Academiejaar 2019 - 2020
Samenvatting
macro economie
Luna Leyman
,Hoofdstuk 20: Het inkomen van een land ..................................................................................................... 3
Inleiding ..................................................................................................................................................... 3
Het inkomen van een land ........................................................................................................................ 3
Het Bruto Binnenlands Product (BBP) ....................................................................................................... 4
Manieren om het BBP te berekenen ......................................................................................................... 6
Reëel versus nominaal BBP ....................................................................................................................... 8
Chain linking .............................................................................................................................................. 9
De beperkingen van het BBP als maatstaf van het welzijn ....................................................................... 9
Internationale verschillen in het BBP en de kwaliteit van het leven....................................................... 10
Conclusie ................................................................................................................................................. 10
Hoofdstuk 21: De kosten van het levensonderhoud berekenen ................................................................ 11
Inleiding ................................................................................................................................................... 11
Consumentenprijsindex (CPI) .................................................................................................................. 11
Corrigeren van economische variabelen voor het effect van inflatie ..................................................... 14
Conclusie ................................................................................................................................................. 15
Hoofdstuk 22: Productie en groei ............................................................................................................... 16
Productiefunctie (hoofdstuk 6, p. 114-115 + p. 124-125) ....................................................................... 16
Economische groei over de hele wereld ................................................................................................. 17
The magic of compounding + de regel van 70 ........................................................................................ 17
Groeitheorie ............................................................................................................................................ 17
Productiviteit ........................................................................................................................................... 18
De oorzaken van groei ............................................................................................................................. 20
Endogene groeitheorie ............................................................................................................................ 23
Economische groei en publiek beleid ...................................................................................................... 23
Hoofdstuk 23: Werkloosheid ....................................................................................................................... 29
Werkloosheid identificeren ..................................................................................................................... 29
De oorzaken van werkloosheid ............................................................................................................... 30
Het natuurlijk werkloosheidspercentage ................................................................................................ 34
Marx en het reserve leger van werklozen ............................................................................................... 36
De kost van werkloosheid ....................................................................................................................... 37
Hoofdstuk 24: Sparen, investeren en het financiële systeem..................................................................... 39
Het financieel systeem ............................................................................................................................ 39
Financiële instituties in de economie ...................................................................................................... 39
1
, Sparen en investeren in de nationale inkomensrekeningen ................................................................... 42
De markt voor leenfondsen (market for loanable funds) ....................................................................... 44
Conclusie ................................................................................................................................................. 46
Hoofdstuk 25: Basisbegrippen van de financiële economie ....................................................................... 47
Actuele waarde: het meten van de tijdswaarde van geld....................................................................... 47
Risicobeheer ............................................................................................................................................ 47
De waarde van aandelen ......................................................................................................................... 50
Hoofdstuk 27: Het monetair systeem ......................................................................................................... 51
De betekenis van geld ............................................................................................................................. 51
De rol van de centrale banken ................................................................................................................ 52
De Europese Centrale Bank (ECB) en het Eurosysteem .......................................................................... 52
