CONSUMENTENRECHT
inhoud
1 Inleiding...................................................................................................................................................3
1.1 Ontstaan en definitie..............................................................................................................................3
1.2 Rechtsbronnen........................................................................................................................................3
2 Bescherming van de consument tegen gebrekkige en onveilige producten..............................................4
2.1 consumentenkoop..................................................................................................................................4
2.1.1 algemeen.........................................................................................................................................4
2.1.2 toepassingsgebied...........................................................................................................................4
2.1.3 voorwaarden aansprakelijkheid verkoper........................................................................................5
2.1.4 rechtsmiddelen waarover consument beschikt...............................................................................6
2.1.5 commerciële garantie......................................................................................................................7
2.2 Productaansprakelijkheid.......................................................................................................................8
2.2.1 Algemeen.........................................................................................................................................8
2.2.2 Toepassingsgebied...........................................................................................................................8
2.2.3 Voorwaarden aansprakelijkheid......................................................................................................8
2.2.4 Omvang van de aansprakelijkheid...................................................................................................9
2.2.5 inverkeersstelling...........................................................................................................................10
3 Consumentenrecht in het WER...............................................................................................................11
3.1 Inleiding................................................................................................................................................11
3.1.1 Ee beetje geschiedenis...................................................................................................................11
3.1.2 Opbouw en doel WER....................................................................................................................11
3.1.3 Belang van definities......................................................................................................................11
3.1.4 Toepassingsgebied.........................................................................................................................12
3.2 Informatie en prijsaanduiding...............................................................................................................12
3.2.1 Algemene informatieverplichting..................................................................................................12
3.2.2 Prijsaanduiding..............................................................................................................................13
3.2.3 Afronding.......................................................................................................................................14
3.2.4 Hoeveelheidsaanduiding................................................................................................................14
3.2.5 Etikettering....................................................................................................................................15
3.3 Overeenkomsten met consumenten....................................................................................................15
3.3.1 Algemeen.......................................................................................................................................15
3.3.2 Overeenkomst...............................................................................................................................15
3.3.3 Algemene gedragsregels................................................................................................................16
, 3.3.4 Specifieke regeling.........................................................................................................................16
3.4 Onrechtmatige bedingen......................................................................................................................17
3.4.1 Wat zijn onrechtmatige bedingen?................................................................................................17
3.4.2 Wat zijn de gevolgen van onrechtmatige bedingen?.....................................................................22
3.5 Overeenkomsten op afstand................................................................................................................22
3.5.1 kenmerken overeenkomst op afstand...........................................................................................22
3.5.2 informatieplicht.............................................................................................................................23
3.5.3 herroepingsrecht...........................................................................................................................24
3.6 Overeenkomsten buiten de verkoopruimte.........................................................................................26
3.6.1 Definitie.........................................................................................................................................26
3.6.2 Informatieplicht.............................................................................................................................27
3.6.3 herroepingsrecht...........................................................................................................................27
3.7 Reclame en oneerlijke handelspraktijken.............................................................................................28
3.7.1 Toepassingsgebied: handelspraktijk..............................................................................................28
3.7.2 Vergelijkende reclame...................................................................................................................28
3.7.3 Oneerlijke handelspraktijken t.a.v. de consument.........................................................................30
3.8 duidelijkheid en transparantie in het WER...........................................................................................34
3.8.1 Promoties inzake prijzen................................................................................................................34
3.8.2 Ongewenste communicatie...........................................................................................................36
3.8.3 Gezamenlijk aanbod......................................................................................................................37
3.8.4 Geregistreerde benaming (van oorsprong)....................................................................................38
3.8.5 Consumentenkrediet.....................................................................................................................38
3.9 Intellectueel eigendomsrecht...............................................................................................................41
3.9.1 korte inleiding en overzicht...........................................................................................................41
3.9.2 Bespreking van de belangrijkste intellectuele eigendomsrechten.................................................41
3.9.3 Bescherming van bedrijfsgeheimen...............................................................................................48
3.9.4 Privacy & direct marketing.............................................................................................................50
,Consumentenrecht in het WER
1 INLEIDING
1.1 ONTSTAAN EN DEFINITIE
Vrij recent (vanaf 1960)
Geen aparte rechtstak, leunt aan bij privaatrecht, publiekrecht, strafrecht
Geen eensluidende definitie van ‘het consumentenrecht’
o Consumentenrecht sensu stricto (in strikte zin)
o Consumentenrecht sensu lato (in brede zin)
CONSUMENTENRECHT SENSU STRICTO
= geheel van regels van toepassing tussen beroepsbeoefenaars en consumenten
Afbakening begrippen = rol op de markt
o Consument: neemt deel aan de markt (=/= burger, persoon)
CONSUMENTENRECHT SENSU LATO
= geheel van regels die tot doel hebben, de economische zelfbeschikking van de consument te garanderen.
