100% tevredenheidsgarantie Direct beschikbaar na betaling Zowel online als in PDF Je zit nergens aan vast
Eerder door jou gezocht
Samenvatting Nederlandse Taalkunde II (Prof. Colleman, ). Samenvattend document waarbij de hand-outs uit de les, de lesnotities, PowerPointpresentatie en €4,49
In winkelwagen
Samenvatting Nederlandse Taalkunde II (Prof. Colleman, ). Samenvattend document waarbij de hand-outs uit de les, de lesnotities, PowerPointpresentatie en
THEMA 1: SOCIOLINGUÏSTIEK: DE
HUIDIGE TAALSITUATIE IN NEDERLAND
DEEL 1: RECENTE GRAMMATICALE VERANDERINGEN IN HET NN: CASUS
‘HUN’
Les 1 (18/02)
1.1 INLEIDING
De NDL’e taalsysteem verandert de hele tijd. Er zijn veranderingen qua uitspraak, lexicon en
morfosyntaxis.
1. Tendensen qua uitspraak
Vb: Varen w Faren
vb: nee w neeJ
2. Tendensen qua lexicon
vb: neologismen op het ‘woord van het jaar’
NL: project-X-feestje BE: frietchinees ! Geen gemeenschappelijke woorden tussen NL
en BE
Andere woorden uit de NLe kanshebbers: weglooppoliticus (=Geert Wilders), bangalijst (<banga:
slet in straattaal)
3. Tendensen qua morfosyntaxis (opvallend: tragere evolutie dan uitspraak en lexicon!)
a. Receptivering: constructie om passiefzinnen te vermijden. Relatief jonge constructie
(<1910)
vb: Piet kreeg het boek overhandigd van Jan
b. Croma-constructie: inleidend woord ‘dan’ wordt weggelaten in 2e hoofdzin. Werd 1ex
opgemerkt in reclame van dit botermerk.
vb: Hou je van vlees, dan braad je in Croma Hou je van vlees, braad je in Croma.
Vb: Als je wilt winnen, moet je dat uitstralen.
c. Nieuwe citaatinbedders
vb: Ik heb zoiets van…
d. Verlies en veralgemening van genusonderscheiding: er wordt verwezen naar
woorden met een voornaamwoord van een ander geslacht. Wordt ook in de NLe
straattaal vaak gedaan.
vb: de koe, hij geeft melk.
e. Banaanconstructie (preposition stranding): het voorzetsel wordt achteraan
geplaatst
1
, vb: van bananen hou ik niet zo bananen hou ik niet zo van.
vb: fruit en kauwbotten ben ik niet dol op.
f. Van d- naar w-relativa
vb: het boek wat op tafel ligt, de man wie ik bedoel.
g. Hun als subject
vb: Hun gingen gisteren naar de kermis.
1.2 TAALVERANDERING EN TAALVERLOEDERING
Heel wat van bovenstaande fenomenen worden aanzien als een taalfout en vele NL’ers ergeren zich
eraan. Hun als object gebruiken staat zelfs op plaats 3 van de 10 meest ergerlijke taalfouten. Maar de
meeste taalveranderingen beginnen als taalfout die door frequent gebruik na een tijdje als
nieuwe variant wordt aanzien. Soms is een onderscheid tussen taalfout en ontluikende
taalverandering moeilijk te maken, zeker als de verandering vanuit het volk zelf komt (meestal de
lagere sociale klassen) heeft de tendens de neiging om lang als ‘fout’ te worden afgeschilderd. Zo is de
verandering (F) al eeuwenlang bezig: vroeger lazen we
De stad Daar ik geboren ben, …
Dat uw belieft
Die zonder zonde is, …
Het boek Daarmee ik…
Op termijn worden veel van deze oorspronkelijke fouten dus Standaardnederlands.
1.3 HUN ALS SUBJECT
Subjectsvorm: zij/ze Objectsvorm: hen/hun/ze bezitsvorm: hun
Men wil voor de subjectsvorm ook hun gebruiken omdat hun dan voor elke categorie kan gebruikt
worden!
