Les 5: TRAUMA- EN STRESSORGERELATEERDE STOORNISSEN
Trauma en ontwikkeling
- Trauma (algemeen)
o Kindermishandeling, maar ook jongeren
o Relationeel trauma, trauma tussen gezinsleden onderling
o Hechting tussen bv kinderen en ouders
- Trauma-gerelateerde stoornissen (psychiatrische problematieken die uit trauma’s kunnen
voortkomen)
o Developmental trauma disorder
o Hechtingsstoornissen
- De weg naar dergelijke stoornissen toe (of het al dan niet gebeurd) en de onderliggende
mechanismen die aan de basis liggen van de overgang tussen het gebeuren enerzijds en het
ontwikkelen van een stoornis anderzijds, kan via verschillende wegen gebeuren
o Impact op: Hersenontwikkeling, persoonlijkheidsontwikkeling, socio-relationele
ontwikkeling, cognitieve ontwikkeling
Traumatische ervaring
Definitie DSM-5:
- Gebeurtenissen die op het moment dat ze plaatsvinden een zekere bedreiging vormen voor
de existentie van het individu, het kan gaan over een blootstelling aan feitelijke of dreigende
zaken, zoals:
o Dood
o Ernstige verwonding
o Sexueel geweld
- Blootstelling kan zijn:
o Zelf ondergaan, maar het kan ook zijn dat je een getuige bent van een traumatische
gebeurtenis
• Ook het vernemen of kennen van iemand die het heeft meegemaakt,
vernemen van traumatische gebeurtenis (gewelddadig of ongeluk) bij naaste
o Herhaaldelijk met de details van de gevolgen geconfrotneerd worden (professioneel)
= second victim (niet non-professioneel via media)
• Als professional geconfronteerd worden met dergelijke situaties bij de
cliënten die je helpt, dan kan dat in het begin weinig impact hebben, maar
naargelang dat het vaker voorkomt, dan kan het gebeuren dat je lichaam dat
allemaal niet meer verwerkt en dan kan je zelf als professional ook
symptomen beginnen vertonen
Stressful events (stressvolle gebeurtenissen)
Definitie DSM-5
- Soorten stressvolle gebeurtenissen:
o Echtscheiding (tenzij geweldadige vechtscheiding)
o Immigratie (tenzij levensbedreigende ervaringen)
o Financiële problemen
o Verhuis
o … zaken waarbij je geen band kan opbouwen met de personen of de omgeving
- Soms wat arbitraire opdeling !
o Heel wat discussie
, o Kan je een echtscheiding zien als een stressvolle gebeurtenis? Met geweld, dan is het
een trauma, zonder problemen en geweld, is een pure stressvolle situaties
o Een trauma is wat door het subject, door de kinderen, door de persoon zelf als
traumatisch wordt ervaren, VEEL EERDER dan de obejctieve definitie of mening
Trauma typologie
- Type 1
o Eenmalig
o Onverwacht
o Kortdurend
o Vb: auto-ongeval
- Type 2
o Herhaald
o Patroon
o Langdurig
o Angst blijft ook
- Complex type 2
o Binnen hechtingsrelatie, dit is vaak het geval bij kinderen
o Deze opdeling is niet gemaakt binnen de DSM
Belang bij kinderen en jongeren?
- Trauma in kindertijd is hoog prevalent
o Heel veel kinderen en jongeren zijn slachtoffer
- 15-20% minderjarigen ontwikkelt PTSD na trauma, soms al uitgestelde reactie
o Bijna 1 op 5 ontwikkeld ernstige pathologie
o Symptomen kunnen onmiddellijk na trauma tonen, en lang aanslepen
o Maar kan ook dat in de eerste periode na de trauma er weinig tot geen impact is,
maar dat het later in het leven tot uiting komt en een grote impact/schade zal
teweeg brengen
- Veelal echter complex trauma met impact op alle domeinen van de ontwikkeling
o Bij kinderen en jongeren zijn de trauma’s vaak een complex type en daarom is er
sprake van verschillende domeinen waarop het kan optreden
Definitie volgens duur symptomatologie
- Peri-traumatisch:
o Symptomen gedurende minuten tot uren na trauma
o Onmiddellijk na het trauma of in de eerste momenten erna
- Acute Stress Stoornis:
o Symptomen enkele dagen tot 1 maand
- Post-Traumatische Stress stoornis (PTSS):
o Symptomen meer dan 1 maand
- De laatste twee behoren tot dezelfde symptomencluster
, Epidemiology en prevalentie
- Acute Stress stoornis:
o Komt minder vaak voor dan een PTSS, dit komt omdat bij de meeste kinderen en
jongeren het lijkt alsof de gebeurtenissen aanvankelijk goed verdragen geweest zijn
en goed verwerkt geweest zijn met weinig impact, MAAR later in het leven komen de
symptomen en klachten naar boven
o 8-10% van blootgestelde kinderen (kind aanvankelijk nog naïef)
o >< 17% bij volwassenen
Hoger bij volwassenen, dit komt omdat kinderen vaak ook niet beseffen wat
er gebeurd en niet door hebben dat ze een trauma hebben doorstaan
De trigger voor dat besef zijn de symptomen die zich vertonen
- PTSS:
o 15-20% van blootgestelde kinderen, 1 op 5 kinderen, op elk moment in de tijd kan dit
voorkomen
o 5% prevalentie adolescentie (cijfer US)
o 7-10% lifetime prevalentie in US volwassenen
o Vaker bij meisjes en vrouwen, dan bij jongens en mannen
Peri-traumatische reacties
- Minuten tot uren na de gebeurtenis
- Indien ze optreden: verhoogde kans op acute stressreactie en PTSS
o Peri-traumatische distress:
Angst, paniek, afgrijzen, hopeloosheid, huilen, schreeuwen, ontreddering,
schuldgevoel, schaamte (vb urineverlies door de schok bij een auto-ongeval,
of voor de volledige situatie), verlies van sfinctercontrole,…
o Peri-traumatische dissociatie: veranderingen in oriëntatie van tijd, plaats, personen,
de zintuigelijke impact is zodanig groot dat de hersenen het niet kunnen verwerken
Black-out, depersonalisatie, derealisatie, verwardheid, verminderd
bewustzijn, op automatische piloot, amnesie, … = afsplitsing van psychische
functies
Belang van context
- FILM: La vita è bella (1997, Roberto Benigni): Joodse vader en 5-jarig zoontje in concentratie-
kamp: “spel” om een tank te kunnen winnen
o Alle dingen die ze meemaken en moeten doen (zoals verstoppen, weinig eten
krijgen, naakt douchen, …) is allemaal deel van een spel volgens het jongetje omdat
de vader dat heeft gekaderd in de vorm van een spel om zijn zoontje ervan te
weerhouden bang te zijn en dergelijk
- De boodschap die de andere mensen om je heen geven omtrent de gebeurtenis, de reacties
die je krijgt van de omgeving heeft een grote impact op hoe jij als kind het trauma gaat
plaatsen en classificeren
- Denk aan krantenartikel: Syrische vader doet dochtertje geloven dat de bommen die ze
horen vallen, eigenlijk vuurpijlen zijn die in de mooiste kleuren verschijnen. Het doel is om
telkens luidkeels te lachen met z’n tweeëen op het moemnt dat ze een ‘bom’ horen vallen.
o Op die manier merkt het dochtertje er niets van en is ze ook niet bang
Belang van de context