Banken en de geldvoorraad .................................................................................................................... 53
Regulatie van de geldvoorraad door de ECB ........................................................................................... 55
Hoofdstuk 28: Inflatie .................................................................................................................................. 58
Wat is inflatie? ......................................................................................................................................... 58
Klassieke theorie van inflatie................................................................................................................... 58
De kosten van inflatie .............................................................................................................................. 62
Deflatie .................................................................................................................................................... 63
Hoofdstuk 29: De open economie: Basisconcepten ................................................................................... 64
De internationale goederen- en kapitaalstromen................................................................................... 64
De prijzen van internationale transacties: Reële en nominale wisselkoersen ........................................ 66
Een eerste theorie van wisselkoersbepaling: Koopkrachtpariteit (PPP) ................................................. 67
Hoofdstuk 30: De open economie: Een macro-economisch model............................................................ 70
De netto-uitstroom van spaargeld .......................................................................................................... 70
De markt der leenfondsen....................................................................................................................... 70
De wisselmarkt ........................................................................................................................................ 71
Model van een open economie op lange termijn ................................................................................... 71
Wat is het effect van beleid op de open economie? .............................................................................. 72
2
,Hoofdstuk 20: Het inkomen van een land
Inleiding
• Micro-economie
❖ Individuele huishoudens en bedrijven
❖ Definitie woordenlijst
➢ De wetenschap die bestudeert hoe huishoudens en bedrijven besluiten nemen en
op welke manier zij elkaar beïnvloeden via diverse markten
• Macro-economie
❖ Economie in haar totaliteit
❖ Inkomen, prijzen, werkloosheid, rentevoet, etc
❖ Variabelen hebben een grote impact op beslissingen grote ondernemingen
❖ Definitie woordenlijst
➢ De wetenschap die de verschijnselen bestudeert die de economie in zijn geheel
betreffen, zoals inflatie, werkloosheid en economische groei
Het inkomen van een land
• Economische kringloop
❖ Een visueel model van de economie
❖ Stelt stromen door de markt voor
• Vereenvoudigd schema
❖ Slechts 2 soorten beslissers
➢ Huishoudens
➢ Bedrijven
❖ Overheid niet opgenomen in het diagram
❖ Geen import en export in rekening gebracht
❖ Investeringen van ondernemingen worden
ook niet opgenomen in deze vorm
• Voorstelling van een gesloten systeem
❖ Ondanks de verschillende transacties blijft
geld binnen deze cyclus
• Reële stromen (flows of inputs and outputs)
❖ Bekijken van productiefactoren
❖ Huishoudens
➢ Leveren arbeid aan de bedrijven
➢ Investeren kapitaal door middel van het aankopen van goederen en diensten
➢ Geven grondstoffen
❖ Bedrijven
➢ Gebruiken productiefactoren om goederen en diensten te produceren
➢ Maken met andere woorden gebruik van de arbeid van huishoudens
3
, • Betaalstromen (flows of money)
❖ Bekijken van de bestedingen
❖ Huishoudens
➢ Geven geld uit om goederen en diensten te kopen
➢ Krijgen een inkomen voor het leveren van arbeid
❖ Bedrijven
➢ Genereren opbrengsten door het verkopen van goederen en diensten
➢ Betalen huishoudens voor het leveren van bepaalde arbeid
➢ Kopen ook grondstoffen voor goederen en diensten aan
• Totale inkomen van een land berekenen op 3 manieren
❖ Productie van goederen en diensten
❖ Bestedingen van goederen en diensten Moeten equivalent zijn aan elkaar
❖ Inkomens
Het Bruto Binnenlands Product (BBP)
• Wordt gezien als parameter om te kijken of een land het goed of slecht doet
• Definitie woordenlijst
❖ De marktwaarde van alle eindproducten en –diensten die binnen een vastgestelde periode
in een land zijn geproduceerd
• Uitgelichte definitie
❖ Marktwaarde
➢ Marktprijzen geven aan hoeveel mensen bereid zijn voor verschillende goederen te
betalen
➢ Marktprijs geeft de goederen een bepaalde waarde
➔ Alle producten evalueren tegen hun marktwaarde/marktprijs
➔ Nadeel: productie uit informele economie zit niet in het BBP (dus beperkingen)
❖ Van alle
➢ Alle geproduceerde en verkochte goederen binnen de markt
➢ Huisvestingsdiensten
o BBP van gehuurde huizen: bedrag dat de huurder betaalt en verhuurder
ontvangt
o BBP van gekochte huizen: geschat door de overheid naar de waarde van wat
het zou zijn indien het huis zou verhuurd worden
➢ Beperkingen omdat niet alles wordt meegerkend
o Informele/zwarte/schaduw economie
o Eigen productie (vb: groenten uit de tuin)
o Illegale transacties
o Huisvrouwen ook niet opgenomen
4
, ❖ Eind
➢ 2 soorten goederen
o Intermediaire goederen: niet-afgewerkte goederen
o Eindgoederen: finale goederen die verkocht worden aan de eindconsument
➢ Alleen eindgoederen worden opgenomen in het BBP
o De waarde van de intermediaire goederen zit in de prijs van eindgoederen
➢ Voorkomen van dubbeltellingen
➔ Uitzondering: intermediaire goederen die opgenomen worden in de voorraad
van een bedrijf, wanneer deze toch verkocht worden als eindgoed wordt dit in
vermindering gebracht bij de voorraad en verplaatst naar de eindgoederen
❖ Producten en –diensten
➢ Zowel goederen als diensten worden opgenomen in het BBP
❖ Binnen een vastgestelde periode
➢ Meestal jaarlijks of per kwartaal
o Indien het per kwartaal wordt gerapporteerd vermenigvuldigt de overheid
het cijfer vaak maal 4 om zo te kunnen vergelijken op jaarlijkse basis
o Gegevens per kwartaal worden ook statistisch aangepast om
seizoensgebondenheid uit de cijfers weg te filteren
➢ BBP is een stroomvariabele
o Altijd uitdrukken in een bepaalde eenheid per tijdseenheid
o Vb: Euro per jaar, Euro per kwartaal, etc.
