Een duidelijke samenvatting van hoofdstuk 10 van het boek Samenlevingen; Inleiding in de sociologie van Noordhoff Uitgevers. Deze samenvatting is onderdeel van een bundel, dus je kan de andere hoofdstukken die ik samenvat erbij kopen. Zeker de moeite waard!
samenvatting sociologie Hogeschool Utrecht Social work
Samenvatting SWK 4: Sociologisch denken
SWK4 Sociologisch denken
Alles voor dit studieboek (26)
Geschreven voor
Hogeschool Windesheim (HW)
Journalistiek
Sociaal Culturele Ontwikkeling (JOUVM1.SCO.2021)
Alle documenten voor dit vak (21)
Verkoper
Volgen
patricialauffer2002
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
10. De verzorgingsstaat
Verzorgingsarrangementen veranderen in de loop van de tijd. Voor de industrialisatie en
verstedelijking, leefden mensen in besloten, lokale gemeenschappen. Zij hadden elkaar voor van alles
nodig en hadden vaak genoeg aan elkaar. Verzorgingsinstellingen ontstonden in en door een proces
van maatschappelijke differentiatie in agrarische samenlevingen, maar vooral in de industriële
samenleving.
De formalisering van verzorging begon met beroepsvorming. Bezigheden die eerst in informeel
familie- en buurtverband gebeurden, werden betaalde arbeid (onderwijs, hulpverlening). Er kwamen
speciale opleidingen voor zulke dingen.
Beroepsvorming ging samen met de vorming van instituten, waarin de verzorging collectief werd
georganiseerd. Dit proces van verstatelijking werd de verzorgingsstaat.
Verzorgingsstaat = een stelsel waarin de overheid noodzakelijk geachte materiële en immateriële
voorzieningen regelt voor burgers.
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid onderscheidt 4 functies van de
verzorgingsstaat: verzorgen, verzekeren, verheffen en verbinden.
10.1 Ontstaan en ontwikkeling van verzorgingsstaten
10.1.1 Voorwaarden voor het ontstaan van verzorgingsstaten
Vroeger waren de formeel geregelde verzorgingsinstellingen alleen in geval van nood. Bijvoorbeeld
als iemand niet op familie kon terugvallen en ook niet genoeg geld hadden voor betaalde
hulpverlening. Alleen bij het uitbreken van epidemieën was er landelijke overheidszorg.
Het begin van de ontwikkeling naar moderne verzorgingsstaten is in de tweede helft van de
negentiende eeuw. Dan worden sociale wetten aangenomen en gaat de overheid zich meer
bemoeien met onderwijs en gezondheidszorg.
De Swaan heeft in zijn studie verschillende theoretische perspectieven gecombineerd: een historisch-
sociologische benadering, Olsons theorie van de collectieve actie en inzichten van de ‘welfare
economics’. Deze laatste heeft te maken met externe effecten: de indirecte gevolgen die iemands
tegenslagen en gebreken hebben voor iemand die niet onmiddellijk is getroffen. De ziekte van de één
vormt een belasting of bedreiging voor de ander. Deze effecten krijgen een verder bereik als de
interdependentieketens langer worden. Mensen zijn zich niet altijd van deze effecten bewust, maar
als ze dat wel zijn is het nog geen voldoende voorwaarde voor collectieve actie. Samenwerking wordt
belemmerd door de gedachte dat anderen daarvan gaan profiteren zonder mee te doen. Dit is het
dilemma van de collectieve actie: iedereen heeft belang bij de actie, maar tegelijkertijd verhindert
ieders eigenbelang dat deze tot stand komt.
In de vroege fase van staatsvorming kon dit dilemma moeilijk worden onderbroken. Dat lukte
uiteindelijk toch door het manipuleren van verwachtingen. Middeleeuwse priesters creëerden een
situatie waarin leden van de elite rekenden op elkaars vrijgevigheid, en dat ze toezicht konden
houden op elkaars giften. Zo brachten ze de armenzorg op stand. Later kon alleen door
overheidsdwang verzorginstellingen worden gerealiseerd.
Het zijn in de eerste plaats economische veranderingen waar de ontwikkeling van de
verzorgingsstaat mee samenhangt. Met de industrialisatie en dus de verstedelijking kwamen mensen
losser te staan van hun familie en ze kregen meer te maken met onbekenden.
