21
a. Achtergrond........................................................................................................................................ 21
b. Schuld en straf .................................................................................................................................... 22
c. Doel en functie van de straf................................................................................................................ 22
5. Het neoclassicisme als reactie op positivisme en nieuw sociaal verweer ....................................... 22
a. De magna Charta op de helling? ........................................................................................................ 22
b. Het nieuw realisme ............................................................................................................................. 23
c. Strekkingen binnen het nieuw realisme.............................................................................................. 23
HOOFDSTUK 4: POLITIEK DIMENSIE VAN HET STRAFRECHT ........................................................................... 24
HOOFDSTUK 4: POLTIEKE DIMENSIE VAN HET STRAFRECHT: ZOALS HET IN HET BOEK STAAT .................... 26
1. Strafrecht en beleid ........................................................................................................................... 26
a. Het beleid met betrekking tot de strafbaarstelling ............................................................................ 26
i. Wie beslist over de strafbaarstelling? ................................................................................................ 26
ii. Wat mag strafbaar worden gesteld? ................................................................................................. 26
b. Het vervolgingsbeleid ......................................................................................................................... 27
i. Wie vervolgt? ............................................................................................................................................ 27
iii. Met welke middelen? ......................................................................................................................... 27
iv. Al dan niet vervolgen? ........................................................................................................................ 28
a. Het sanctioneringsbeleid .................................................................................................................... 28
i. Welke straffen? ......................................................................................................................................... 28
ii. Wie sanctioneert? .................................................................................................................................... 28
iii. Beoordelingsvrijheid van de rechter: hoe ver? ........................................................................................ 28
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 1
,Strafrecht – prof. Vander Beken
a. Het strafuitvoeringsbeleid .................................................................................................................. 29
i. Straffen, eens opgelegd: altijd uitvoeren? ................................................................................................ 29
ii. Straffen vroegtijdig beëindigen? .............................................................................................................. 29
iii. Rechterlijke controle op de strafuitvoering? ........................................................................................... 29
b. Moet het slachtoffer een ‘zeg’ hebben in de strafuitvoering?............................................................ 29
c. De ‘crisis’ van het strafrecht ............................................................................................................... 29
HOOFDSTUK 5: BRONNEN VAN HET STRAF(PROCES)RECHT ........................................................................... 30
1. De grondwet ...................................................................................................................................... 30
a. Fundamentele rechten ....................................................................................................................... 30
b. De bepalingen inzake de rechterlijke macht....................................................................................... 31
c. Strafrechtelijke verantwoordelijkheid van parlementleden en ministers ........................................... 31
2. De wet ................................................................................................................................................ 31
a. Materiaal strafrecht ........................................................................................................................... 31
i. Strafwetboek 1867 ............................................................................................................................. 31
ii. Complementaire wetten ..................................................................................................................... 32
iii. Bijzondere wetten............................................................................................................................... 32
iv. Verhouding tussen algemeen en bijzonder strafrecht: art. 100 Sw. ................................................... 33
v. Defederalisering van het strafrecht? .................................................................................................. 33
Titel 2. Materieel strafrecht .......................................................................................................................... 33
Deel I: De strafwet ........................................................................................................................................ 33
HOOFDSTUK 1: HET LEGALITEITSBEGINSEL ................................................................................................ 33
1. Begrip ................................................................................................................................................. 34
2. Betekenis van het begrip ‘wet’.......................................................................................................... 34
a. ‘Wet’ ................................................................................................................................................... 34
b. Krachtens een wet .............................................................................................................................. 34
c. Krachtens de algemene door de beschaafde volkeren erkende rechtsbeginselen ............................. 35
HOOFDSTUK 2: INTERPRETATIE VAN DE STRAWET .................................................................................... 35
1. De letterlijke interpretatie van de strafwet...................................................................................... 35
2. De teologische interpretatie van de strafwet ................................................................................... 36
3. De verboden analogische interpretatie van de strafwet.................................................................. 36
HOOFDSTUK 3: DE STRAFWET EN HET EVRM ............................................................................................. 36
1. Strafbaarstellingen strijdig met het EVRM ....................................................................................... 36
a. Strafbaarstellingen strijdig met het vermoeden van onschuld ........................................................... 36
b. Strafbaarstellingen strijdig met het recht op een eerlijk proces ......................................................... 37
c. Strafbaarstellingen strijdig met het recht op privacy ......................................................................... 37
d. Strafbaarstellingen strijdig met het recht op vrije meningsuiting ...................................................... 37
e. Beperkingen ingevolge het gelijkheidsbeginsel .................................................................................. 37
f. Decriminalisering abortus en euthanasie: strijdig met recht op leven? ............................................. 37
2. Straffen strijdig met het EVRM ......................................................................................................... 37
a. Onmenselijke en vernederende straffen ............................................................................................. 37
b. Doodstraf............................................................................................................................................ 37
c. Disproportionele straffen ................................................................................................................... 37
d. Straffen strijdig met het recht op eigendom ...................................................................................... 37
e. Straffen strijdig met het gelijkheidsbeginsel ...................................................................................... 38