➢ Voorraadvariabele
o Een punt in de tijd
o Vb: 3 liter water op 12 februari om 12u40
❖ In een land
➢ Binnen de grenzen van een geografisch gebied
➢ BBP wordt berekend op basis van waar de producent gevestigd is, de nationaliteit
van deze producent maakt niet uit
o Vb: een Brit heeft een fabriek in Bulgarije, de goederen behoren tot het
Bulgaars BBP en niet het Engels BBP
❖ Geproduceerd
➢ Enkel wat geproduceerd is binnen de gegeven tijdsperiode (meestal een jaar)
➢ Geproduceerd in de vorige periode
o Opgenomen in het BBP van de vorige periode
o Niet meer opgenomen in het huidige BBP
➢ Tweedehandsaankopen of –verkopen tellen niet mee
• Formule van het BBP
❖ 𝐵𝐵𝑃𝑡 = ∑𝑖=𝑁𝑖=1 𝑝𝑖,𝑡 ∗ 𝑞𝑖,𝑡
➢ Q staat voor de hoeveelheid van een bepaald goed
➢ I staat voor goed 1, goed 2 → indien er veel goederen zijn staat dit voor ze allemaal
➢ ∑ staat voor de sommatie
➢ N staat voor de hoeveelheid verschillende goederen
5
,Manieren om het BBP te berekenen
Productie ≡ bestedingen ≡ inkomen (Y)
≡ → betekent dat deze factoren identiek aan elkaar moeten zijn, niet hetzelfde als gelijk aan
Productiebenadering
• Berekenen van het BBP op basis van de toegevoegde waarde (TW)
• Mogelijkheid om de bijdrage per sector te berekenen
❖ Niet mogelijk als er enkel naar de eindverbruiker gekeken wordt
• Voorbeeld aan de hand van een waardeketen
Landbouwbedrijf
Graan → €0,10 marktwaarde
Molenbedrijf
Meel → €1,20 marktwaarde
Bakkersbedrijf
Brood → €2,10 marktwaarde
Brood (eindgebruiker)
❖ Toegevoegde waarde berekenen
➢ 𝑇𝑊 = (0,10 − 0,0) + (1,20 − 0,10) + (2,10 − 1,20) = 2,10
➢ Deze berekening geeft hetzelfde weer als het BBP berkend via de eindgebruiker
• Probleem met dubbeltelling
❖ Oplossing 1
➢ Enkel eindgoederen en –diensten mee laten tellen
➢ Kijken naar eindgebruiker
❖ Oplossing 2
➢ Toegevoegde waarde berekenen per onderneming
➢ 𝑇𝑊 = (𝑚𝑎𝑟𝑘𝑡𝑤𝑎𝑎𝑟𝑑𝑒 𝑣𝑎𝑛 𝑝𝑟𝑜𝑑𝑢𝑐𝑡𝑖𝑒) − (𝑘𝑜𝑠𝑡 𝑣𝑎𝑛 𝑛𝑖𝑒𝑡 𝑓𝑎𝑐𝑡𝑜𝑟 𝑖𝑛𝑝𝑢𝑡𝑠)
➢ Niet factor inputs zijn inputs anders dan arbeid, kapitaal en land
➢ 𝐵𝐵𝑃𝑡 = ∑𝑖=𝐾𝑖=1 𝑇𝑊𝑖,𝑡
Inkomensbenadering
• Berekenen van het BBP op basis van de inkomens
• Kijken waar de geldstromen naartoe gaan
❖ Inkomen uit arbeid (lonen)
❖ Inkomen uit kapitaal (winsten) Inkomen van de economie = BBP
❖ Inkomen uit land (landrente)
6
,Bestedingsbenadering
• Berekenen van het BBP op basis van de bestedingen
❖ In plaats van kijken naar de productie van eindgoederen en –diensten
❖ Optellen van bestedingen van eindgoederen en –diensten
• 𝑌 ≡ 𝐶 + 𝐼 + 𝐺 + 𝑁𝑋
❖ Consumptie (C)
➢ Definitie woordenlijst
