Psychologie
HB Van Hiel en Roets (sociale psychologie versie 2017) (blauwe kaft)
Hoofdstukken die niet behandeld worden in les, ook niet kennen in boek
Sociale psychologie (wat een aparte discipline is)
Examen (17/20) en een opdracht gebaseerd op onderzoek (3/20)
Examen met verhoogde censuur dus opt einde heb je 12/20 nodig ipv 10 dus per fout wordt er niets afgetrokken dus beter
wel iets invullen ipv open laten
Groepswerk: 5-7 studenten
Filmpje maken waarin je het sociaal fenomeen (thema op bb) uitbeeld of uitschrijven via scenario à verslag maken: welke
ethische overwegingen, hoe je het fenomeen toelicht en hoe je dit zou bestuderen ie onderzoeksdesign
Peer assessment: medestudenten beoordelen
Deadline 23/12/2020
Definitie psychologie= wetenschappelijke studie van menselijk gedrag en de interne processen die hieraan ten grondslag
liggen
• Wetenschappelijk: methoden uit exact-wetenschappelijke disciplines (biologie etc) maar door complexiteit van
menselijk gedrag is de theorie vaak minder goed volledig toetsbaar dus maken we een kanttekening van
• Methodologie bv werkloosheid en depressie. We willen zien dat er een verband tussen zit
o Fase 1: observatie/beschrijving
o Fase 2: stellen van hypothesen (=verwachtingen: denken wat we gaan tegenkomen)
o Fase 3: onderzoeksplan à beslissen welk type design en meetmethode (want is het doordat ze
werkloosheid zijn dat ze depressief zijn of andersom? à om dat verschil te weten hebben we bv een
longitudinaal onderzoek nodig dus daarom versch type design en daar 1 v kiezen). Meetmode: kan zijn
dat mensen sociaal wenselijke antw gaan geven dus we gaan bv kiezen om het niet rechtstreeks te
bevragen maar via derden.
o Fase 4: dataverzamelong en verwerking
o Fase 5: interpretatie en hypothesen voor verder onderzoek bv sommigen ontwikkelen wel depressieve
symptonen maar anderen niet dus moeten we verder onderzoeken met nieuwe hypothesen (we weten
al iets meer maar nog niet alles)
• Gedrag: enkel waarneembaar (overt) en (covert) emoties, attitudes, opinies kunnen we bestuderen id pyschologie
• Individueel gedrag: we kijken naar een sociale context maar deze beperkt zich tot een kleine ring tot een aantal
mensen ipv een hele maatschappelijke groep (zoals sociologie)
• Algemeen en specifiek gedrag
H1: geschiedenis vd sociale psychologie
(eerste drie stukken niet kennen voor examen, enkel als context, 4e stuk wel kennen)
1. Vroegere invloeden op de psychologie
Filosofie uit Oude Griekenland, de kerk, Copernicus etc…
Psychologie is een wetenschap met een lang verleden en korte geschiedenis want de discipline zelf bestaat nog niet lang. Er
waren wel al invloeden bv uit de filosofie maar psychologie zelf bestod nog niet.
Filosofie uit Oude Griekenland
• Plato en Aristoteles
• Rede: mensen zijn enige wezens die in staat zijn om de werkelijkheid te begrijpen en dat maakt dat de mens
superieur is ten aanzien van dieren
• Observatie (zichtbare wereld waarin ook de dieren leven) is ondergeschikt aan wat de ziel waarneemt
door de rede (de onzichtbare, ideale wereld)
• Echte kennis komt voort uit de menselijke geest
• Axioma’s: uitgangspunten die iedereen intuïtief herkent (=demonstraties), van waaruit alle kennis kan
worden afgeleid
,De kerk
Na 476 OT:
Vertaling van Plato en Aristoteles naar de kerkelijke leer
Geest was superieur en staat los van het lichaam (het slechte) en de ware kennis komt uit het interpreteren van oude
schriften. Er werd niets gemeten of geobserveerd want alles zat al in de geest.
Copernicus:
Wetenschappelijke revolutie: nauwkeurige observatie ipv interpreteren van oude schriften, dus het waarneembare werd
belangrijker
Voordien: mens (aarde) is het centrum vh universeel
Sinds copernicus: lezen en schrijven werd niet beperkt voor enkel de geleerden maar werd toegankelijk voor een grotere
groep door de boekdrukkunst (snel verspreiden van kennis) en verminderde invloed vd rooms-katholieke kerk
Descartes: filosoof als wiskundige
dualisme:
- Mensen bestaan uit twee elementen: lichaam en geest
- Rationalisme: Waargenomen werkelijkheid is onbetrouwbaar, maar de waarheid kan achterhaald worden door
bewijsvoering (rede)
Nativisme:
• De mens heeft aangeboren kennis
Mechanische visie:
• De mens is complexe machine, door God ontworpen, maar onderhevig aan wiskundige wetten
• Mens als studieobject is mogelijk
• Geest & lichaam beïnvloeden elkaar, maar geest is niet onderhevig aan natuurwetten
• Pijnappelklier (ontwikkelde dieren): Plaats waar ziel & lichaam samenkomen
Overgangsfiguur tussen oude visie en nieuwe visie
Dingen konden gemeten worden (wiskundige wetten die dingen ih lichaam verklaarden) maar ook de geest
Wat wij hebben als mens is de pijnappelklier (waar geest en lichaam samenkomen)
Empirisme:
Thomas Hobbes:
Alles komt voort uit zintuigelijke ervaringen (iedereen is als onbeschreven blad geboren)
Locke: geest wordt gekenmerkt door associaties van ideeën
Darwin’s evolutieleer:
Natuurlijke selectie en survival of the fittest: doorheen de evolutie hebben we ons aangeast ad situatie en de mens is niet
superieur tov derest, we zijn gewoon doorgeëvalueerd en stammen af vd dieren. Maar doordat we ons aanpasten gingen
we ons verschillen vd dieren
Frenologie:
Franz Joseph Gall
Meer gaan meten, we kunnen alles waarnemen en gaan dat toepassen op het brein. Ze wouden gedrag verklaren adhv de
grootte van uw hersens of de grootte van andere (lichaams)delen. (dit is nog niet 100% bewezen)
Fysiologische invloeden:
Als er een bepaalde prikkel wordt toegediend, wat gebeurt er dan met het brein?