HOOFDSTUK 4: TOEPASSING VAN DE STRAFWET IN DE TIJD..................................................................... 38
1. De geldingsduur van de strafwet ...................................................................................................... 38
a. Beginpunt ........................................................................................................................................... 38
b. Eindpunt ............................................................................................................................................. 38
i. Opheffing door de wetgever............................................................................................................... 38
ii. Opheffing door onbruik: in principe onmogelijk ................................................................................. 38
iii. Vernietiging door het Grondwettelijk Hof .......................................................................................... 39
2. Wetsconflicten in de tijd ................................................................................................................... 39
a. Begrip ................................................................................................................................................. 39
b. De (strengere) strafwet kan niet retroactief worden toegepast ........................................................ 39
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 2
,Strafrecht – prof. Vander Beken
i. Beginsel .............................................................................................................................................. 39
ii. Toepassingsgebied ............................................................................................................................. 39
3. Wetten waarbij een nieuw misdrijf in het leven wordt geroepen ................................................... 39
4. Wetten waarbij de straffen bepaald voor een reeds bestaand misdrijf worden verzwaard .......... 40
a. Wetten die het toepassingsgebied van een reeds bestaande strafbaarstellingen uitbreiden............ 40
b. Wetten die het toepassingsgebied van reeds bestaande straffen uitbreiden .................................... 40
iii. Beperkingen........................................................................................................................................ 40
a. Niet-strafrechtelijke sancties .............................................................................................................. 40
b. Procedurewetten ................................................................................................................................ 41
c. Interpretatieve wetten ....................................................................................................................... 41
d. De terugwerkende kracht van de mildere strafwet ............................................................................ 41
i. Beginsel .............................................................................................................................................. 41
ii. Toepassingsgebied ............................................................................................................................. 41
a. De afschaffing van een misdrijf .......................................................................................................... 41
b. De verlaging van de strafmaat ........................................................................................................... 42
c. De wetten die het toepassingsgebied van bestaande strafbaarstellingen beperken ......................... 42
iii. Beperkingen ......................................................................................................................................... 42
d. Nieuwe wetten die een oude wet over hetzelfde onderwerp vervangen met behoud van
strabaarstellingen ........................................................................................................................................ 42
e. Gelegenheidswetten en tijdelijke wetten ........................................................................................... 42
f. Uitvoeringsreglementen ..................................................................................................................... 42
HOOFDSTUK 5: TOEPASSING VAN DE STRAWET NAAR DE PERSOON ....................................................... 42
1. Gelijkheidsbeginsel en non-discriminatiebeginsel ........................................................................... 42
2. Strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen ............................................................ 43
b. Argumenten in de discussie ................................................................................................................ 43
i. Kan een rechtspersoon ‘opzettelijk’ handelen of ‘onachtzaam’ zijn? ...................................................... 43
ii. Kan een rechtspersoon wel worden gestraft? ......................................................................................... 43
iii. Strijdig met het principe van de individuele strafrechtelijke verantwoordelijkheid? ............................. 43
iv. Is het strafrecht een aangepast sanctioneringsmechanisme? ................................................................ 44
v. De rechten van de verdediging in de strafzaken: ook toepasselijk op de rechtspersoon? ...................... 44
c. Strafrechtelijk verantwoordelijke rechtspersonen in het Belgisch strafrecht ..................................... 44
i. Het principe van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid rechtspersonen...................................... 44
ii. Welke rechtspersonen? ..................................................................................................................... 45
iii. Voor welke misdrijven? ...................................................................................................................... 45
iv. De schuld bij rechtspersonen ............................................................................................................. 45
v. Samenloop en cumulatie van verantwoordelijkheid.......................................................................... 45
vi. De administratieve en burgerlijke sanctionering van rechtspersonen............................................... 46
3. Schuldonbekwamen .......................................................................................................................... 47
4. Schijnbare uitzonderingen: immuniteiten en voorrechten .............................................................. 47
HOOFDSTUK 6: TOEPASSING VAN DE STRAFWET IN DE RUIMTE .............................................................. 47
1. Misdrijven op Belgisch grondgebied gepleegd ................................................................................. 47
a. Principe ............................................................................................................................................... 47
b. Bepaling van het Belgisch grondgebied ............................................................................................. 48
(i) Het land .............................................................................................................................................. 48
(ii) De territoriale zee .............................................................................................................................. 48
(iii) Belgische schepen ......................................................................................................................... 48
(iv) Het luchtruim................................................................................................................................. 49
(v) Belgische vliegtuigen .......................................................................................................................... 49
c. De bepaling van de plaats van het misdrijf ........................................................................................ 49
i. Lokaliseringstheorieën ....................................................................................................................... 49
ii. Ubiquiteitsleer en effectenleer .......................................................................................................... 49
iii. Leer van de ondeelbaarheid ............................................................................................................... 50
iv. Kanttekeningen .................................................................................................................................. 50
2. Misdrijven in het buitenland gepleegd ............................................................................................. 50
a. Volkenrechtelijke aanknopingspunten ............................................................................................... 50
i. Het beschermingsbeginsel ................................................................................................................. 50