Basisvoorwaarden (constitutieve elementen)
o Contractsvrijheid
o Vrije mededinging
Compenserende maatregelen indien constitutieve elementen niet volstaan om economische
zelfbeschikking te garanderen.
o 3 soorten compenserende maatregelen
Informatieverplichtingen (positief en negatief)
Bedenktermijn
Reguleren contractinhoud
1.2 RECHTSBRONNEN
EU-recht (!)
o Heel sterke invloed Europees recht
o Zowel verordeningen als richtlijnen
Verordening: bindend en directe werking
Richtlijn: de landen moeten dit nog omzetten in eigen wetgeving, dit is dus niet
bindend.
o Belangrijk rechtspraak Europees Hof van Justitie
o Van minimumharmonisatie naar volledige harmonisatie in 2002
Minimale harmonisatie = minimum regels EU, lidstaten kunnen aanvullen.
Maximale harmonisatie = maximale regels EU, geen aanvulling mogelijk.
Nationaal recht, onder meer:
o BW
o BEM (=wetboek economisch recht)
o Wet betreffende de aansprakelijkheid voor produkten met gebreken
Over reglementering?
2020-2021 Pagina 3
,Consumentenrecht in het WER
2 BESCHERMING VAN DE CONSUMENT TEGEN GEBREKKIGE EN ONVEILIGE PRODUCTEN
Wetboek privaatrecht deel Koop.
2.1 CONSUMENTENKOOP
2.1.1 ALGEMEEN
rechtsbronnen:
algemeen verbintenissenrecht
bijzondere regels inzake consumentenkoop
o zie art. 1649bis e.v. BW “bepalingen met betrekking tot de verkopen aan consumenten
o ingevoerd bij wet van 1 september 2004 betreffende de bescherming van de consumenten
bij verkoop consumptiegoederen
omzetting Europese richtlijn consumentenkoop 1999/44/EG
2.1.2 TOEPASSINGSGEBIED
= verkopen van consumptiegoederen door een verkoper aan een consument (art 1649bis §1 BW)
CONSUMENT
Art 1649bis §2 BW
natuurlijk persoon
bestemmingscriterium (>< specialisatiecriterium)
o om te bepalen of een natuurlijk persoon al dan niet als consument kan worden beschouwd.
o Voor welk doeleinde wordt het goed aangekocht
o Privédoeleinde consument
o Specialisatiecriterium = men weet veel over het goed dat men koopt.
Geldt niet als criterium voor consument, speelt geen rol.
Enkel bestemming speelt rol.
Bv. iemand die veel naar kunstveilingen gaat is nog steeds consument, zelfs al is hij
hierin gespecialiseerd.
gemengd gebruik
o privé en professionele doeleinden
o consument: hoofdzakelijk voor privédoeleinden
o bv. computer voor privé en werk
VERKOPER
Art 1649bis §2 BW
duurzame economische activiteit verkoper
o hobbyfokker van dieren verkoper?
Niet beroepsmatig: geen verkoper.
Professionele fokker, economische activiteit op duurzame wijze: wel verkoper.
vertegenwoordiging?
o Opdrachtnemer/lasthebber is niet aansprakelijk voor regels van consumentenkoop
2020-2021 Pagina 4
,Consumentenrecht in het WER
o Bv. garagist verkoopt wagens voor bedrijf hij moet niet zelf de garantie geven
CONSUMPTIEGOEDEREN
Art 1649bis §2 BW
roerende lichamelijke zaken: kunstwerken, dieren,…
zowel nieuw als tweedehands
o voorbeelden:
onroerend door bestemming of incorporatie
o incorporatie = wanneer een roerend goed samen hoort met een onroerend goed, en het
roerend goed daardoor onroerend wordt.
2.1.3 VOORWAARDEN AANSPRAKELIJKHEID VERKOPER
wettelijke garantie
1E VOORWAARDE: GEBREK AAN OVEREENSTEMMING
Art 1604 BW: de verkoper moet aan de koper een zaak leveren die met de overeenkomst in
overeenstemming is (algemene wet)
art 1649ter BW: bepaalt onder welke voorwaarden een consumptiegoed geacht kan worden in
overeenstemming met de overeenkomst te zijn (specifieke wet) VOORRANG
Art 1649ter BW:
Opdat een consumptiegoed in overeenstemming is
met de overeenkomst, dient cumulatief aan een
aantal voorwaarden te worden voldaan:
1. in overeenstemming met de door de verkoper gegeven
beschrijving (en evt. monster of model)
2. geschikt voor het gebruik waartoe goederen van
dezelfde soort gewoonlijk dienen (en eventueel
geschikt voor een meegedeeld bijzonder gebruik)
3. het goed moet de kwaliteit en de prestaties bieden die
voor goederen van dezelfde soort normaal zijn
Uit artikel 1649ter BW + artikel 1604 BW leiden we af
Gebrek aan overeenstemming: wanneer de consument aantoont dat aan een van deze voorwaarden
niet voldaan is.
