Motivatie voedings- en dieetleer in verpleegkunde
Voedingsleer - Opname voeding en voedingsstoffen is de basis van de gezondheid
- Als vpk 1ste contact met pt: adviezen m.b.t. gezonde voeding
- Voedingsleer als basis voor dieetleer
Basiskennis in de voedingsleer noodzakelijk
Dieetleer - Rol voeding/dieet bij behandeling van ziekten
- Betrokkenheid verpleegkundige met patiënt
- Rol verpleegkundige in voedingszorg
- Patiënt vraagt informatie aan verpleegkundige→ adviseren/doorverwijzen
Basiskennis en inzicht in de dieetleer noodzakelijk
Voedingsleer
Behoefte aan - Voedingsstoffen (E, Kh, Fe, Na) worden aangevoerd via voedingsmiddelen (kaas,
voedingsstoffen brood, boter, vlees)
- Individuele verschillen: weinig mensen heel lage behoefte, weinig mensen heel hoge
behoefte, meeste mensen rond gemiddelde
- Behoefte: gemiddelde + 2 x SD
- Hoge Gezondheidsraad, Voedingsaanbevelingen voor België
- Aanbevolen hoeveelheid: deficiëntie voorkomen, voorraden op peil houden, normale
belastende situaties opvangen (ziekte, verkoudheid)
- Houdt rekening met bioavailability (mate van resorptie thv darm) + individuele
verschillen in vertering, resorptie en stofwisseling
- Voedingsstoffen = Nutriënten Macro en micro-nutriënten
Macronutriënten: Eiwitten, Vetten, Koolhydraten (voedingsvezels), vocht
Micronutriënten:
1) Vitaminen
-> Vetoplosbare (Vit A, D, E + k)
-> Wateroplosbare: (Vit B1-3, 5-6, 8, 11-12) + Vit C
2) Mineralen:
-> Macromineralen: Ca, P, Mg, Na, K, Cl
-> Sporenelementen: Fe, Zn, Cu, Se, I, Mn, Mo, Cr, F, B, Si
50 essentiële voedingsstoffen
- Essentieel via voeding opnemen
• E (essentiële aminozuren (AZ)
• V (essentiële vetzuren (VZ))
• Kh (glucose,vdvz)
• Vit + mineralen+ water
Macronutriënten worden in grote hoeveelheden per dag opgenomen + micro <1g /dag
- Voor deze nutriënten specifieke behoefte
• Tekorten/excessen leiden tot stoornissen in metabolisme en ziekte
Essentiële AZ: Isoleucine, leucine, lysine, methionine, phenylalanine, threonine,
tryptofaan, valine
Essentiële vetzuren: linolzuur (omega 6 vetzuur) -> arachidonzuur synthese,
, Alfa-linoleenzuur (omega 3 vetzuur) -> EPA en DHA
A) Deficiëntie
- Tekort aan essentiële VS met klinische verschijnselen (osteoporose, anemie, VitC
scheurbuik)
B) Latente deficiëntie = Marginale voedingstoestand
- Geen klinische verschijnselen/symptomen, wel slechte voedingstoestand (onvoldoende
reserve aan essentiële VS in lichaam -> verkoudheid)
- Symptomen: vermoeidheid, verminderde weerstand
- Risico voor chronische aandoeningen -> cardiovasculaire aandoeningen, bij kanker ziet
men vaak tekort aan VS = depletie
C) Intoxicatie
- Teveel aan essentiële VS ->opstapeling
- Afbraak en uitscheiding is onvoldoende uitscheiding -> intoxicatie
- Toxische grens: niet via voeding, wel via supplementen (Vit A)
- Naast voldoende essentiële voedingsstoffen -> voldoende energie nodig
• Eiwitten, Vetten en Koolhydraten (en alcohol) -> macronutriënten (leveren energie)
• Micronutriënten (Vit & Min leveren geen energie)
- Ondervoeding Overvoeding
Functie 1) Eiwitten
macronutriënten 1 g E = 4 kcal (niet als energiebron gebruiken!)
eiwitten - Voedseleiwitten
• Leveren essentiële AZ en stikstof (N)
• Hieruit worden lichaamseiwitten opgebouwd
- Lichaamseiwitten
• Bouwstoffen van lichaamsweefsel
• Bijdragen tot functie van lichaamsweefsel
Eiwit in bloedvatwand: elasticiteit -> bloeddrukregulatie
Eiwit in nagels: hardheid nagels -> beschermen onderliggende weefsel
Eiwit in skelet: netwerk waarin mineralen vastgehouden worden → stevigheid
• Bestanddeel van enzymen, bepaalde hormonen, antistoffen
• In bloed: transport van vetzuren, mineralen en O2
• Colloïd-osmotische druk: uitwisseling H2o + VS tussen bloed en weefsel -> te weinig
eiwitten in bloed -> verlaagde druk -> oedeem
Functie 2) Vetten
macronutriënten - Energiebron: 1g V = 9 kcal
: Vetten • Transport en opslag van vetoplosbare vitaminen: Vit A, D, E en K
• Warmte-isolatie via onderhuids vetweefsel
• Bescherming van weefsel en organen
• Bouwstenen van celmembranen
• Vorming van eicosanoïden (lokaal werkende weefselhormonen)
- Verzadigde vetten