Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
Inleiding tot de orthopedagogiek
Inhoud
1 Object van de orthopedagogiek ................................................................................................. 7
1.1 Benaming van het vakgebied .............................................................................................. 7
1.1.1 heilpedagogiek ............................................................................................................ 7
1.1.2 Speciale pedagogiek (Waterink, 1955) ....................................................................... 7
1.1.3 Orthopedagogiek (1949) ............................................................................................. 8
1.1.4 ortho-agogiek .............................................................................................................. 8
1.1.5 Samengevat ................................................................................................................. 8
1.2 De grondleggers van de orthopedagogiek .......................................................................... 8
1.2.1 De wortels van de orthopedagogiek ............................................................................ 8
1.2.1.1 Vakgebied Onderwijs aan kinderen met een beperking ...................................... 8
1.2.1.2 Vakgebied residentiele zorg voor verwaarloosde kinderen en jeugdige
delinquenten .......................................................................................................................... 9
1.2.1.3 Ambulante hulpverlening aan ouders en kinderen om een uithuisplaatsing te
voorkomen............................................................................................................................. 9
1.3 Eerste aanzetten tot theorievorming in de orthopedagogiek .............................................. 9
1.3.1 Orthopedagogiek als opvoeding van het afwijkende kind ........................................ 10
1.3.1.1 Hanselmann (1885-1960)................................................................................... 10
1.3.1.2 Paul Moor (1899-1977)...................................................................................... 11
1.3.1.3 Kanttekeningen .................................................................................................. 11
1.3.2 Methodische hulpverlening aan het kind in opvoedingsnood ................................... 11
1.3.2.1 Vliegenthart (1904- 1976).................................................................................. 11
1.3.3 Hulpverlening bij problematische opvoedingssituaties (POS).................................. 12
1.3.3.1 Ter horst (1929- ) ............................................................................................... 12
1.3.3.2 J.F.W. Kok (1929 - 2019) .................................................................................. 14
1.3.3.3 De Fever ............................................................................................................. 16
1.3.4 Samenvatting ............................................................................................................. 17
1.3.5 Kanttekeningen POS ................................................................................................. 17
1.3.5.1 Rispens (1989) ................................................................................................... 17
1.3.5.2 2 stromingen....................................................................................................... 18
1.4 Opvoedingsimpassen en opvoedingsproblemen ............................................................... 18
1.4.1 Postmodernisme en orthopedagogiek........................................................................ 18
1.4.2 Opvoedingsdoelen en orthopedagogiek .................................................................... 19
1.4.3 Methodologische integratie ....................................................................................... 21
2 Inleiding (boek) ........................................................................................................................ 23
3 Diagnostiek en classificeren .................................................................................................... 25
1
,Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
3.1 Probleemstelling ............................................................................................................... 25
3.2 Diagnostisch proces .......................................................................................................... 26
3.2.1 Diagnostiek................................................................................................................ 26
3.2.2 Diagnose .................................................................................................................... 26
3.2.3 Classificatie ............................................................................................................... 27
3.2.4 Indicatiestelling ......................................................................................................... 27
3.3 Classificeren ..................................................................................................................... 27
3.3.1 Geschiedenis van het classificeren ............................................................................ 28
3.3.1.1 Het medische model ........................................................................................... 28
3.3.1.2 Het sociaal model ............................................................................................... 29
3.3.2 Poging tot integratie .................................................................................................. 30
3.3.3 Bezwaren tegen classificeren .................................................................................... 33
3.3.3.1 Betrouwbaarheid van classificatiesystemen ...................................................... 34
3.3.3.2 Kind drager van problemen ............................................................................... 34
3.3.3.3 Etiketteren en stigmatiseren ............................................................................... 34
3.3.3.4 Classificeren en behandelen ............................................................................... 34
3.4 Classificatiesystemen ....................................................................................................... 35
3.4.1 Categoriale classificatiesystemen .............................................................................. 35
3.4.2 Non-categoriale classificatiesystemen ...................................................................... 36
3.4.3 Integratie van beide systemen ................................................................................... 38
3.5 Voorlopig besluit .............................................................................................................. 38