ii. Het actief personaliteitsbeginsel ........................................................................................................ 50
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 3
,Strafrecht – prof. Vander Beken
iii. Het passief personaliteitsbeginsel...................................................................................................... 50
iv. Het universaliteitsbeginsel ................................................................................................................. 51
v. Het vertegenwoordigingsbeginsel...................................................................................................... 51
b. Dubbele incriminatie .......................................................................................................................... 51
c. Toepassingsgevallen........................................................................................................................... 52
i. Misdaden en wanbedrijven tegen de staatsveiligheid ....................................................................... 52
ii. Misdaden en wanbedrijven tegen de openbare trouw ...................................................................... 52
iii. Terroristische misdrijven .................................................................................................................... 52
iv. Misdaden en wanbedrijven door een Belg in het buitenland gepleegd ............................................ 52
a. Algemene regeling (art. 7 VTSv) ......................................................................................................... 52
b. Deelnemers aan misdaden door Belgen in het buitenland gepleegd ................................................. 53
c. Uitzondering voor bepaalde categorieën misdrijven.......................................................................... 53
d. Bijzondere categorieën personen ....................................................................................................... 53
v. Misdaden waarvan een Belg in het buitenland slachtoffer is ............................................................ 53
vi. Internationale misdrijven ................................................................................................................... 53
a. Algemene verwijzingsregel (art. 12bis VTSv) ...................................................................................... 53
b. Oorlogsmisdaden, misdaden tegen de mensheid en genocide (art. 6, 1e’ bis en 10, 1e bis VTSv) ..... 54
c. Bepaalde terreurdaden (art. 10, §e VTSv) .......................................................................................... 54
d. Sekstoerisme en mensenhandel (art. 10ter VTSv) .............................................................................. 55
e. Corruptie (art. 100quater VTSv) ......................................................................................................... 55
f. Piraterij op zee.................................................................................................................................... 55
g. Goederen- en reizigersvervoer over de weg ....................................................................................... 55
Deel 2: HET MISDRIJF .................................................................................................................................... 56
HOOFDSTUK 1: BEGRIP .................................................................................................................................... 56
1. Definitie ............................................................................................................................................. 56
2. Constitutieve elementen van het misdrijf ........................................................................................ 57
a. Het materiaal element ....................................................................................................................... 57
b. Het moreel element ............................................................................................................................ 57
c. Het element wederrechtelijkheid ....................................................................................................... 57
HOOFDSTUK 2: INDELING VAN DE MISDRIJVEN.............................................................................................. 57
1. Wettelijke drieledige indeling: misdaden, wanbedrijven en overtredingen ................................... 58
a. Begrip en oorsprong ........................................................................................................................... 58
b. Bepaling van de aard van het misdrijf ................................................................................................ 58
c. Belang van het onderscheid ............................................................................................................... 59
i. Materieel strafrecht ........................................................................................................................... 59
ii. Strafprocesrecht ...................................................................................................................................... 60
d. Kritiek op de drieledige indeling der misdrijven ................................................................................. 60
e. Andere indelingen .............................................................................................................................. 60
2. Indeling volgens de Grondwet: politieke en persmisdrijven............................................................ 60
a. Achtergrond........................................................................................................................................ 60
b. Politieke misdrijven ............................................................................................................................ 61
i. Definitie .............................................................................................................................................. 61
ii. Het onderscheid tussen zuivere en gemengde politieke misdrijven .................................................. 61
a. Zuiver politieke misdrijven .................................................................................................................. 61
b. Gemengd politieke misdrijven ............................................................................................................ 61
iii. Het gunstregime voor politieke misdrijven ........................................................................................ 61
iv. De uitleveringsexceptie voor politieke misdrijven ............................................................................. 62
c. Persmisdrijven .................................................................................................................................... 62
i. Definitie .............................................................................................................................................. 62
ii. Toepassingsvoorwaarden................................................................................................................... 62
a. Het moet om een meningsuitging gaan ............................................................................................. 62
b. Deze meningsuiting moet strafbaar ................................................................................................... 63
d. Er moet een daadwerkelijke openbaarheid aan worden gegeven ..................................................... 63
iii. Het gunstregime voor persmisdrijven ................................................................................................ 63
3. Indeling volgens beschermde waarde .............................................................................................. 63
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 4
,Strafrecht – prof. Vander Beken
4. Indeling volgens het moreel element ............................................................................................... 64
a. Opzettelijke en onopzettelijke misdrijven ........................................................................................... 64
b. Onachtzaamheidsmisdrijven en reglementaire misdrijven ................................................................ 64
c. Belang van het onderscheid ............................................................................................................... 64
5. Indeling volgens de uitvoeringswijze ................................................................................................ 64
a. Handelings-en verzuimingsmisdrijven ................................................................................................ 65
i. Begrip ................................................................................................................................................. 65
ii. Overzicht van de verzuimingsmisdrijven ............................................................................................ 65
iii. De oneigenlijke verzuimsdelicten....................................................................................................... 65