o De bestedingen van huishoudens aan goederen en diensten, met
uitzondering van de aankoop van nieuwe woonvoorziening
➢ Bestedingen van huishoudens aan goederen en diensten
❖ Investeringen (I)
➢ Definitie woordenlijst
o Uitgaven die worden gedaan aan kapitaalproductiegoederen, voorraden
en bouwwerken, met inbegrip van de uitgaven die door de huishoudens
worden gedaan aan nieuwe woonvoorzieningen
➢ Omvat verschillende componenten
o Kapitaalproductiegoederen (vb: machines)
o Bouwwerken (vb: gebouwen)
➔ Aangekochte huizen van gezinnen behoren hier ook toe
o Voorraden
❖ Overheidsbestedingen (G)
➢ Niet gelijk aan overheidsuitgaven
o Overheidsbestedingen bevatten maar een deel van de uitgaven
➢ Definitie woordenlijst
o Bestedingen die door de lokale, regionale en nationale overheid worden
gedaan om goederen en diensten aan te kopen
➢ Bevat
o Uitgaven aan openbare werken
o Salarissen van ambtenaren
➢ Bevat geen overdrachtsuitgaven (transfer payment)
o Definitie woordenlijst
o Een betaling waartegenover geen uitwisseling van een goed of dienst staat
o Vb: pensioenen, uitkeringen, subsidies, etc.
❖ Netto uitvoer (NX)
➢ Uitvoer (X)
o Goederen en diensten die aan buitenlandse consumenten verkocht worden
➢ Invoer (M)
o Goederen en diensten die in het buitenland werden aangekocht
o Brengen het BBP in mindering, maar wordt gecompenseerd door het op te
nemen onder consumptie, investeringen of overheidsbestedingen
➢ Definitie woordenlijst
o De uitvoer van een land min de invoer; wordt ook de handelsbalans
genoemd
7
,Reëel versus nominaal BBP
• Verschillende manieren om BBP voor te stellen
❖ Meest voorkomende BBP per capita/BBP per hoofd
➢ BBP van een land delen door het aantal inwoners
➢ Maakt het makkelijk om vergelijkingen tussen landen te maken
• 2 manieren om veranderingen in BBP vast te stellen
❖ De economie produceert meer goederen en diensten
➢ Reële stijging
❖ Goederen en diensten worden aan hogere prijzen verkocht
➢ Nominale stijging
• Reëel BBP
❖ Definitie woordenlijst
➢ Het bbp bekomen door de productie van goederen en diensten te
vermenigvuldigen met de marktprijs van deze goederen en diensten in een
welbepaald basisjaar. Deze maatstaf corrigeert het bbp voor de verandering van
prijzen in de tijd. Ook het bbp tegen constante prijzen genoemd
❖ Rekening houdens met prijsstijgingen over verschillende jaren heen
❖ Gebruik maken van een basisjaar
❖ BBP tegen constante prijzen
➢ Referentiejaar mag zelf gekozen worden