3.6 Orthopedagogische diagnostiek........................................................................................ 38
3.6.1 Opvoedingssituaties classificeren ............................................................................. 39
3.7 Deductieve en positivistische versus inductieve en hermeneutische diagnostiek ............ 40
3.7.1 Deductieve versus inductieve werkwijze .................................................................. 40
3.7.2 Positivistische versus hermeneutische benadering .................................................... 41
3.7.2.1 Positivistische benadering .................................................................................. 41
3.7.2.2 Hermeneutische werkwijze ................................................................................ 41
3.7.3 Vergelijking ............................................................................................................... 43
4 Orthopedagogisch handelen ..................................................................................................... 44
4.1 Handelen ........................................................................................................................... 46
4.1.1 Kenmerken van handelen .......................................................................................... 46
4.1.1.1 Optreden vanuit een bepaalde zekerheid ........................................................... 46
4.1.1.2 Handelen is een op een weloverwogen wijze doen en laten (intentioneel) en
zichzelf daarvan rekenschap geven ..................................................................................... 46
4.1.1.3 Handelen is persoonlijk...................................................................................... 47
4.1.1.4 Handelen is regelgeleid. ..................................................................................... 47
2
,Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
4.1.1.5 Handelen vereist kennis van zaken .................................................................... 48
4.1.1.6 Handelen kan een lastige opgave zijn ................................................................ 49
4.2 Specifiek opvoeden........................................................................................................... 51
4.3 Strategisch handelen ......................................................................................................... 52
4.3.1 Eerstegraadsstrategisch handelen .............................................................................. 52
4.3.1.1 Opvoedingspresentatie ....................................................................................... 52
4.3.1.2 Klimaatcreatie .................................................................................................... 54
4.3.1.3 Hanteren van situatie.......................................................................................... 55
4.3.2 Tweedegraadsstrategisch handelen ........................................................................... 57
5 Kinderen en jongeren met een leerstoornis .............................................................................. 59
5.1 Leerstoornissen zijn specifiek leerproblemen .................................................................. 59
5.2 Definitie en classificatie ................................................................................................... 60
5.3 Prevalentie van leerstoornissen ........................................................................................ 62
5.4 Comorbiditeit met andere stoornissen .............................................................................. 62
5.5 Oorzaken van leerstoornissen ........................................................................................... 65
5.5.1 Genetische benadering .............................................................................................. 65
5.5.2 Neuro(psycho)logische benadering ........................................................................... 66
5.6 Cognitieve benadering ...................................................................................................... 66
5.6.1 Ontwikkelingspsychologie ........................................................................................ 67
5.6.2 Informatieverwerkingstheorie ................................................................................... 69
5.7 Diagnostiek ....................................................................................................................... 70
5.8 Behandeling ...................................................................................................................... 71
6 Kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking ......................................................... 74
6.1 Inleiding ............................................................................................................................ 74
6.2 Definitie ............................................................................................................................ 74
6.3 Benaderingen (ppt) ........................................................................................................... 76
6.3.1 Individuele benaderingen .......................................................................................... 77
6.3.1.1 Biomedische benadering .................................................................................... 77
6.3.1.2 Functionele benadering ...................................................................................... 77
6.3.2 Sociale benadering .................................................................................................... 77
6.3.2.1 Omgevingsbenadering ....................................................................................... 77
6.3.2.2 Mensenrechtenbenadering ................................................................................. 77
6.4 Terminologie .................................................................................................................... 78
6.5 Prevalentie ........................................................................................................................ 78
6.6 Etiologie ........................................................................................................................... 79
6.6.1 Biologische factoren .................................................................................................. 79
6.6.2 Sociale factoren ......................................................................................................... 80
3
,Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
6.6.3 Gedragsfactoren ........................................................................................................ 80
6.6.4 Opvoedingsfactoren .................................................................................................. 81