Er kwamen meer armen en de klassentegenstellingen werden groter. De angst voor iets wat de orde
verstoorde werd groter, het gevoel om iets daartegen te moeten doen sterker. De mogelijkheden
werden door de industrialisatie groter. Het werd makkelijker een deel van de lonen voor sociale
premies te reserveren. Het was dus een voorwaarde dat er economische groei was om de
gefinancierde en gereguleerde zorg uit te breiden.
, Uitbreiding van de gezondheidszorg gaat ook om politieke veranderingen. Het gaat om centralisering,
bureaucratisering en democratisering. De vorming van de nationale eenheidsstaat was een
voorwaarde voor de verzorgingsstaat.
Een belangrijke stimulans voor de groei van overheidsbemoeienis was de toenemende rivaliteit
tussen staten, resulterende in twee wereldoorlogen.
Het bijzondere van de maatregelen ten tijde van de WOII, was dat deze werden toegepast zonder
rekening te houden met criteria als klasse en geloof. Door regels te maken die voor iedereen golden,
werd het voor burgers makkelijker zich aan de eisen te houden en deze te accepteren. Dit principe
heeft ook in vredestijd doorgewerkt.
Ook de affectieve bindingen veranderden. Loyaal zijn t.o.v. lokale samenlevingsverbanden (bepaalde
clubs waar men bij hoorde) verdween of werd minder belangrijk. Mensen gingen zich identificeren
met de natiestaat. Zij werden van anderen afhankelijk en beseften dat ze betrokken waren bij
onpersoonlijke netwerken. Deze identificatie op nationaal niveau was een voorwaarde voor het
ontstaan van de bereidheid om bij te dragen aan collectieve voorzieningen.
In cognitief opzicht gaat de vorming van verzorgingsinstellingen samen met vermeerdering en
specialisatie van kennis. Meer beroepsgroepen werden gezien als professioneel. In dit proces van
professionalisering proberen deze groepen hun werkterrein uit te breiden door op te treden als
pressiegroep t.o.v. de overheid.
10.1.2 Verzorgingsstaat en sociale ongelijkheid
Er komt ook veel sociale ongelijkheid bij kijken. Machtsverschuivingen tussen klassen,
beroepsgroepen. Machtskansen van lagere klassen stegen, waardoor ze gebruik konden maken van
collectieve voorzieningen. De uitbreiding van deze voorzieningen droeg ook bij tot vermindering van
sociale ongelijkheid.
Mattheus-effect: draagkrachtige gezinnen profiteren onevenredig van onderwijsvoorzieningen.
De verzorgingsstaat heeft met de komst van immigranten zonder verblijfsvergunning geleidt tot
nieuwe vormen van ongelijkheid. De zorgrechten zijn voor deze immigranten niet van kracht.
De verzorgingsstaat heeft ook de machtsverhoudingen in gezinnen beïnvloed. Kinderen en jongeren
hebben door kinderwetten en onderwijs macht gewonnen van hun ouders. De uitbreiding van sociale
zekerheid heeft gehuwde vrouwen minder afhankelijk gemaakt van hun mannen.
In informele settings, bijvoorbeeld bij familiehulp, worden verzorgingsrelaties veelal gekenmerkt
door gelijkheid en wederkerigheid; ze geven hulp aan elkaar. Soms is er een machtsoverwicht als de
verzorging gekocht wordt, bijvoorbeeld bij huishoudelijk personeel. Dan is degene die betaalt
machtiger en het personeel afhankelijk van degene die betaalt. Dit is door de uitbreiding van de
verzorgingsstaat verminderd.
10.1.3 Typen verzorgingsstaten
Beroepsvorming, instituutsvorming, en verstatelijking van verzorgingsarrangementen hebben zich in
alle industriële maatschappijen voorgedaan en zijn niet direct te linken aan doelbewuste planning
vanuit een bepaalde ideologie. Verzorgingsstaten zijn in verschillende politieke regimes tot stand
gebracht. Voor de socialisten was het belangrijk wat de arbeidersklasse wilde en de rechtvaardige
socialistische verhoudingen stonden voorop, de liberale, conservatieve en christelijke politici wilden
de klassentegenstellingen verzachten.
Volgens politicoloog Esping-Andersen moet er een ‘zuivere’ kapitalistische samenleving zijn. Daarin is
sprake van een hoge commodificatie: goederen worden geproduceerd voor de markt en
arbeidskracht is verhandelbaar. De meeste mensen zijn sterk afhankelijk van de verkoop van hun
arbeidskracht op de arbeidsmarkt. Als dat niet lukt, zijn ze aangewezen op de steun van anderen. Als
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper patricialauffer2002. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