➢ Moet constant zijn indien men meerdere jaren vergelijkt
o Vb: vergelijken van 2017, 2018 en 2019, hierbij moet elk jaar hetzelfde
basisjaar hebben
❖ Formule
➢ 𝑅𝑒ë𝑒𝑙 𝐵𝐵𝑃 = ∑𝑖=𝑁 𝑖=1 𝑝𝑖,𝑏 ∗ 𝑞𝑖,𝑡
➔ Indien er een stijging plaatsvindt is dit door een productiestijging, het prijseffect
wordt hier tegengehouden
➔ In het basisjaar is reëel BBP altijd gelijk aan nominaal BBP
• Nominaal BBP
❖ Definitie woordenlijst
➢ Het bbp bekomen doro de productie van goederen en diensten te
vermenigvuldigen met de marktprijs van deze goederen en diensten in het jaar van
de productie. Ook het bbp tegen lopende prijzen genoemd
❖ BBP tegen lopende prijzen
➢ Maakt geen gebruik van een basisjaar
➢ Moeilijk vergelijkbaar
➔ Prijseffect duidelijk zichtbaar, niet meest toepasbaar om vergelijkingen te maken
❖ Formule
➢ 𝑁𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑎𝑙 𝐵𝐵𝑃 = ∑𝑖=𝑁 𝑖=1 𝑝𝑖,𝑡 ∗ 𝑞𝑖,𝑡
• Groeipercentage van het reële BBP
(𝐵𝐵𝑃𝑡 −𝐵𝐵𝑃𝑡−1 )
❖ 𝐺𝑟𝑜𝑒𝑖𝑝𝑒𝑟𝑐𝑒𝑛𝑡𝑎𝑔𝑒 𝑟𝑒ë𝑒𝑙 𝐵𝐵𝑃 𝑗𝑎𝑎𝑟 𝑡 = ∗ 100%
𝐵𝐵𝑃𝑡−1
8
, • BBP deflator
❖ Definitie woordenlijst
➢ Een maatstaf voor het prijsniveau, berekend als de verhouding tussen het
nominale bbp en het reële bbp maal 100
❖ In het basisjaar is de deflator altijd 100
➢ Reëel en nominaal BBP zijn dan gelijk aan elkaar
❖ Fluctuaties in productie hebben geen invloed op deze maatstaf
❖ Formule
𝑛𝑜𝑚𝑖𝑛𝑎𝑎𝑙 𝐵𝐵𝑃
➢ 𝐵𝐵𝑃 𝑑𝑒𝑓𝑙𝑎𝑡𝑜𝑟 = 𝑟𝑒ë𝑒𝑙 𝐵𝐵𝑃
∗ 100
❖ BBP deflator blijft constant
➢ Indien de geproduceerde hoeveelheid stijgt en de prijzen gelijk blijven
➢ Zowel nominaal als reëel BBP stijgen
❖ BBP deflator stijgt
➢ Indien de prijzen stijgen en de geproduceerde hoeveelheid hetzelfde blijft
➢ Nominaal BBP stijgt, reëel BBP blijft hetzelfde
➔ Uitgedrukt als een index met als basiswaarde 100
➔ Een index heeft geen eenheid
Hoeveel maal het Hoeveel maal het Hoeveel maal het
nominale BBP hoger reële BBP hoger is prijzenpeil hoger is
is dan het basisjaar dan het basisjaar dan het basisjaar
Chain linking
Zie deel productiebenadering
• BBP in kettingeuro’s is een maatstaf voor het reële BBP
De beperkingen van het BBP als maatstaf van het welzijn
• BBP heeft sterke correlatie met
❖ Gezondheid (vb: levensverwachting)
❖ Scholingsgraad
• BBP houdt geen rekening met
❖ Vrije tijd
❖ Activiteiten buiten de markt
➢ Dingen die binnen het huishouden worden geproduceerd worden niet opgenomen
in het BBP
➢ Vrijwilligerswerk wordt ook weggelaten uit het BBP
❖ Het milieu
❖ De verdeling van het inkomen in een land
➔ BBP is een bruikbare, maar geen volmaakte maatstaf van economische welvaart
9