6.7 Diagnostiek ....................................................................................................................... 82
6.7.1 Onderkennende en classificerend diagnostiek .......................................................... 82
6.7.2 Handelsgerichte diagnostiek ..................................................................................... 83
6.8 Classificatie ...................................................................................................................... 84
6.9 Visies en modellen ........................................................................................................... 86
6.10 Begeleiding en ondersteuning .......................................................................................... 88
6.10.1 Vroege ontwikkelingsstimulering ............................................................................. 89
6.10.2 Gezinsondersteuning ................................................................................................. 89
6.10.3 Ondersteuning op schoolleeftijd................................................................................ 90
6.10.4 Ondersteuning tijdens transitie naar volwassenheid ................................................. 92
6.10.5 Ervaringsdeskundige ................................................................................................. 92
6.11 Ondersteuning :PPT! ........................................................................................................ 92
6.11.1 Ondersteuningsbehoeften inzake cognitie en adaptief gedrag .................................. 93
6.11.2 Ondersteuningsbehoeften inzake participatie............................................................ 93
6.11.3 Ondersteuningsbehoeften inzake gezondheid (fysiek en psychisch) ........................ 94
6.11.4 Ondersteuning ouders (context) ................................................................................ 94
6.12 Besluit ............................................................................................................................... 94
7 Kindermishandeling: de kracht van de psycholoog (gast college) .......................................... 95
7.1 Voorstelling vertrouwenscentrum kindermishandeling (VK) .......................................... 95
7.1.1 Stellingen................................................................................................................... 96
7.2 Definitie ............................................................................................................................ 96
7.2.1 Vormen van kindermishandeling .............................................................................. 96
7.2.2 Enkele cijfers ............................................................................................................. 97
7.3 Lichamelijke verwaarlozing ............................................................................................. 98
7.4 Lichamelijke mishandeling............................................................................................... 98
7.5 Emotionele verwaarlozing en mishandeling..................................................................... 98
7.6 Seksueel misbruik ............................................................................................................. 99
7.7 risicofactoren .................................................................................................................... 99
7.8 Gevolgen......................................................................................................................... 100
7.8.1 Neurobiologische .................................................................................................... 100
7.8.1.1 Toxische stress ................................................................................................. 101
7.8.2 Epigenetica .............................................................................................................. 101
7.8.3 Hechting .................................................................................................................. 101
7.8.4 Bepaling gevolgen ................................................................................................... 102
7.9 signalen in de ontwikkeling van het kind ....................................................................... 102
4
,Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
7.10 Melden ............................................................................................................................ 102
7.11 Verder verloop op VK .................................................................................................... 103
7.12 Aanpak ............................................................................................................................ 103
7.12.1 Valkuilen ................................................................................................................. 103
8 Minderjarige slachtoffers van mishandeling en verwaarlozing ............................................. 104
8.1 Definities en vormen van kindermishandeling ............................................................... 104
8.1.1 Het probleem van definities .................................................................................... 104
8.1.2 Algemene definities................................................................................................. 105
8.1.3 Vormen van kindermishandeling ............................................................................ 106
8.1.3.1 Fysieke mishandeling....................................................................................... 106
8.1.3.2 Verwaarlozing .................................................................................................. 106
8.1.3.3 Emotionele mishandeling................................................................................. 107
8.1.3.4 Seksueel misbruik ............................................................................................ 107
8.1.3.5 Getuige zijn van huiselijk geweld .................................................................... 107
8.2 Omvang van kindermishandeling ................................................................................... 107
8.3 Verklaringen over het ontstaan van kindermishandeling ............................................... 108
8.3.1 Van monofactoriële naar multifactoriële modellen ................................................. 108
8.3.2 De persoon van de ouder ......................................................................................... 109
8.3.3 Integratieve modellen .............................................................................................. 110
8.4 Gevolgen van kindermishandeling ................................................................................. 111
8.4.1 Kortetermijngevolgen.............................................................................................. 111