,à Grote verschillen
Kennis is aangeboren (nature): descartes, frenologie, evolutieleer
Kennis is niet aangeboren en komt uit ervaringen(nurture): emprisme, evolutieleer
2. Beginjaren
structuralisme:
We kunnen alles opsplitsen in kleinere componenten. Bv een steentje in je hand: kan sensatie zijn(koud,warm), kan ons
laten denken ad zee (emotie) etc.. dus alles opsplitsen (wat wij vandaag een emotie, gedrag, attitude zouden noemen)
Toegepaste psychologie in Europa:
De eerste IQ testen opgesteld door Alfred Binet
Ze gingen kijken hoe bv het onderwijssysteem aangepast kon worden aan de noden vd mensen
Funtionalisme:
Beinvloed door Darwin
Wat is de fuctie vd mentale processen in hoe we ons gedragen? Alles wat we doen heeft een bepaalde functie om te
overleven
Gestaltpsychologie;
Visuele illusies en optische illusies onderzoeken dus al het waarneembare en gaan tegen het structuralisme omdat je alles
in het geheel moet bekijken en je niet alles kan opsplitsen.
Behaviorisme:
Onafhankelijke en afhankelijke variabelen gaan onderzoeken en het verschil daartussen.
Enkel het gedrag is meetbaar en belangrijk (dus geen mentale processen)
Elk concept dat we willen onderzoeken moet meetbaar zijn dus alle concepten moeten meetbaar gemaakt worden door het
te definieren.
Vormt de basis van wetensch studies:
- Operationele definitie: alle concepten die je wilt onderzoekn, meetbaar maken door het te definiëren
(=operationaliseren)
- Onafhankelijke (gaat verklaren) en afhankelijke variabelen (word verklaard) : wat beïnvloedt wat? à causale
relatie
- Theorie
Psychoanalyse:
Freud:
Lichaam en geest samen in 1 identiteit
Gedrag te wijten aan dingen die we verdrongen hebben (het onbewuste is wat ons drijft)
Oplossing: onbewuste conflicten terug in bewustzijn brengen
Methode: vrije associatie, droominterpretatie
Humanistische psychologie;
Elk ind heeft keuzevrijheid à subjectieve ervaring is belangrijker dan objectieve werkelijkheid
, Ontwikkelingspsychologie:
Piaget (1896-1980)
• Kennis is de relatie tussen object van de kennis en de verwerver (i.e. kind):
Beïnvloeding door wat al gekend is en assimilatie van wat geleerd wordt
• Op twee manieren wordt er kennis verworven over een object: Via fysieke of mentale kennis
Hoe evolueert een persoon doorheen zijn leven?
• Kind verwerft in stadia:
o Sensori- motorische fase (0-2j): ontwikkeling v motoriek en geheugen (morele ontwikkeling: een kindje
kan zeggen dat iets fout is wanneer kindje x betrapt word op het stelen ve snoepje en ziet niets fout in
hetzelfde gedrag van kindje x waarbij die niet betrapt word à mate van morele ontwikkeling)
Stadia van morele ontwikkeling:
(pre-conventioneel fase) à regels volgen vanuit hedonistisch perspectief
1. Straf en gehoorzaamheid bv: niemand ziet als ik het doe en er volgt geen straf dus ik doe het
2. Instrumenteel, zelfbelang bv: ik doe niet mee aan pesten, want anders wordt ik het volgende slachtoffer
(conventionele fase) à loyaliteit aan groepsnormen
3. Interpersoonlijke afstemming bv: ik reageer zodat iedereen me leuk vindt
4. Wet en orde bv: ik hou me aan klasregels
(post- conventionele fase) à morele waarden los vd groep
5. Sociaal contract bv: ik vind dat x een eigen stijl mag hebben, ookal vind ik die niet mooi en wijs de pester er op
6. Universeel ethische principes bv: iedereen verdient recht op zijn eigenheid
3. Hedendaagse psychologie = Biopsychosociaal model
Gaat uit van:
• Zowel aangeboren als aangeleerde invloeden
• Wisselwerking tussen lichaam en geest
• Bestudeert objectief waarneembare, maar ook niet waarneembare processen
• Hoofdfocus blijft op objectieve meetmethoden, maar er is wel een hernieuwde interesse voor
technieken om minder bewuste processen te meten
• Bijv.impliciete(waarvanmenzichnietbewustis)enexplicietecognities (die men kan opnoemen als men
hiernaar gevraagd wordt)
• Steedsmeerassumptiedaterzoweleen‘automatisch’padisnaargedrag als een ‘beredeneerd’ pad
Het belang van biologie
Dankzij vooruitgang in onderzoeksmethoden in biologie en geneeskunde
- Genetica: Erven van lichamelijke kenmerken, intelligentie, psychische problemen, ...
• Onderzoek bij eeneiige en twee-eiige
tweelingen:
