Gespreksvoering en crisishantering
1. Agressie
1.1. Inleiding
We worden overal geconfronteerd met agressie.
1.2. Agressie-geweld
Agressie = Destructief gedrag waarbij iemand met woorden of met daden de psychische, fysieke of
seksuele grenzen van iemand anders of zichzelf overschrijdt of schade toebrengt aan materiaal.
MAAR wat voor de ene agressief is, is dat voor de andere niet
Kenmerkend is dat er bepaalde regels worden overtreden.
Ook als iemand niet de bedoeling heeft om de ander schade toe te brengen,
Kan gaan van heel subtiele, psychologische intimidatie tot het gebruik van brute, fysieke
kracht.
Geweld is eerder intentioneel; men heeft een doel voor ogen.
Mensen die het overkomt gaan vaak niet het woord geweld benoemen. Mensen gaan ervan
uit dat het hen niet overkomt.
Term wordt vaak gebruikt voor enkel de meest extreme vormen ervan: gewelddadige
verkrachtingen, hooliganisme, terrorisme.. Je kan het ook bekijken als het uitoefenen van
macht en kracht. misbruik van macht en toepassing van het recht van de sterkste.
Volgens Watzlawick is elk gedrag communicatie Agressie is dus ook een manier om iets
duidelijk te maken. Aan elke basis van agressief gedrag liggen angst, onzekerheid en onmacht.
Agressie is een gedrag dat uiting geeft aan een basisgevoel.
Op zoek gaan naar de achterliggende betekenis!!!!!
1.3. Agressie is communicatie
Elke vorm van menselijk gedrag is communicatie. agressie is gedrag en draagt dus een
communicatief aspect in zich. in achterhoofd houden wanneer je een antwoord wil bieden op de
pedagogische vraag.
1.4. Agressie is positief
Wordt vaak negatief gebruikt.
Positieve agressie: Niet destructief. Positieve agressie zorgt ervoor dat we assertief en doelgericht
voor onszelf kunnen opkomen zonder anderen schade te berokkenen. We worden allemaal geboren
met een bepaalde ‘agressiecode’ omdat we positieve agressie nodig hebben om te overleven, om
ons waar te maken in de samenleving. Wordt beschouwd als elke poging om de grenzen naar buiten
te verleggen (carrière te maken, meer te verdienen…)
Vb. Kind dat leert stappen en kwaad wordt omdat het niet lukt.
1.5. Uitingsvormen van agressie (5)
1.5.1. Verbale agressie
Mondeling/schriftelijk spotten, schelden, schreeuwen, beledigen, treiteren, uitdagen,
vernederen… Ook cyberpesten.
1
,Gespreksvoering en crisishantering
1.5.2. Fysieke agressie
Alle vormen van agressie waarbij fysieke integriteit geschaad wordt. Slagen, schoppen, duwen… Vaak
gepaard met emotionele + seksuele.
1.5.3. Psychische of emotionele agressie
Kan gaan van weinig respectvol gedrag tot psychische terreur.
Psychologisch mishandelen door vernederen, onthouden van liefde, manipuleren…
• Kan verbaal en non-verbaal
• Bedreigen, chanteren, onder druk zetten, dreigende houding of gebaren
• Voorbeelden:
Dreigen, manipuleren
Mobbing
Belaging / stalking
1.5.4. Seksuele agressie
Van grensoverschrijdend gedrag tot verkrachting. Ongewild aanraken, zoenen, omhelzen, gluren
Seksueel getinte gedragingen die door slachtoffer als ongewenst ervaren worden. Gaat vaak vooraf
aan ernstige vormen van misbruik: Seksuele intimidatie, aanranding, verkrachting. Ernst bepaald
door beleving slachtoffer
1.5.5. Materiële agressie
Gericht op materiaal.
Agressie kan overgaan van ene naar andere vorm/ Fysieke en psychische niet alleen tegen anderen,
maar kan ook tegen zichzelf.
1.6. Bronnen van agressie
Agressie indelen volgens waar dit vermoedelijk vandaan komt.
1.6.1. Frustratieagressie
• Komt voort vanuit Gevoel van onmacht, frustratie, geen controle meer hebben over de
situatie. Gevoel van benadeeld te worden. (Hoe je ermee omgaat hangt van veel factoren af
zoals opvoeding, klasse, cultuur, temperament…)
• Is in 1ste plaats: Emotioneel gedrag Ontladen van gevoelens van opgestapelde onmacht,
ontgoocheling, ergernis.
• Vaak heel veel gebeurtenissen na elkaar en ineens ‘barst de bom’. Opgestapeld en naar
aanleiding van een kleine feit ineens te veel
• Het ‘overkomt’ iemand, is een spontane reactie.
• Agressie is niet in verhouding met het feit dat het veroorzaakte. Woede uitbarsting veel te
groot
1.6.1.1. Uitingsvormen
Uiting voornamelijk door:
• Verbale agressie
• Fysieke agressie
• Materieel zoals gooien met dingen.
Meestal toevallig / niet persoonlijk! Vaak krijg je het toevallig over je heen zoals verkeersagressie
of omdat je het systeem vertegenwoordigt. (school, organisatie)
2
,Gespreksvoering en crisishantering
1.6.1.2. Kenmerken
• Agressie reactie niet in verhouding (Druppel die emmer doet overlopen)
• ‘echte’ emoties worden geuit (Hevige emoties waar agressor achteraf vaak spijt van heeft)
• Onvoorspelbaar en kan iedereen overkomen.
• Zelfbeheersing kwijt (ervaart vaak grote onmacht en heeft geen greep meer op de situatie)
• Zwart-wit denken (agressor uit allerlei verwijten ziet alles vanuit egoïstisch perspectief en
denkt zwart/wit)
1.6.1.3. Aanpak van frustratieagressie
Belangrijk om goed op signalen van de cliënt te letten!