8.4.2 Langetermijn gevolgen ............................................................................................ 114
8.5 Risicotaxatie en preventie van kindermishandeling ....................................................... 115
8.5.1 Primaire preventie ................................................................................................... 115
8.5.2 Secundaire preventie ............................................................................................... 115
8.5.3 Tertiaire preventie ................................................................................................... 116
8.6 Aanpak van kindermishandeling .................................................................................... 116
9 Dove en slechthorende kinderen en jongeren ........................................................................ 118
9.1 Beschrijving van de doelgroep ....................................................................................... 118
9.1.1 Audiologische classificatie ...................................................................................... 119
9.1.1.1 Indeling volgens de graad van het gehoor verlies ............................................ 119
9.1.1.2 Indeling volgens de aard van het gehoorverlies ............................................... 120
9.1.2 Screening en diagnostiek ......................................................................................... 121
9.1.3 Orthopedagogische classificatie .............................................................................. 122
9.2 Opvoeding en onderwijs ................................................................................................. 122
9.3 Huidige ontwikkelingen in de opvoeding en onderwijs: van een of/of-mentaliteit naar een
en/en-benadering. ...................................................................................................................... 124
5
,Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
9.4 De pedagogische kracht van de dovencultuur: een voorbeeld ....................................... 125
10 Onderwijs aan kinderen met specifieke noden. ................................................................. 127
10.1 Historisch overzicht ........................................................................................................ 127
10.1.1 Onderwijsinitiatieven voor kinderen met een handicap van de 18e eeuw tot de
tweede helft van de 20ste eeuw: een verhaal van segregatie .................................................. 127
10.1.2 Van de Belgische wet op het buitengewoon onderwijs (1970) tot de oprichting van
het GON: van segregatie naar integratie ................................................................................ 127
10.1.3 Van het kaderdecreet (1997) tot het decreet betreffende maatregelen voor leerlingen
met specifieke onderwijsbehoeften (2014): van integratie naar inclusie ............................... 128
10.2 Huidige organisatie van het onderwijs aan kinderen met specifieke noden ................... 128
10.2.1 Buitengewoon onderwijs ......................................................................................... 128
10.2.2 Het geïntegreerd onderwijs (GON) ......................................................................... 132
10.3 Werking van het onderwijs aan kinderen met specifieke noden .................................... 133
10.3.1 Zorgcontinuüm ........................................................................................................ 133
10.3.2 Redelijke aanpassingen ........................................................................................... 134
10.3.3 Toelatingsvoorwaarden tot het buitengewoon onderwijs........................................ 135
10.3.4 Planmatig werken .................................................................................................... 135
10.4 Kritische kanttekeningen ................................................................................................ 136
10.4.1 Kritiek op functioneren van het BuO ...................................................................... 136
10.4.2 Kritiek op GON en ION .......................................................................................... 136
10.5 Toekomstige ontwikkelingen ......................................................................................... 137
6
,Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
1 Object van de orthopedagogiek
➢ Doel van het vak “inleiding orthopedagogiek:
o inleidende kennis verwerven in de wetenschappelijke studie van de hulpverlening
aan zij die betrokken zijn of dreigen te worden bij een problematische
opvoedingssituatie
1.1 Benaming van het vakgebied
1.1.1 heilpedagogiek
➢ Oorsprong in Duitsland.
➢ Werd geïntroduceerd door Georgens & Deinhardt (1861)
o verwijst naar helen/genezen: men dacht een handicap te kunnen genezen door
opvoedkundige maatregelen.
o In pastorale kringen verwees het naar de heilsboodschap voor de minstbedeelden
➢ Werd ook gebruikt in Nederland het was de pedagogiek voor de “abnormale” kinderen
(beperkte) naast de therapeutische pedagogiek voor misdadige kinderen. (Gunning,1909)
➢ Kritiek:
o Veel beperkingen zijn niet te genezen
o Opvoeden beoogt niet te genezen of gezond maken maar is gericht op groeien en
ontwikkelen als mens
o Orthopedagogiek is een opvoedkundige wetenschap geen paramedische (opvoeden
= pedagogiek, genezen = medici)
o Heilpedagogiek is dan een toegepaste wetenschap (gebaseerd op psychopathologie)
en geen autonome wetenschap
➢ Maar term wordt nog steeds in Duitsland gebruikt
o Zijn verschillende deelgebieden van Heilpedagogiek:
▪ Heil-erziehung blijft voor de te helen/genezen kinderen (bv.
gedragsmoeilijkheden)
▪ Sonder-erziehung voor kinderen met een blijvende beperking
▪ Förder-erziehung voor bijsturing van de gewone opvoeding
(aanpassingsproblemen, crisissen, ….)
1.1.2 Speciale pedagogiek (Waterink, 1955)
➢ Pedagogiek voor kinderen die anders zijn, opvallende kinderen of kinderen met een
beperking.
o Speciale opvoeding helpt beperkte kinderen om als volwassene een zo
menswaardig mogelijk leven in onze maatschappij te leiden.
➢ Voordeel: geen verwijzing naar genezen zoals heilpedagogiek of orthopedagogiek
➢ Nadeel:
o Zijn kinderen met een beperking anders (bv. kinderen met een leerstoornis)?
o Te veel nadruk op het speciale i.p.v. op analogie met gewone
▪ Mogen de opvoeding van kinderen met handicap niet bekijken als een
andere soort opvoeding.
o Andere kinderen behoeven misschien ook speciale opvoeding (migranten, kinderen
zonder woonplaats, 3e wereld kinderen,…)
➢ Special education is de Engelse term maar verwijst echter naar school en onderwijs en niet
naar opvoeding
7
,Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
1.1.3 Orthopedagogiek (1949)
➢ verwijst niet naar rechtzetten wat krom is (zoals in de geneeskunde) want dit kan niet bij
kinderen met beperkingen.