b. Aflopende (ogenblikkelijke) en voortdurende misdrijven ................................................................... 65
i. Begrip ................................................................................................................................................. 66
ii. Belang van onderscheid ..................................................................................................................... 66
c. Enkelvoudige en voortgezette of collectieve misdrijven ..................................................................... 67
i. Begrip ................................................................................................................................................. 67
ii. Belang van onderscheid ..................................................................................................................... 67
d. Gelegenheidsmisdrijven en gewoontemisdrijven ............................................................................... 67
i. Begrip ................................................................................................................................................. 67
ii. Belang van onderscheid ..................................................................................................................... 67
6. Andere instellingen............................................................................................................................ 68
HOOFDSTUK 3: RECHTSVAARDIGINGSGRONDEN ...................................................................................... 68
1. Begrip ................................................................................................................................................. 68
a. Definitie en grondslag ........................................................................................................................ 68
b. Onderscheid met schulduitsluitingsgronden ...................................................................................... 68
c. Onderscheid met verschoningsgronden en verzachtende omstandigheden ...................................... 69
i. Verschoningsgronden......................................................................................................................... 69
ii. Verzachtende omstandigheden ......................................................................................................... 69
2. Wettige verdediging of noodweer .................................................................................................... 69
a. Begrip ................................................................................................................................................. 69
b. Toepassingsvoorwaarden................................................................................................................... 70
i. Voorwaarden in verband met de aanvalsdaad .................................................................................. 70
• De aanval moet onrechtmatig zijn .................................................................................................... 70
• De aanval moet nakend of onafwendbaar zijn ................................................................................. 70
• Het moet gaan om een aanslag tegen personen .............................................................................. 70
ii. Voorwaarden in verband met de afweringsdaad ............................................................................... 70
• Subsidiariteit ...................................................................................................................................... 70
• Proportionaliteit ................................................................................................................................ 70
• Voor of tijdens de aanval, niet erna .................................................................................................. 70
• Het moet gaan om doodslag of slag en verwondingen .................................................................... 71
• Verdedigingswil vereist? ................................................................................................................... 71
c. Artikel 417 SW: twee vermoedens van wettige verdediging .............................................................. 71
i. Afwering bij nacht van de inklimming in een bewoond huis.............................................................. 71
ii. Verdediging tegen diefstal of plundering met geweld tegen personen ............................................. 71
d. Enkele bijzondere gevallen ................................................................................................................. 71
i. Noodweerexces (noodweeroverschrijding) ....................................................................................... 71
ii. Putatieve noodweer ........................................................................................................................... 72
3. Noodtoestand .................................................................................................................................... 72
a. Begrip ................................................................................................................................................. 72
b. Toepassingsvoorwaarden................................................................................................................... 72
i. Subsidiariteit ...................................................................................................................................... 72
ii. Proportionaliteit ................................................................................................................................. 73
c. Enkele twistvragen in verband met noodtoestand ............................................................................. 73
i. Voorafgaande fout en noodtoestand ................................................................................................. 73
ii. Noodtoestand en eigen belang .......................................................................................................... 73
iii. Noodtoestand en wettelijke veprlichting zich aan een kwaad bloot te stellen of erin te berusten .. 73
iv. Misdrijven waarvoor de noodtoestand niet kan worden ingeroepen ............................................... 74
4. Wettelijk voorschrift.......................................................................................................................... 74
a. Begrip ................................................................................................................................................. 74
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 5
,Strafrecht – prof. Vander Beken
i. Regel ................................................................................................................................................... 74
ii. Uitzondering ....................................................................................................................................... 74
b. Expliciet wettelijk voorschrift ............................................................................................................. 74
c. Impliciet wettelijk voorschrift ............................................................................................................. 75
i. Het zogenaamde ‘ouderlijk kastijdingrecht’ of iusta fustigatio .......................................................... 75
ii. Heelkundige ingrepen ........................................................................................................................ 75
iii. Bepaalde sportactiviteiten ................................................................................................................. 75
iv. Oorlogsdaden waardoor de strafwet wordt geschonden .................................................................. 75
5. Hoger bevel ........................................................................................................................................ 76
a. Begrip ................................................................................................................................................. 76
b. Toepassingsvoorwaarden................................................................................................................... 76
i. Het bevel moet rechtmatig zijn .......................................................................................................... 76
ii. Het moet uitgaan van de overheid..................................................................................................... 76
c. Het onrechtmatig hoger bevel: geen rechtvaardigingsgrond ............................................................ 77
i. Principe............................................................................................................................................... 77
ii. Bijzondere regeling voor hiërarchie ondergeschikten ....................................................................... 77
iii. Hoger bevel en bijzondere opsporingsmethoden .............................................................................. 77
• Als verschoningsgrond....................................................................................................................... 77
• Als rechtvaardigingsgrond ................................................................................................................. 78
6. Toestemming van het slachtoffer: geen rechtsvaardigingsgrond .................................................... 78
a. Principe ............................................................................................................................................... 78
b. Toestemming en vrije beschikking...................................................................................................... 78
c. Geneeskunde , sport en toestemming van het slachtoffer ................................................................. 79
HOOFDSTUK 4: Verschoningsgronden, verzachtende en verzwarende omstandigheden ............................. 79
1. Verschoningsgronden ........................................................................................................................ 79
a. Begrip ................................................................................................................................................. 79
b. Ratio legis ........................................................................................................................................... 79
c. Strafverminderde en strafuitsluitende verschoningsgronden ............................................................ 79
d. Overzicht van de voornaamste verschoningsgronden ........................................................................ 80
i. De uitlokking....................................................................................................................................... 80
ii. De aangifte van bepaalde misdrijven aan de overheid ...................................................................... 80
• Toepassingsgevallen in het Belgisch positief recht .......................................................................... 81
• De problamatiek van de kroongetuigen ........................................................................................... 81
iii. De onderwerping aan de overheid ..................................................................................................... 81
iv. Het (onrechting) hoger bevel ............................................................................................................. 82
v. Sommige gevallen van bloed- en aanverwantschap .......................................................................... 82
• Vermogensdelicten tussen familieleden........................................................................................... 82
• Hulp aan familieleden ....................................................................................................................... 82
vi. Herstel van de schade ........................................................................................................................ 83
vii. Niet-bestraffing van slachtoffers van mensenhandel ........................................................................ 83
viii. De ‘decumul’ in art. 5, al. 2 Sw. ..................................................................................................... 83
2. Verzachtende omstandigheden ........................................................................................................ 83
3. Verzwarende omstandigheden ......................................................................................................... 84
A. Begrip ................................................................................................................................................. 84
B. Subjectieve en objectieve verzwarende omstandigheden .................................................................. 85
i. Subjectieve verzwarende omstandigheden ....................................................................................... 85
ii. Objectieve verzwarende omstandigheden ........................................................................................ 85
DEEL 3: DE STRAFRECHTELIJKE VERANTWOORDELIJKHEID............................................................................. 85
HOOFDSTUK 1: ALGEMENE BEGRIPPEN .......................................................................................................... 85
1. Het strafrechtelijke schuldbegrip ...................................................................................................... 85
B. Minderjarigen ..................................................................................................................................... 87
C. Geestesgestoorden ............................................................................................................................. 87
D. Rechtspersonen .................................................................................................................................. 88
3. Schuld en objectieve aansprakelijkheid ........................................................................................... 88
4. Schuld, vermoedens van onschuld en art. 6(2) EVRM ...................................................................... 88
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 6
,Strafrecht – prof. Vander Beken
5. Schuld en causaliteit .......................................................................................................................... 89
B. Oplossing in de rechtspraak ............................................................................................................... 89
i. De equivalentieleer ............................................................................................................................ 89
ii. De adequatieleer ................................................................................................................................ 89
iii. De heersende rechtspraak ................................................................................................................. 90
6. Strafrechtelijke schuld en aquiliaanse fout ...................................................................................... 90
HOOFDSTUK 2: MOREEL ELEMENT VAN HET MISRIJF ..................................................................................... 91
1. Algemeen beginselen ........................................................................................................................ 91
A. Opzet .................................................................................................................................................. 91
B. Onachtzaamheid ................................................................................................................................ 91
C. Schuld door wetsinbreuk................................................................................................................... 92
2. Opzet .................................................................................................................................................. 92
A. Begrip ................................................................................................................................................. 92
B. Graden van opzet ............................................................................................................................... 93
i. Algemeen opzet (dolus generalis) ...................................................................................................... 93
ii. Bijzonder opzet (dolus specialis) ........................................................................................................ 93
iii. Gans bijzonder opzet .......................................................................................................................... 93
C. De modaliteiten van het opzet ........................................................................................................... 94
i. Rechtstreeks opzet ............................................................................................................................. 94
ii. Onrechtstreeks opzet (potentieel willen)........................................................................................... 94
iii. Potentieel wetten (de ‘had moeten weten-test’) .............................................................................. 95
3. Onachtzaamheid ................................................................................................................................ 95
A. Algemeen ........................................................................................................................................... 95
i. Culpa lata of culpa levissima .............................................................................................................. 95
ii. Subjectief of objectief foutcriterium .................................................................................................. 96
B. Onachtzaamheidsmisdrijven en rechtspersonen ................................................................................ 96
