1 Financiële architectuur ontstaat niet spontaan
1.1 Intro
- Financiewezen is katalysator van menselijke beschaving
- Organisatie van financieel systeem heeft impact op vele domeinen
- Financiële architectuur:
o = samenspel van financiële instrumenten, markten en instituties en de toezichtstructuur
o Ontstaat niet zomaar is antwoord van de mens op gepercipieerde noden
o Wordt gecreëerd door mens
o Ontstaat vaak op privé-initiatief
1.2 Schuld en ruil liggen aan wieg van onze beschaving
- Prehistorie
o Mens was jager-verzamelaar die in kleine leefgemeenschappen een nomadisch bestaan
kende
o Wat men had werd gedeeld: Sharing economie welvaartsmaatschappij en geen
overlevingseconomie want prehistorische mens voldoet aan alle behoeften die hij had
o Gift economy: plicht van te geven, te aanvaarden en iets terug te geven
o Ontstaan schuld omdat er altijd iets terug gegeven moest worden
o Ontstaan interest: wat terug werd gegeven moest meer zijn dan wat er gegeven was
o Sanctie bij niet naleven was sociaal van aard
o trade and walk away:
ruil van goederen waarbij men voordelige deal trachtte te beslechtingen
gebruikt in contacten met vreemden
partijen ruilen dingen die door beide partijen gewenst worden en gelijke waarde
vertegenwoordigen
1.3 Landbouw leidt tot eigendom, handel, vermogen, belastingen, geld en
… lenen
- Menselijke bestaanswijze evolueerde van foerageren naar pastoralisme
o foerageren: zoeken en vinden van voedsel
o pastoralisme: veeteelt
- Tussen 10 000 en 8000 v.Chr. ontdekking domesticatie van dieren en gewassen
- Na 6000 v.Chr. gewoonte om op zelfde plaats te blijven wonen wordt verspreid over wereld
sedentatie: op zelfde plaats wonen
- Domesticatie leidt tot
o Ontstaan van handel: elke land/samenleving verbouwde andere producten
o Ontstaan agrarische maatschappijen
Vee werd gezien als vermogen ontstaan eigendomsconcept
o Door verschillen in vermogen ontstonden eerste klassen sociale stratificatie
o ontstaan ambachten
- Beschavingen werden gekenmerkt door:
o Urbanisatie
= concentratie van mensen in gebied dat de daar levende populatie ecologisch
gezien niet kan onderhouden
uitroepen territoriale soevereiniteit wordt militair verdedigd
, o Sociale stratificatie
In elite, hogere burgers en lagere burgers
Door opleggen belastingen financierden elite hun levenswijze, projecten,
infrastructuur en militaire acties
Belastingen werden ook betaald in ruil voor bescherming
ontstaan vazalstaten
= staat die afhankelijk is van een andere staat
vergroot aantal belastingplichtigen
o Langeafstandshandel:
Goederen die niet nodig waren voor dagelijkse gebruik werden geïmporteerd en
verworven door elite
Handel zelf werd uitbesteed aan andere volkeren
Hierdoor ontstonden nieuwe ambten
o Ontwikkeling van tellen, boekhouding, schrift en contracten Nodig om op duurzame
wijze administratief gebeuren te kunnen ondersteunen
o Ontstaan geld
Veel verschillende soorten (bv. Shât en Deben in Egypte)
Werd gebruikt als ruilmiddel
voordelen geld
Probleem van niet-samenvallende behoeften tussen ruilpartners kan
opgelost worden
aantal ruilverhouding daalt
o Concept lenen ontstaat
Leende uit noodzaak om te overleven of om te kunnen voldoen aan verplichtingen
van machthebbers
In landbouw: leningen onder vorm van zaden, granen of zilver
Vaak geen interest door goede relaties
Als er toch interest was, was dit vaak in vorm van dienst aan uitlener
Leningen evolueerde naar op kleitabletten geschreven contracten bij aflossen
lening: vernietigen kleitablet of in water doen en hergebruiken
Leningen werden verschaft vanuit persoonlijk vermogen
schuldvorderingen werden soms overgedragen gebeurde niet courant om te
spreken van vlot verhandelbaar instrument
o Ontstaan risicospreiding
Ontstaan eerste verzekeringscontract = bodemerij
Bodemerij:
lening die zeevervoerder aanging om zeereis te kunnen financieren
lening werd niet terugbetaald als schip en/of lading verloren ging
als schip behouden aankwam werd lening met hoge rente terugbetaald
- eerste steden ontstonden in Mesopotamië: Jericho, Catal Hüyük
- sedentarisatie
o = mens ruilt nomadenbestaan om in vaste woonplaats
o hierdoor ontstaat concept privébezit
o behoefte aan arbeidsverdeling, ordehandhaving en organisatie
1.4 munten en een eerste vorm van financiële intermediatie
- bij ‘trade and walk away’ komen noden vaak niet overeen nood aan registratiesysteem
- Goederengeld:
o Acitvum dat als rekenmiddel, opslagmiddel en ruilmiddel gebruikt kan worden
o Niet nodig in kleinschalige gemeenschappen
o Handel met vreemden gebruikte men betalingen in goud en zilver
, - 7de eeuw v.Chr.: eerste munten
o Uitgevonden in Libië
o Maakte goud zuiver en in vorm van munten
- nadeel munten: mensen vijlde een beetje van munt waardoor munt telkens kleiner werd
- Ontstaan eerste munthuis wisselaars deden munten in typische verpakking zodat mensen
wisten dat het zeker klopte
- Goudstandaard: monetair systeem waarbij munt in vaste verhouding gekoppeld wordt aan goud
- Grieken:
o Eerste vorm van financiële intermediatie