➢ verwijst naar ‘aangepast aan’ (m.a.w. een aangepaste vorm van opvoeding voor een
opvoeding die moeilijk verloopt)
➢ In 1949 werd de term in verschillende talen gebruikt maar nooit internationaal is het niet
ingeburgerd geraakt.
1.1.4 ortho-agogiek
➢ term is enerzijds te verrechtvaardigen door agogiek = begeleiding/vorming van kinderen
en volwassenen
➢ probleem is anderzijds dat begeleiding van kinderen is kwalitatief verschillend van die van
volwassenen.
o opvoeden noodzakelijk voor kinderen, niet voor volwassenen zij hebben niet zelfde
noden als een kind.
o andere disciplines maken ook het onderscheid
➢ dus orthopedagogiek voor kinderen en ortho-agogiek voor volwassenen
➢ opmerking:
o In Nederland zorgt orthopedagogiek ook voor de begeleiding van volwassenen.
o In Vlaanderen wordt term orthopedagogen gebruikt voor de begeleiding van zowel
kinderen als volwassenen.
▪ Bij volwassenen met handicap wordt orthoagoog gebruikt.
1.1.5 Samengevat
➢ Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika: orthopedagogiek
➢ Engelstalige landen: special education (maar vooral gericht op onderwijs).
➢ Duitstalige landen: Heilpedagogiek
➢ Frankrijk/ spanje: éducation spéciale of éducation spécialisé
➢ Canada: orthopédagogie
1.2 De grondleggers van de orthopedagogiek
1.2.1 De wortels van de orthopedagogiek
➢ Oorsprong: niet één vakgebied maar een drievoudige oorsprong:
o Vakgebied Onderwijs aan kinderen met een beperking
o Vakgebied Residentiële zorg voor verwaarloosde kinderen en jeugdige
delinquenten
o Vakgebied Ambulante hulpverlening aan ouders en kinderen om een
uithuisplaatsing te voorkomen
1.2.1.1 Vakgebied Onderwijs aan kinderen met een beperking
➢ Kinderen bij wie het normale opvoedings- en onderwijsaanbod niet werkte. Hiervoor
werden er op de kinderen afgestemde methoden en instituten ontwikkelt.
➢ Zorg voor kinderen met handicap pas zo laat ontwikkeld doordat het is ontstaan uit sociale
bewogenheid en niet door speciale pedagogische deskundigheid.
➢ Ontwikkeling onderwijs aan kinderen met beperking
o 1545: Pedro Ponce de Leon: doven
o 1762: M.T. de Brabandère (Meulebeke): doofstommen
o 1770: Charles Michel de l’Epée (Parijs): doofstommen
8
,Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
o1784: Valentin Haüy (Parijs): blinden
o19e E: Itard (1774-1838): de wilde van Aveyron
o1837: Séguin (Parijs): eerste school verstandelijk beperkten
oGeneesheren interesseerden zich voor beperkingen: Itard, Séguin, Montessori, …
vanuit wetenschappelijke hoek
➢ Artsen interesseerden zich voor beperkingen vanuit wetenschappelijke hoek (Itard, Séguin,
Montessori, …)
1.2.1.2 Vakgebied residentiele zorg voor verwaarloosde kinderen en jeugdige delinquenten
➢ Zorg voor een passende opvoedingsrichting voor kinderen van wie de ontwikkeling door
het natuurlijke leefmilieu ernstig wordt bedreigt.
o Vb: verlaten kinderen, verwaarloosde kinderen en jeugdige delinquenten
(gevangenis)
➢ Opnieuw georganiseerd door sociaal bewogen mensen (J.B. De la Salle, ...
➢ Ook psychiaters interesseerden zich wetenschappelijk voor deze kinderen met afwijkend
gedrag en psychiatrische problemen
➢ Een van de eerste teksten “Die pädagogische Pathologie oder die lehre von den Fehlern
der Kinder” (Strümpel 1890).
o Opvoedingsproblemen worden veroorzaakt door terkorten in het kind waardoor het
kind niet goed kan worden opgevoed.
o Dit werk bevat ook een pedagogische therapie om deze tekortkomingen bij een
kind te vermijden (heilerziehung).
1.2.1.3 Ambulante hulpverlening aan ouders en kinderen om een uithuisplaatsing te voorkomen
➢ Gebeurde vooral door ambulante centra (child guidance clinics in de USA, 1909),
consultatiebureaus voor moeilijke kinderen (Medisch Opvoedkundig Bureau (MOB) in Nederland ,
1928) en schoolpsychologische diensten.