HOOFDSTUK 3: DE SCHULDUITSLUITINGSGRONDEN ...................................................................................... 96
1. Begrip ................................................................................................................................................. 96
2. Dwang of overwacht.......................................................................................................................... 96
A. Begrip ................................................................................................................................................. 96
B. Toepassingsvoorwaarden................................................................................................................... 97
i. De dwang moet onweerstaanbaar zijn .............................................................................................. 97
ii. De wil van de dader moet volledig uitgeschakeld zijn ....................................................................... 97
iii. De dwang mag niet aan de dader te wijten zijn ................................................................................. 97
C. Enkele bijzondere gevallen ................................................................................................................. 97
i. Dwang en onachtzaamheidsmisdrijven.............................................................................................. 97
ii. Dwang en alcohol- of drugsintoxicatie ............................................................................................... 98
iii. Persoonlijke noodtoestand ................................................................................................................ 98
3. Dwaling of onwetendheid ................................................................................................................. 98
A. Begrip ................................................................................................................................................. 98
i. Feitelijke dwaling................................................................................................................................ 98
ii. Rechtsdwaling .................................................................................................................................... 99
iii. Belang van het onderscheid ............................................................................................................... 99
B. Toepassingsvoorwaarden................................................................................................................... 99
i. De dwaling moet ‘onoverwinnelijk’ (‘niet-loutief’) zijn ...................................................................... 99
ii. De dwaling moet slaan op een constitutief element van het misdrijf ............................................... 99
C. Enkele bijzondere gevallen ............................................................................................................... 100
i. Dwaling en onachtzaamheidsmisdrijven .......................................................................................... 100
ii. Dwaling met betrekking tot rechtsvaardigingsgronden ................................................................... 100
• Putatieve noodweer ........................................................................................................................ 100
Het levert geen wettige verdediging als rechtvaardigingsgrond op. Indien echter de voorwaarde van de
onoverwinnelijkheid vervuld is, kan hij terugvallen op de schulduitsluitingsgrond dwaling..................... 100
• Putatieve noodtoestand .................................................................................................................. 100
• Putatief hoger bevel ........................................................................................................................ 100
DEEL 4: STRAFBARE POGING EN STRAFBARE DEELNEMING ......................................................................... 100
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 7
,Strafrecht – prof. Vander Beken
1. Inleiding ........................................................................................................................................... 101
A. Algemene begrippen ........................................................................................................................ 101
B. Objectivistische en subjectivistische pogingsleer ............................................................................. 102
i. Objectivisme, subjectivisme en omschrijving van de poging ........................................................... 102
ii. Objectivisme, subjectivisme en bestraffing van de poging .............................................................. 102
C. De strafbare poging in het Belgisch Strafwetboek ........................................................................... 102
2. Constitutieve elementen van de strafbare poging ......................................................................... 103
A. Het voornemen een welbepaald misdrijf te plegen .......................................................................... 103
B. Een uitvoeringshandeling ................................................................................................................. 103
C. De staking of mislukking onafhankelijk van de wil van de dader ..................................................... 103
i. De onvoltooide poging ..................................................................................................................... 103
ii. De voltooide poging ......................................................................................................................... 103
3. Gevallen waarin de poging niet strafbaar is ................................................................................... 104
A. Wanbedrijven en overtredingen ....................................................................................................... 104
B. Spontane terugtred .......................................................................................................................... 104
i. Spontaan .......................................................................................................................................... 104
ii. Definitief ........................................................................................................................................... 104
iii. Voordat het misdrijf is voltooid........................................................................................................ 104
C. Het onmogelijk misdrijf .................................................................................................................... 105
i. Probleemstelling .............................................................................................................................. 105
ii. Oplossing in rechtsleer en rechtspraak ............................................................................................ 105
iii. Putatieve en absurde misdrijven ...................................................................................................... 105
4. Bestraffing van de poging ................................................................................................................ 106
A. Algemene beginselen ....................................................................................................................... 106
B. Toepassing........................................................................................................................................ 106
i. Bestraffing van de poging tot misdaad............................................................................................. 106
ii. Bestraffing van de poging tot wanbedrijf ......................................................................................... 106
iii. Bestraffing van de poging tot overtreding ....................................................................................... 106
HOOFDSTUK 2: STRAFBARE DEELNEMING .................................................................................................... 106
1. Begrip ............................................................................................................................................... 106
2. Theoretische grondslagen ............................................................................................................... 107
A. De accessoriteit van de strafbare deelneming ................................................................................. 107
B. Inchoate crimes? .............................................................................................................................. 107
3. Constitutieve elementen van de strafbare deelneming ................................................................. 108
A. Wilsovereenstemming ...................................................................................................................... 108
i. Deelnemingsopzet ............................................................................................................................ 108
ii. Verzwarende omstandigheden ........................................................................................................ 108
iii. Specificiteit van de wilsovereenstemming ....................................................................................... 109
iv. Geen deelneming aan opzettelijke misdrijven ................................................................................. 109
B. Misdrijf waaraan wordt deelgenomen ............................................................................................. 109
i. Een misdrijf....................................................................................................................................... 109
ii. Een misdrijf dat daadwerkelijk wordt gepleegd ............................................................................... 109
iii. Het misdrijf moet niet noodzakelijk voltooid zijn............................................................................. 109
C. ‘Positieve’ deelnemingsdaad ............................................................................................................ 109
i. De deelnemingsdaad moet met 1 van de in de art. 66 en 67 Sw. opgesomde gedragingen overeen
komen ........................................................................................................................................................ 109
• Het verlenen van materiële hulp .................................................................................................... 110
• Het verlenen van morele hulp......................................................................................................... 110
ii. Het moet om een positieve daad gaan ............................................................................................ 110
• Principe ............................................................................................................................................ 110
• Deelneming door onthouding? ....................................................................................................... 110
iii. De deelnemingsdaad moet worden gesteld voor of tijdens het misdrijf, niet erna ........................ 111
4. Bestraffing van de strafbare deelneming ....................................................................................... 111
A. Verschil tussen medeplichtigheid en mededaderschap .................................................................... 111
B. De weerslag van de verzwarende omstandigheden ......................................................................... 111
5. Bijzondere vormen van daderschap en strafbare deelneming ...................................................... 111
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 8
,Strafrecht – prof. Vander Beken
A. Strafbare deelneming en rechtspersonen......................................................................................... 112
B. Gebruik van minderjarigen om misdrijven te plegen........................................................................ 112
C. Schuldig verzuim: een nieuwe vorm van daderschap? ..................................................................... 112
DEEL 5: DE SANCTIE..................................................................................................................................... 112
HOOFDSTUK 1: OVERZICHT VAN DE SANCTIES.............................................................................................. 112
1. Straffen ............................................................................................................................................ 113
A. Inleiding ............................................................................................................................................ 113
i. Wat is een straf? .............................................................................................................................. 113
ii. Kenmerken van strafrechtelijke straffen .......................................................................................... 113
iii. Niet-strafrechtelijke sancties ........................................................................................................... 114
iv. Strafsancties en het EVRM ............................................................................................................... 114
v. Indeling van de straffen.................................................................................................................... 114
B. De doodstraf ..................................................................................................................................... 115
i. Situering ........................................................................................................................................... 115
ii. Argumenten voor en tegen de doodstraf......................................................................................... 115
C. De vrijheidsstraffen .......................................................................................................................... 116
i. Gevangenisstraf en opsluiting .......................................................................................................... 116
ii. Hechtenis.......................................................................................................................................... 116
iii. Vrijheidsstraffen en rechtspersonen ................................................................................................ 117
D. De terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank............................................................ 117
i. Begrip ............................................................................................................................................... 117
ii. Toepassingsgebied ........................................................................................................................... 117
iii. Inhoud van de TBS ............................................................................................................................ 117
E. De geldboete .................................................................................................................................... 117
i. Strafrechtelijke geldboeten .............................................................................................................. 117
• Geldboeten die gelden ten aanzien van natuurlijke personen ...................................................... 118
• Geldboeten die gelden ten aanzien van rechtsperonen ................................................................ 118
ii. Berekening van de geldboeten: het systeem van de opdeciemen .................................................. 118
iii. Boetevervangende gevangenisstraf ................................................................................................. 118
iv. Administratieve geldboeten en administratieve transacties ........................................................... 118
• Principe ............................................................................................................................................ 118
• Onderscheid tussen administratieve boeten en administratieve transacties ............................... 119
v. Bijdrage aan het slachtofferhulpfonds ............................................................................................. 119
F. De straf onder elektronisch toezicht ................................................................................................. 120
i. Begrip en filosofie van de wetgever ................................................................................................. 120
ii. Toepassingsgebied (art. 37 ter Sw.) ................................................................................................. 120
iii. Tenuitvoerlegging (art. 37 quater Sw.)............................................................................................. 120
G. De werkstraf ..................................................................................................................................... 120
i. Begrip en filosofie van de wetgever ................................................................................................. 120
ii. Toepassingsgebied ........................................................................................................................... 121
iii. Tenuitvoerlegging van de werkstraf ................................................................................................. 121
H. De probatiestraf ............................................................................................................................... 122
i. Begrip en filosofie van de wetgever ................................................................................................. 122
ii. Toepassingsgebied (art. 37otcties Sw.) ............................................................................................ 122
iii. Tenuitvoerlegging............................................................................................................................. 122
I. De verbeurdverklaring of confiscatie ................................................................................................ 122
