Deze samenvatting gaat over het boek, de ppt's en wat er allemaal in de les gezegd is geweest. Dit is enkel hoofdstuk 10. De rest van de samenvatting is ook terug te vinden op mijn profiel.
Hoofdstuk 10: Schopenhauers Wil tot leven
Situering
De 19e-eeuwse filosofie is schatplichtig aan het inzicht van Kant dat de wereld onze
voorstelling is. Kant had aangetoond dat de wereld zoals we die ervaren, gekleurd is door
onze manier van waarnemen en dat we dus enkel de fenomenale wereld kunnen kennen. Hij
had ook een rationeel fundament bezorgd aan de ethiek in de vorm van de categorische
imperatief: handel steeds zo dat de regel waarop je jouw handelen baseert universeel kan
worden toegepast. De rede was gered van de sceptische aanvallen van David Hume.
Maar reeds tijdens de verlichting was er kritiek op een al te groot geloof in de suprematie
van de rede. Deze tegenbeweging noemt men de romantiek. Zij wijst op het belang van het
gevoel, het onbewuste, het dierlijke, kortom: het niet-rationele deel van de mens. We
beginnen bij Jean-Jacques Rousseau, geworteld in de verlichting maar heel kritisch
tegenover het pretenties. Daarna staan we stil bij de manier waarop Arthur Schopenhauer
de Wil tot leven inbrengt als centraal concept om de mens en de wereld te begrijpen.
Voorspel op de romantiek: Jean-Jacques Rousseau
De kritiek op de pretentie van de rede en het naïeve vooruitgangsgeloof is niet nieuw. We
zagen eerder hoe de Montaigne het overdreven belang van kennis op zijn plaats zette en de
praktische wijsheid van de boer hoger achtte dan de boekenwijsheid van een veelweter. Ook
Blaise Pascal zou ‘redeneren van het hart’ belangrijker achten dan ‘de redeneren van het
verstand’. Maar het was Jean-Jacques die in volle verlichting alle registers opende en zijn
aanval op de pretenties van de verlichting. Hij was tijdens zijn leven een controversiële
figuur en is dit gebleven. Hij was geboren in Genève waar het calvinisme hoogtij vierde,
vluchtte daarna naar Parijs en kwam er in de kringen van de salons terecht waar
intellectuelen samenkwamen om te discussiëren over nieuwe ideeën, maar dar voelde hij
zich nooit echt thuis. Zijn leven was een opeenvolging van conflicten.
Hij werd beroemd toen hij een essay publiceerde waarin hij argumenteerde dat de
vooruitgang van kunst en wetenschap aanleiding gaf tot groeiende ongelijkheid, en dat
materiële vooruitgang leidde tot het verdwijnen van vriendschap en het ontstaan van
jaloezie en wedijver. Zijn slagzin dat de mens van nature goed is maar dat de instellingen hen
verdorven hebben, stamt uit zijn Vertoog over de ongelijkheid tussen mensen uit 1755. Daar
stelt hij dat ‘de nobele wilde’ in vrijheid leeft in de oorspronkelijke natuurstaat. Volgens hem
diende de technologische en wetenschappelijke vooruitgang tot niets, integendeel, ze tastte
de aangeboren goedheid van de mens aan en vervreemdde hem van zijn ware aard en van
de natuur.
Zijn hoofdwerk Het sociaal contract begint met de beroemde zin ‘De mens is vrij geboren
maar overal is hij in ketenen.’ Rousseau gaat dieper in op de oorspronkelijke vrije
natuurstaat van de nobele wilde. In die staat is de mens spontaan, speels, onschuldig,
empathisch en moreel hoogstaand. Hij heeft respect voor natuur en familieleven. De
toestand is onherroepelijk voorbij en de samenleving heeft de mens verloederd en slaaf
gemaakt van eigenliefde. De omslag van die natuurlijke staat naar een verloederende staat
was in zijn tijd heel duidelijk zichtbaar in Noord-Amerika, waar de primitieve bevolking door
aanraking net de moderniteit degenereerde in drank- en hebzucht.
Rousseau beseft dat ‘terug naar de natuur’ niet mogelijk is en gaat op zoek naar een maner
waarop de samenleving het beste wordt georganiseerd. Hij bouwt verder op de idee van het
sociaal contract van Locke, en stelt dat de regering de algemene wil van de bevolking dient
te volgen. Doet ze dat niet, dan kan ze worden afgezet.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper martheblommaert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