➢ Hier waren voornamelijk psychiaters, psychiatrisch geschoolde maatschappelijke werkers
en kinderpsychologen werkzaam
➢ werkgebieden die ontstaan zijn door de 3 oorsprongen
o Opvoeding van en onderwijs aan kinderen met een beperking
→Buitengewoon Onderwijs
o Residentiële zorg voor verwaarloosde kinderen en jeugdige delinquenten
→Residentiële orthopedagogische hulpverlening
o Ambulante hulpverlening aan ouders en kinderen om een uithuisplaatsing te
voorkomen
→ Ambulante en mobiele orthopedagogische hulpverlening
o Dus:
▪ niet alleen opvoeding buiten het gewone milieu van de kinderen
▪ niet alleen over opvoeding van kinderen met een beperking
1.3 Eerste aanzetten tot theorievorming in de orthopedagogiek
➢ 1ste aanzet in 17e en 18e eeuw door een boek uitgedeeld door pastoors over onderwijs voor
kinderen met verstandelijke beperkingen.
➢ In 19e eeuw bestond orthopedagogiek uit verzameling van:
o Traditionele pedagogische & charitatieve bemoeienissen die uitgingen van kerkelijke
kringen
o Pedagogiek zoals die zich af probeerde te grenzen van de theologie en filosofie
9
, Aurélie Weverbergh 1 BA PSYCH 2019-2020
VUB
o Psychologie die nieuwe visies bood aan opvoeders
o Therapeutische activiteiten van medici (vooral neurologen en psychiaters)
➢ Pedagogiek speelde passieve rol en andere disciplines, zoals geneeskunde en filosofie,
hadden een belangrijke rol
o pedagogiek nog zeer nauw verbonden met de theologie en filosofie
o nieuwe inzichten kwamen vooral vanuit psychologie
➢ Orthopedagogiek niet dadelijk pedagogiek en werd gedomineerd door medisch model tot
1960
o Orthopedagogen sterk gericht op afwijkingen waardoor algauw een medische
oriëntatie op (dus geen pedagogische)
o Artsen vertoonden een wetenschappelijke interesse in afwijkingen
o Pedagogiek bood weinig houvast
▪ Te geesteswetenschappelijk/filosofisch
▪ Idealistisch (afwijkingen kregen er geen plaats)
▪ Harmoniedenken
Eerste aanzetten…
➢ Georgens & Deinhart (1861 en 1863) legden met “Die heilpadagogik mit besonderer
berucksichtigung der idiotie und der idiotenanstalten” de basis van de wetenschappelijke
orthopedagogiek
▪ Zij noemden het bovengenoemde verzameling: Heilpedagogiek
▪ Heilpedagogiek was volgens hen
• Enerzijds ‘echte pedagogiek’
• Anderzijds een tussengebied tussen geneeskunde en pedagogiek
• Object van heilpedagogiek was volgens hen ‘helen’ van
beperkingen, gedragsproblemen, leerproblemen, …
➢ Orthopedagogiek als wetenschap evolueerde in drie fasen:
o opvoeding van het afwijkende kind
▪ accent ligt op het kind met tekorten, afwijkende kind,
ontwikkelingsbelemmeringen, …
o hulp aan het kind in opvoedingsnood
▪ accent ligt op moeilijkheden bij het opvoeden van het kind met een tekort
(oorzaak ligt nog grotendeels bij het kind met zijn tekort)
o hulp in de problematische opvoedingssituatie
▪ Opvoeden is dialogisch dus opvoedingsproblemen hebben niet alleen te
maken met het kind
1.3.1 Orthopedagogiek als opvoeding van het afwijkende kind
➢ 1ste fase
1.3.1.1 Hanselmann (1885-1960)
➢ Grondlegger wetenschappelijke Orthopedagogiek
o 1930: Einfuhrung in die Heilpadagogiek (zijn hoofdwerk)
o 1931: eerste hoogleraar Heilpadagogiek in Zurich
➢ Accent wordt duidelijk gelegd op kind met zijn tekort; de centrale categorie van zijn
boek is Ontwikkelingsbelemmering (meer in medische, biologische dan in pedagogische
zin)
➢ Hij brengt verschillende gebieden samen: geneeskunde, filosofie, psychologie, pedagogiek
en sociologie; maar met heel weinig inbedding in de pedagogiek (deze was toen weinig
waard)
10