i. De gewone confiscatie (art. 42, 1e en 2e Sw.)................................................................................... 123
• Welke zaken kunnen worden geconfisqueeerd? ............................................................................ 123
• Voor welke misdrijven ..................................................................................................................... 124
• Is confiscatie verplicht of facultatief? ............................................................................................. 124
• Kan gewone confiscatie worden uitgesproken ten aanzien van zaken die aan een derde
toebehoren? .............................................................................................................................................. 124
ii. De confiscatie van vermogensvoordelen of voordeelsontneming (art. 43, 3e en 43bis, Sw.) .......... 124
• Begrip ............................................................................................................................................... 124
• Welke vermogensvoordelen kunnen worden geconfisqueerd? .................................................... 125
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 9
, Strafrecht – prof. Vander Beken
• Bewijslast? ....................................................................................................................................... 125
• Voor welke misdrijven? ................................................................................................................... 126
• Is voordeelsontneming verplicht of facultatief?............................................................................. 126
• Wat gebeurt er met de geconfisqueerde zaken?............................................................................ 126
• Confiscatie van vermogensvoordelen die aan een derde toebehoren? ........................................ 126
• Raming van de te confisqueren vermogensvoordelen ................................................................... 127
• Het apart ontnemingsonderzoek: de ‘buitengerichte’ procedure ................................................. 127
iii. De verruimde voordeelsontneming (art. 43 quater Sw.) ................................................................. 127
• Bedoeling wetgever ......................................................................................................................... 128
• Welke veroordelingen? ................................................................................................................... 128
• Waarin bestaat de ‘verruiming’ ...................................................................................................... 128
• Bewijslast? ....................................................................................................................................... 128
iv. De confiscate als beveiligingsmaatregel........................................................................................... 128
J. De afzetting ...................................................................................................................................... 128
K. De ontzetting .................................................................................................................................... 129
L. Het beroepsverbod ........................................................................................................................... 129
M. De bekendmaking van vonnissen en arresten .................................................................................. 130
N. Straffen die gelden ten aanzien van rechtspersonen ....................................................................... 130
i. De ontbinding ................................................................................................................................... 130
ii. Het verbod bepaalde werkzaamheden te verrichten ...................................................................... 130
iii. De bedrijfssluiting............................................................................................................................. 130
iv. De bekendmaking van de veroordeling............................................................................................ 130
O. Andere bijkomende straffen ............................................................................................................. 130
i. Vervallenverklaring van het recht tot sturen ................................................................................... 130
ii. Stadionverbod .................................................................................................................................. 131
iii. Woonverbod .................................................................................................................................... 131
2. Burgerlijke gevolgen van het misdrijf ............................................................................................. 131
A. De wettelijke onbekwaamheid ......................................................................................................... 131
B. De teruggave (art. 44 Sw.)................................................................................................................ 131
C. De gerechtskosten ............................................................................................................................ 131
D. De schadevergoeding ....................................................................................................................... 132
E. Bijzondere burgerlijke sancties ......................................................................................................... 132
i. Onwaardigheid om te erven............................................................................................................. 132
ii. Vervallenverklaring van de Belgische nationaliteit .......................................................................... 133
3. Maatregelen .................................................................................................................................... 133
A. Maatregelen ten aanzien van minderjarigen ................................................................................... 133
i. Toepassingsgebied ........................................................................................................................... 134
ii. Het huidige jeugdsanctierecht ......................................................................................................... 134
• Achterliggende filosofie................................................................................................................... 134
• De maatregelen ten aanzien van minderjarigen ............................................................................ 134
• Voorbereidende rechtspleging en voorlopige maatregelen .......................................................... 135
• Uithandengeving ............................................................................................................................. 135
B. De internering van geestesgestoorden delinquenten ....................................................................... 135
i. Toepassingsgebied ........................................................................................................................... 135
ii. De internering .................................................................................................................................. 135
HOOFDSTUK 2: STRAFTOEMETING ................................................................................................................ 136
1. De straftoemeting in de strikte betekenis ...................................................................................... 136
A. Criteria voor de straftoemeting ........................................................................................................ 136
i. Straftoemeting en beoordelingsvrijheid van de rechter .................................................................. 136
ii. De motivering van de straftoemeting (art. 163 en 195 Sv.) ............................................................. 137
iii. Straftoemetingscriteria de lege ferenda .......................................................................................... 138
B. De verschoningsgronden (art. 78 Sw.).............................................................................................. 138
C. De verzachtende omstandigheden (art. 79-85 Sw.) ......................................................................... 139
i. Toelaatbaarheid van de verzachtende omstandigheden ................................................................. 139
ii. Werking van de verzachtende omstandigheden .............................................................................. 139
• Criminele straffen (art. 80-84 Sw.) .................................................................................................. 139
2020-2021 – 1e Bach. Rechten – Phoebe Demi Beetens 10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bdp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,99. Je zit daarna nergens aan vast.