Christiaan Van Heule van de ULeiden, wilde volgens de Latijnse naamvallen invoeren dat hun de
acc.vorm was en hem de dat.vorm. Maar zelden was de prescriptieve situatie gelijk met de reële
situatie: schrijvers hielden zich niet aan de voorschriften: ze gebruikten veel vaker zij of ze.
Het gebruik van hun als subject heeft pas de laatste 20j aandacht gekregen, maar de eerste
verschijningen ervan dateren al van begin 20e E. Vermoedelijk komt het uit W-NL, ontstaan uit
dialectsprekers die de h-vorm hullie of hunnie gebruikten om de 3 e p pl. Als subject én object aan te
duiden. In formelere situaties wilden de sprekers die hullie of hunnie vervangen door een bestaande
en correcte h-vorm: hun. De hun-vorm werd dus overgegeneraliseerd.
1.4 WAARDERING VAN HUN ALS SUBJECT
Het gebruik van hun als subject is zeer duidelijk gestigmatiseerd: het staat op 3 bij de meest
ergerlijke taalfouten en mensen zien het als taalgebruik van voetballers en laagopgeleiden. Ook
Taaladvies op taaluniversum.org omschrijft het gebruik als onverzorgd en plat, en mag zelfs niet
gebruikt worden in informele spreektaal.
2
, Desondanks breidde hun als subject in NL toch uit. Niet erg uitzonderlijk en dus ook vreemd dat hun
nu zo’n kritiek krijgt, want het is heel gebruikelijk en komt ook in andere talen voor:
vb: u is de objectsvorm van gij
vb: Afrikaans ‘ons is’
vb: Franse ‘nous’ was oorspronkelijk enkel objectvorm.
vb: dialect ‘hoe heeft hem dat nu weer gedaan?’
1.5 DE FACTOREN WAARDOOR HUN ALS SUBJECT ZICH UITBREIDT
Les 2 (25/02)
1.5.1 TAALEXTERNE FACTOREN
Prestige van de sprekers
o Overt: het gewone prestige naar toonaangevende groepen toe, mensen die ook echt met
taal bezig zijn en verzorgd en volgens de regels spreken, zoals nieuwsankers. Meestal zijn
het jonge, hoogopgeleide vrouwen die de aanvoerders zijn van nieuwe taalfenomenen en de
moderne taalstandaard. Het Poldernederlands is hier een voorbeeld van.
o Covert: heimelijke prestige naar populaire groepen zoals idolen, sporters. De hun-
verspreiding is hier het geknipte voorbeeld van (<voetballers).
1.5.2 TAALINTERNE FACTOREN
Hun biedt zekere voordelen tov de concurrenten zij en ze:
1. ! Subject 3e p pl.: zij en ze Object 3e p pl.: hen, hun en ze
Voordeel hiervan is dat de functie ondubbelzinnig wordt bekendgemaakt (behalve bij gereduceerde
‘ze’): zij kan enkel voor onderwerken en hen of hun enkel voor objecten. Maar in de andere
personen is dit onderscheid ook niet nodig, dus in feit is dit geen doorwegende factor om hun niet
als subject te gebruiken.
Wat belangrijker is, is dat hun het voordeel biedt dat het ondubbelzinnig het getal markeert:
hun is altijd pl, in tegenstelling tot zij en ze, dat ook 3e p sg vr kan zijn.
2. Hun is sekseneutraal, terwijl zij het idee van een groep vrouwen kan oproepen (wat door de
auteurs in het artikel wel wordt ontkend).
Er zijn 2 mogelijke evoluties voor hun als subject:
- hun vervangt zij in het pl (kan niet volgens artikel!)
- zij wordt gebruikt voor een groep vrouwen, hun voor een groep mannen (klopt niet volgens
artikel!)
3. Hun verwijst altijd naar personen (zie besluit van artikel!)
a. Volgens deze hypothese kan hun zij/ze niet vervangen, maar zullen ze naast elkaar
bestaan: hun enkel naar personen, zij/ze zowel naar personen als naar zaken. Hierover is de
mening verdeeld: waarom hun invoeren enkel voor personen, als je met zij/ze alles kan
benoemen?
b. In dit opzicht is hun als subject een taalverrijking, omdat het een nieuw middel is waarmee
je uitsluitend naar personen kan verwijzen.
1.6 WAARMEE CONCURREERT HUN?
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper MaaikeSp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