- Emoties verbruiken energie: Erkenning geven aan cliënt en om zijn vertrouwen te wekken.
- Luister actief: Je moedigt de ander aan om te praten. cliënt voelt dat je naar hem luistert.
= De ander vertellen hoe je hem/haar begrijpt.
- Geef erkenning: door aan te geven dat je ziet dat de andere boos is en door actief te
luisteren, krijgt hij het gevoel dat er gehoor gegeven wordt aan zijn ongenoegen.
1.6.2. Instrumentele agressie
= We zetten dit in om iets te bekomen. bewust als hulpmiddel om doel te bereiken.
- Wordt met voorbedachten rade gedreigd en gemanipuleerd.
- Niet perse materieel, soms ook om status in groep te verhogen of behouden.
- Mensen die weinig andere communicatiemiddelen hebben grijpen ook makkelijker naar
agressie om iets anders duidelijk te maken. (vb. weinig sociale vaardigheden, fysieke
beperkingen)
1.6.2.1. Uitingsvormen
Uiting door:
• Seksuele intimidatie
• Verbale agressie
• Psychische agressie
• Fysiek agressie
• …..
1.6.2.2. Kenmerken
Agressie is Doelgericht, weloverwogen en gecontroleerd. Heeft als doel op de emoties van de
ander in te werken om iets gedaan te krijgen.
Bewust ingezet. Nadat doel is bereikt is de agressie weg. Zolang het niet bereikt is blijft er
grote kans op agressieve uitvallen.
Geen ‘echte’ emotie => gaat op zoek naar een gevoelige snaar bij slachtoffer.
Herkenbaar Patroon dat telkens opnieuw werkt. Agressor leerde dat hij door agressief gedrag
zijn zin kreeg Verhoogt kans op gedrag, gedrag wordt in stand gehouden.
Dreigementen probeert zwakke plek te zoeken van andere.
De agressor heeft een reputatie wordt ingezet als onderhandelingsinstrument. Vb. Ik heb al in
de gevangenis gezeten. Om angst op te roepen bij de ander.
1.6.2.3. Aanpak van instrumentele agressie
- Denk aan eigen veiligheid
- Negeer het wapen niet! (Indien agressor met wapen dreigt => Kann proberen om te zeggen dat
je wilt lusiteren waar wat de andere persoon wil zonder dat er een wapen op jou gericht wordt)
Indien mogelijk hulp inroepen.
- Geef aan dat de dreigementen je bang maken
3
, Gespreksvoering en crisishantering
- Erken de reputatie zeggen dat je weet wie hij is en welke verhalen de ronde gaan zo zal hij
zich bevestigd voelen. Indien je zou negeren voelt hij zich mss gekleineerd Hogere kans op
uitvoering dreigementen.
- Blijf rustig en neem open houding aan
- Communiceer dat agressie niet het juiste middel is om een doel te bereiken
- Tracht agressor tot inzicht te brengen in zijn strategie
1.6.3. Agressie vanuit machtsverhoudingen
Machtsverschillen zijn aanwezig vb. volwassene en kind, man en vrouw, gezonde en zieke
Agressor heeft rigide beeld over geviseerde groep. Vanuit vooroordelen verantwoorden ze voor
zichzelf het geweld.
Vooroordelen
Weinig empathie voor andere en kunnen zich niet inleven in de gevoelens van een ander.
Schuld wordt verschoven vb. Een meisje wordt verkracht omdat ze zich uitdagend kleed.
1.6.3.1. Uitingsvormen
Lichte én ernstige vormen van:
• Emotionele agressie
• Fysieke agressie
• Seksuele agressie
1.6.3.2. Kenmerken
Geen schuldbesef bij de agressor verantwoordelijkheid wordt bij slachtoffer gelegd.
Minimaliseert eigen gedrag. Gebrekkig empathisch vermogen. Heel wat slachtoffer nemen ook
schuld op zich!!!
Vooroordelen naar de slachtoffers: vb. vrouwen zijn minder waard, homo’s zijn geen echte
mannen, buitenlanders zijn dieven..
Machtsverschil onbewuste doel is in stand houden van machtsongelijkheid of verkrijgen van
machtsoverwicht. Agressor probeert slachtoffer te controleren en domineren.
Opbouw in de agressie: lichtere grensoverschrijdingen vooraf aan zwaardere vormen. Test
grenzen geleidelijk af.
Probleem Wordt vaak niet ernstig genomen. In onze samenleving nog steeds blinde vlek naar
agressie die vanuit ongelijke machtsverhouding wordt gepleegd. slachtoffer worden niet
erkend en voelen zich in de steek gelaten gaan schuld bij zichzelf leggen
1.6.3.3. Aanpak
Moet bespreekbaar gemaakt worden! vertrouwenspersoon
Weerbaarheid van slachtoffer is belangrijk
1.6.4. Agressie ten gevolgen van psychische stoornissen, ziektes of
middelengebruik
Reden van agressie is niet altijd duidelijk
Agressie als symptoom van een bepaald ziektebeeld zoals bvb. Persoonlijkheidsstoornissen of
psychosen. Hormonale stoornissen of hersenbeschadigingen.
Pas op! Mensen met ziekte kunnen ook agressie vertonen vanuit frustratie!
Mogelijkheden om te reageren op deze agressie zijn beperkt. Aanpak: ?
Mensen met verslaving aan drugs enzo zitten hier ook bij, maar zijn soms ook agressief om iets
te bekomen.
1.6.4.1. Uitingsvormen
Seksueel gedrag
4