Wanneer afspraken niet rechtvaardig waren kon je je in de middeleeuwen beroepen op de
‘laesio enormis’ die gaat over de bovenmatige benadeling. Ook heb je de justum pretium,
een cruciaal onderdeel van de ‘laesio enormis’, over het feit dat voor elk goed een
rechtvaardige prijs bestaat. Wanneer van die prijs te veel wordt afgeweken, voor meer dan
de helft van de waarde, kan de overeenkomst ontbonden worden of moet de andere helft
bijbetaald worden. In de West-Europese landen vonden we dit fenomeen ook terug maar
aangezien de eis van de contractvrijheid opkwam aan het einde van de 18 e eeuw verdween
het ook weer snel. Een echte wetsbepaling vinden we slechts in weinig landen dus was het
vooral gebaseerd op rechtspraak die aanvaardde dat je ten gevolge van misbruik van
omstandigheden een contract kon verbreken. In Justinianus’ Codex vinden we reeds een
constitutie op naam van keizer Diocletianus waar de mogelijkheid om een stuk grond terug
te vorderen indien de verkoop voor een te lage prijs plaatsgevonden heeft beschreven
wordt. Aangezien dit niet overeenstemt met andere uitspraken van keizer Diocletianus
volgens welke koper en verkoper elkaar om de tuin mogen leiden is men het er sinds de 16 e
eeuw over eens dat het pas Justinianus was die het principe toegepast heeft. In artikel 16
van het Antwerpse gewoonterecht van 1608 kunnen we lezen dat een koopcontract
ontbonden kon worden indien er sprake was van ‘benadeling voor meer dan de helft van de
rechtvaardig geachte prijs’, als men hiervoor de vereiste brieven van de landsheer kreeg
binnen een bepaalde termijn. Wat Diocletianus wel altijd gedaan heeft zijn maximumprijzen
en -lonen uitvaardigen waarbij de rechtvaardige prijs ook niet overschreden kon worden. Dit
deed hij in tijden van economische crisissen waar het vaak gebeurde dat mensen hun grond
voor een té lage prijs verkochten.
In de teksten van het Corpus Iuris werd er enkel gesproken over een verkoper van een grond
maar dat zijn de Romanisten in de middeleeuwen ruimer gaan interpreteren en zo werd het
toepasselijk op alle overeenkomsten en ook voor kopers die een te hoge prijs hadden
betaald. De uitbreiding die hier gebeurde werd beïnvloed door moraalfilosofen en
kerkgeleerden. Een belangrijke moraaltheoloog was Thomas van Aquino die streefde naar
verdelende gerechtigheid en hij is de voorstander van ook andere contracten die het middel
zijn om die gerechtigheid te verwezenlijken. In de economische en sociale omstandigheden
konden we dit terug zien in de vaste prijzen die binnen de steden golden, deze waren
minder van toepassing voor handel op lange afstand.
De leer had ook enkele nadelen, het was namelijk onduidelijk wanneer men kon zeggen dat
iemand voor ‘meer dan de helft’ benadeeld was. Er zijn hiervoor twee opties, de eerste
waarbij iemand meer dan het dubbele van de gerechtigde prijs betaalde werd voornamelijk
in de 16e en 17e eeuw gebruikt. Bij de middeleeuwen en Romanisten werd de andere manier,
men betaalde meer dan de helft van de gerechte prijs, veel gebruikt. Dit wordt in artikel 19
van het geredigeerde Antwerpse gewoonterecht beschreven. Naarmate de tijd vorderde
wou men de leer van de laesio enormis meer en meer beperken en dat deed men op
verschillende manieren. Men eiste bijvoorbeeld dat men niet op de hoogte was van de
waarde van de zaak bij het sluiten van de overeenkomst en hiervan moest bewijs geleverd
worden door middel van vermoedens. Naast dit criterium van bekendheid of onbekendheid
1
Robert Feenstra en Margreet Ahsmann, Contract. Aspecten van de begrippen contract en contractsvrijheid in
historisch perspectief, Deventer, 1980, 26-30
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper juliesmeyers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,19. Je zit daarna nergens aan vast.