Dit is een uitgebreide uitwerking van het tweede hoorcollege van Omgaan met Erfgoed (2019/2020). Het gaat over de definitie van verzamelen, de basiskennis over verzamelen in musea en de ontwikkeling van het verzamelen van gebouwen.
Hoorcollege 2 – verzamelen en waarderen
11-02-2020
In dit college staat de definitie en de ontwikkeling van verzamelen centraal. Een verzameling in een
museum is voor iedereen duidelijk, maar wanneer is iets een verzameling?
Verzamelen en waarderen
In de volgende voorbeelden kun je je afvragen of het een verzameling is of niet?
Een verzameling is niet bedoelt voor verkoop of gebruik.
- Stoelen in Ikea Haiderabad, India: nee, dit is geen verzameling (massa, handel).
- Stoelen in BBG Uithof: nee het is niet voor gebruik.
- De Gehoorzaal Tylers museum: deze ruimte wordt nog
gebruikt voor lezingen. Er staan best wel bijzondere
stoelen. Het is het oorspronkelijk meubilair
(gebruiksvoorwerpen) maar ze maken wel deel uit van
het museum. Dit is dus een grensgeval.
- Dorpsschooltje uit Hoesselt (openluchtmuseum): dit
wordt gerekend tot de verzameling van het museum.
Het zijn een aantal spullen die uit hun oorspronkelijke
omgeving gehaald zijn.
- Kunstwerk van Ai Weiwei stoelen: dit is een verzameling
stoelen die één enkel kunstwerk vormen. De stoelen
behoren dus niet tot een verzameling, maar het
kunstwerk zelf kan wel tot een verzameling behoren.
- Faculteit Bouwkunde TU stoelen in de Bieb. Duidelijke
verzameling (zoals een collectie boeken). Ze zijn wel
voor gebruik bedoelt, maar voor bestudering (en niet om
echt op te zitten)
- Stoelen in het stedelijk museum: duidelijk een
verzameling. Museale omgeving, niet bedoelt voor
gebruik, alleen om te bezichtigen.
, De meest strakke definitie van verzameling (Joseph Alsop): verzamelen is het bijeenbrengen van
objecten die tot een bepaalde categorie behoren die de verzamelaar aantrekkelijk vindt. Een
verzameling is datgene wat is verzameld.
Dit is een hele kale definitie die alle soorten verzamelingen mogelijk maakt. Het gaat om voorwerpen
die aantrekkelijk gevonden worden en dus niet functioneel. Voor een kunstverzamelaar is het
mogelijk om het praktisch nut van de objecten volstrekt ondergeschikt te zien aan de artistieke
waarde ervan. Het gebruik is dus ondergeschikt aan het feit dat de spullen heel moeten blijven. De
betekenis/artistieke waarde is belangrijk.
Een verzamelaar verzamelt alleen kunstwerken waarin hij niet als opdrachtgever betrokken is. Je
mengt je anders in het maakproces (invloed) – je maakt jezelf een beetje tot kunstenaar. Dit is een
probleem. In het kunstmuseum in Den Haag wordt bijvoorbeeld het gebouw als eerste topstuk van
de collectie beschouwd. Dit gebouw is gemaakt in opdracht van de toenmalige museumdirecteur.
Ook de wandschilderingen (in opdracht van het museum) behoren tot de collectie. Het zijn dus
opdrachten geweest, maar toch beschouwt het museum ze als dingen die het heeft verworven.
Krzystof Pomain schreef: verzamelingen zijn ‘groepen van voorwerpen uit de natuur of door mensen
gemaakt die tijdelijk of definitief buiten het circuit van economische activiteiten worden gehouden,
een bijzondere bescherming genieten en tentoongesteld worden’.
Uit deze definitie kunnen wat dingen uitgegooid worden: uit de natuur of door mensen gemaakt (dit
is triviaal); tijdelijk of definitief (je kan helemaal niet weten of iets definitief is en het is de bedoeling
dat deze verzameling nog even blijft).
Belangrijk is wel het punt dat het buiten het circuit van economische activiteiten wordt gehouden.
Pomain geeft een context aan de definitie: museale context. Hij maakt de stap van verzameling
(particulier bijvoorbeeld) naar een museum.
Museum (ICOM) heeft weer een andere definitie: een museum is een permanente instelling, niet
gericht op het behalen van winst, toegankelijk voor publiek, die ten dienste staat aan de samenleving
en haar ontwikkeling. Een museum verwerft, behoudt, onderzoekt, presenteert, documenteert en
geeft bekendheid aan de materiële en immateriële getuigenissen van de mens en zijn omgeving, voor
doeleinden van studie, educatie en genoegen. Dingen als een museumjaarkaart moet zich aan deze
definitie houden. Aan deze definitie is erg veel gesleuteld vanaf de tweede wereldoorlog.
Belangrijke punten uit deze definitie:
- Geen handel: niet gericht op het behalen van winst. Dit is een heel gevoelige zaak.
- Toegankelijk voor publiek; publieke instelling
- Twee delen van musea: verzamelen en presenteren.
Deze definitie is aan vernieuwing en debat onderhevig. ICOM internationale discussie over een hele
nieuwe definitie. Het begrip museum is niet beschermd, je hebt wel een museumkeurmerk, maar dit
heeft geen wettelijke basis.
In de jaren ’80 en ’90 is er veel gedoe geweest over een beslissing van de toenmalige directeur (Rudi
Fuchs) van het kunstmuseum Den Haag om een aantal belangrijke werken te verkopen. Hij wilde met
het geld een aankoopfonds voor eigentijdse kunst in het leven roepen. Hij vond dat die werken in het
museum geen functie meer hadden. Ook wilde hij de kostuumcollectie afschaffen. Dit is natuurlijk
een gedoe want het materiaal is erg gevoelig. Het kostte hem heel veel geld om te hebben en wilde
het kwijt (70.000 objecten). Hierover ontstond dus erg veel gedoe. Veel museumdirecteuren waren
het niet met hem eens, mensen als schenkers zouden wel gek opkijken. De verkoop ging uiteindelijk
niet door; de ophef heeft het tegengehouden (gelukkig! Want we denken nu heel anders over het
signatuur van het Haagse kunstmuseum). Dit gedoe over dit voorstel is wel opmerkelijk want een
aantal jaren eerder had de toenmalige directeur van het museum een aantal ‘overbodige’ werken
verkocht (zo’n 20 werken). Hier maakte zich toen niemand druk om… Dit waren onder andere ook
schenkingen die het museum ooit had gekregen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laramutsaers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
