,Hoofdstuk 1: Inleiding
Gedrag = enige manier om te communiceren met dieren
o Vb.: agressieve hond stress, pijn …
o Automutilatie = zichzelf beschadigen uit frustratie
Ethologie = de leer van het gedrag
o Gedrag = een serie van spier samentrekkingen maar ook de reden van het verhuizen
van dieren. Gedrag is zeer uiteenlopend
o Gedrag beschrijf alle soorten activiteiten: beweging, voortplanting, ‘grooming’ …
o Biologische studie: (wild + experimenten)
Wetenschappelijk verantwoorde methodologie
Vergelijkende studies
Evolutieleer
Spalding en Darwin waren de eerste die er een duidelijke theorie aan gaven
o Erkenningen
Lorenz (AU)
Von Frisch (DE)
Tinbergen (NL)
Lorenz (AU)
o Theoretisch kader
o Inprenting
o Instinct
Tinbergen (NL)
o Stekelbaarzen, Meeuwen, Bijenwolf, Instinct
o Sleutelprikkels
o Supranormale stimuli
4 hoofdvragen (Tinbergen)
o Waarom? Waarom doet een dier iets?
o 2 Proximate vragen: Waardoor?
Veroorzaking/causaliteit: Waardoor wordt het veroorzaakt?
Ontwikkeling/ontogenie: Hoe is dit gedrag ontwikkelt?
Epigenetica
o 2 ultimate vragen: Waartoe? Waar lijd dit toe?
Functie: Wat is de functie van dit proces?
Evolutie/fylogenie: Hoe is dit door de evolutie ontwikkelt?
o Bijkomende vragen
Prof dr. P. Wiepkema
Wat is het effect van leerprocessen op het gedrag?
Zijn er modellen mogelijk het gedrag kunnen verklaren en concepten
integreren?
Kan ethologische kennis iets zeggen over welzijn
Toegepaste ethologie dierenwelzijn
Toegepaste ethologie
o Vergelijken/ verbeteren huisvesting
Functioneren de dieren nog als er iets essentieel verdwijnt?
Wat zijn de voor en nadelen van verschillende systemen voor het dier?
o Hoe ontwikkeld abnormaal gedrag zich en hoe kunnen we het vermijden?
, Welzijn
o Door het bestuderen van het normaal gedrag van dieren in het wild kunnen we
bekijken welke aspecten er ontbreken bij het welzijn van de dieren.
o Slechte welzijn slechte productie & abnormaal gedrag
Optimaliseren productie
o Optimalisatie door kennis van ethologie
Vb. betere voederconversie
o Gedragscontrole: technische innovatie: diervriendelijkere applicatie
o Verbeteren mens dier interactie
Dier produceert beter als het “aandacht” krijgt
Abnormaal gedrag
o Stress fysiologie
o Ongewenst gedrag
o Abnormaal gedrag
Informatie krijgen
o Uitgebreide anamnese = de vragen die je stelt om de voorgeschiedenis te vinden
o Klinisch onderzoek
o Observatie
Observeren door de dierenarts
o Vele valkuilen!
o Context doet ertoe
o Men observeert wat verwacht te observeren = tunnelvisie
o Kan alleen opgelost worden door objectief en systematisch bewijs
Systematisch en objectief observeren
o Meten = weten
o Ethogram maken
Ethogram = Inventaris van alle gedragselementen van een diersoort
Lijst basis gedragsrepertoire
Zonder interpretaties of emoties!
3 niveaus van complexiteit
Empirische definitie: operatieve beschrijving
Functionele definitie: gevolgen
Abstracte definitie: emoties
Inoefenen!!
Gedragssystemen – gedragseenheden
o Gedrag omvat regulatorische processen
Groepen in gedragssystemen
Gedrag observeren en registreren = overgangen tussen gedragingen noteren
Observeren en registreren
o Wanneer
Zelfde moment van de dag, willekeurig, reeksen
o Wie (sampling rules)
Ab litium: binnen groep aandacht gedragssystemen
Focal animal: 1 dier evt. na elkaar
Scan sampling: gebruik ruimte, tijdsbesteding, synchronisatie etc.
Specifiek gedrag: ook reeksen wederzijdse beïnvloeding
o Continu of frequentie
, Hoofdstuk 2: Genetica, evolutie en domesticatie
Nature vs Nurture
o In welke maten is gedrag erfelijk?
o Gedrag steunt op informatie opgeslagen in het genoom: aangeboren, instinct
o Gedrag steunt op informatie uit individuele ervaring: aangeleerd gedrag
Gedrag: genetisch bepaald?
o Kruisproeven
Alleen nestblijvers kunnen leren van andere dieren, de inprenting vind pas
later plaats
Krijgen tussenvorm van gedrag bij kruisingen
o Kunstmatige selectie
Selectie op beste kenmerk volgende generaties krijgen steeds meer en
meer dat kenmerk
Genetische selectie op gewenst gedrag of tegen ongewenst gedrag
belangrijk middel om dierenwelzijn te verbeteren
Genetische vs omgevingsinvloed op gedrag
o Genetische kenmerken hangen af van de omgeving waarin een dier opgroeit
o Genen zijn de basisch van het gedrag maar ontwikkeld in interactie met de
omgeving
Genetica van gedrag
o Multigen
Evolutie van gedrag
o Variabiliteit
Binnen populatie: variatie
o Erfelijkheid
Deel van variatie is erfelijk
o Competitie
Concurrentie voor schaarse hulpbronnen
o Natuurlijke selectie
Bepaalde varianten hebben meer nakomelingen gunstige factor
o Adaptatie
Survival of the fittest
Selectie
o Natuurlijke selectie
Op niveau van het GEN
Onder invloed van de omgeving
o Seksuele selectie
Onder invloed van andere sexe
o Kunstmatige selectie
Onder invloed van de mens
Evolutie van gedrag
o Bestuderen via fossielen
o Bestuderen via vergelijkende studies van gedrag van verwante soorten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper edrr. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,99. Je zit daarna nergens aan vast.