o Bankiers ontvingen deposito’s en stelde geld beschikbaar aan anderen in vorm van lening
- Romeinen:
o Innoveerden op financieel gebied niet of nauwelijks
o Eerste rechtspersonen en eerste aandelen
1.5 Handel doet het eerste chartaal geld en overdraagbaar handelspapier
ontstaan
- Na jaar 1000: ontstaan nieuwe steden levensonderhoud door ontwikkeling in handel en
nijverheid
- Mensen lenen uit noodzaak en bij voorkeur bij familie of vrienden en niet bij pandjeshuis dit
begon te veranderen waardoor mensen wel bij pandjeshuizen gingen lenen
- Noord-Italië nam voortouw in commerciële revolutie
- Eerste universiteit in Bologna
- Leonardo van Pisa introduceerde Hindu-Arabische getallen en een tal van handelsgerichte
rekentechnieken
- Vietnamese dubbele boekhouding
- Koopman
o Spilfiguur in economisch leven en handelskapitalisme
o Maakten gebruik van agenten die op commissieloon voor hen werkten
- Karel De Grote introduceerde uniform rekenmuntstelsel in heel zijn rijk
o Bestond uit pond, schelling en penning
o Betalingen in penningen
o Ponden en schellingen werden enkel in boekhouding gebruikt
- 11 en 12e eeuw: interregionale handelsverkeer intenser en grote jaarmarkten
o Jaarmarkten:
Ontmoetingsplaats voor kooplieden
Ontstonden jaarmarktbrief : handelsdocument dat vergelijkbaar is met wissel maar
waarvan uitbetaling enkel op jaarmarkt plaats kon vinden in geld of natura
Goede organisatie: eerst kijkdagen dan kopdagen maar werd er nog niets betaalt
maar alles in boek geschreven daarna dag van afrekening waarbij alle schulden en
vorderingen bekeken worden zodat er zo min mogelijk transacties zijn er werd
op markt nog niet betaald, men maakte gebruik van ruil en schuldpapieren
o Koopmannen kwamen zo in contact met wisselkoersen handig om verbod op rente te
omzeilen mocht geen rechte gevraagd worden maar door hogere of lagere wisselkoers
te hanteren werd verbod omzeild
- Lokale handel gebruiken zilveren munten en kleine bedragen voor dagelijkse consumptie in zwart
geld
- Veelheid van munten die circuleerden en buitenlandse munten deed nood aan monetaire
specialisten ontstaan: wisselaars
o Ontstaan chartaal geld: reizende kooplieden deponeerden munten bij wisselaar in ruil voor
certificaat
, o Wisselaars hielden geld niet in koffer maar begonnen deel uit te geven
- Term bank: eerste wisselaars zaten in park aan bank
- actieve handel maakt plaats voor passieve handel: koopman bevindt zich permanent in belangrijke
handelscentrum en via briefwisseling met partners commerciële en financiële contacten onderhield
- koopman-bankier: iemand die wisselbrieven koopt en verkoopt en met speculatie op wisselkoers
- financiële intermediatie: kern van bankieren ontstaat
o niet geldwisselaars maar koopmannen worden bankiers
o Noord-Italiaanse bankiers verspreidden bankierstechnieken naar rest Europa
1.6 Het ontstaan van financiële markten
- Italianen introduceerde eerste verhandelbare obligaties
o ontstaan secundaire markt voor obligaties
o obligaties hadden geen vervaldag
o stadstaat diende elk jaar afgesproken rente te betalen aan financier en staat had recht om
obligatie terug te betalen
de
- 14 eeuw:
o Brugge lag op kruispunt van 2 grote handelsnaties Noord-Italiaanse handelaars en
Baltische handelaars
o Brugse herbergiers namen rol van makelaar op zich en vertegenwoordigden buitenlandse
handelaars
o Ontstaan geldhandel op vaste tijdstippen waarop wisselkoersen tussen verschillende
munten noteerden
o natie
= vereniging van buitenlandse kooplieden
bouwende, kochten of huurden eigen gebouwen = natiehuizen
o Beursplein werd gedurende beurstijd verboden voor bedelaars en landlopers
- na Verval van Brugge (1480)
o verschoof financiële centrum naar Antwerpen
o naam beurs werd internationaal erkend als benaming voor handelsplaats
- 1531:
o eerste beursgebouw ter wereld werd gebouwd
o men startte met doorlopende handel
o handelaars ontdekten dat verhandelen van papier dat handelsgoederen vertegenwoordigd,
handiger was dan verhandelen van goederen ontstaan eerste handel van
termijncontracten
- val van Antwerpen (1585) en sluiting Schelde (1587): Antwerpen verliest rol als financieel centrum
ten voordele van Amsterdam
- om oorlog tegen Frankrijk te financieren imiteerde Nederlandse koning eerste overheidsobligaties
- Van Boshove vergelijkt werking van 2 secundaire markten in publieke schuld in 18 e eeuw kwam
tot vaststelling dat Londense markt meer liquiditeit vertoonde dan Nederlandse Republiek
o Londense markt gecentraliseerd in Nederlandse Republiek emitteerde elke provincie
haar eigen publieke schuld
o Nederlanders gaven kortlopende obligaties uit die jaarlijks verlengd werden maar waarbij
belegger recht had van verlening af te zien
o Engelse emitteerden consols: perpetuele obligatie die niet konden worden opgevraagd
door belegger
e
- 17 eeuw:
o in Nederland veel geleend met overheidspapier als onderpand
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper YaraLuytens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,98. Je zit daarna nergens aan vast.