1. Goed voldoet niet aan de beschrijving
2. Goed is ongeschikt voor het gebruik waarvoor het normalerwijze is bestemd
► Normale slijtage? Batterij die minder dan 2 jaar mee gaat normaal
Bv. hond die ongeschikt is om mee te wandelen, koelkast dat vuur vat,…
3. Het goed biedt niet de kwaliteit die voor goederen van dezelfde soort normaal zijn
2020-2021 Pagina 5
,Consumentenrecht in het WER
► Nieuw vs. tweedehands?
2E VOORWAARDE: TIJDSTIP WAAROP HET GEBREK MOET BESTAAN
Gebrek moet reeds in de kiem aanwezig zijn wanneer het goed wordt afgeleverd
Essentieel in de praktijk: wie moet dit bewijzen?
Onderscheid met betrekking tot bewijslast:
Manifestatie van gebrek in eerste 6 maanden na levering
o Vermoeden – (moeilijk) weerlegbaar
o Verkoper draagt bewijslast van oorzaak
o Consument bewijs: gebrek aan overeenstemming en binnen de 6 maanden na levering.
Manifestatie van gebrek later da 6 maanden na levering
o Consument draagt bewijslast
3E VOORWAARDE: TIJDSTIP WAAROP HET GEBREK ZICH MOET MANIFESTEREN
Binnen twee jaar (garantietermijn) art. 1649quater BW
Schorsing termijn (=/= stuiting) pauze door herstel of vervanging
Tweedehandsgoederen: kortere waarborg maar niet minder dan 1 jaar. Anders nietig, en sowieso 2
jaar.
2.1.4 RECHTSMIDDELEN WAAROVER CONSUMENT BESCHIKT
algemeen
onderscheid tussen 4 rechtsmiddelen
o uitvoering in natura (herstel (1) of vervanging (2))
o uitvoering bij equivalent (passende prijsvermindering (3) of ontbinding (4))
daarnaast mogelijkheid tot aanvullende schadevergoeding
hiërarchie zie je met de nummers, consument mag zelf kiezen maar moet wel rekening houden met
deze hiërarchie volgens de rechtspraak.
HERSTELLING OF VERVANGING
primair rechtsmiddel
in principe vrije keuze tussen herstelling of vervanging
binnen redelijke termijn en zonder ernstige overlast
kosteloos: art. 1649quinquies §2 BW
PASSENDE PRIJSVERMINDERING OF ONTBINDING
subsidiair rechtsmiddel
in principe vrije keuze tussen prijsvermindering of ontbinding van de overeenkomst
beperkingen
o onverzoenbaar gedrag consument (RS) verlies recht op ontbinding
o geen ontbinding bij gebrek met geringe betekenis
Bv. verkeerde poten zijn maar een heel klein deel van de hele tafel.
bv. hond die uiteindelijk epileptisch is van €400 €300 terug omdat niemand zo een hond wilt.
2020-2021 Pagina 6
,Consumentenrecht in het WER
MOGELIJKHEID TOT AANVULLENDE SCHADEVERGOEDING
eventueel bovenop een van de voorgaande rechtsmiddelen
indien: extra schade die in verband staat met het gebrek (> gemeen contractenrecht)
eiser draagt bewijslast
praktijkvoorbeelden (RS)
DIEREN
onderscheid
mogelijkheid tot herstel
o kan wel door operatie, medicatie,…
geen mogelijkheid tot herstel
o gehecht? Prijsvermindering
o vervanging gebeurt zonder ernstige overlast voor consument, dus enkel wanneer ze niet
gehecht zijn.
o ontbinding enkel mogelijk indien het duur gestorven is.
2.1.5 COMMERCIËLE GARANTIE
Art. 1649septies §2 BW
Mogelijk mits inachtneming van 3 regels
1. Bindend voor de aanbieder
! Incl. in reclame vastgestelde voorwaarden
Je mag dus niet in reclame zeggen dat er korting is en deze aan de kassa niet aanrekenen.
2. Transparant karakter: heel duidelijk zijn
3. Vermelden dat zij de “wettelijke rechten” van de consument “onverlet” laat.
Het moet dus bovenop de wettelijke garantie komen
Vragen
Aankoop wagen garantie tot 100 000 km. Garantie is sowieso 2 jaar, dus indien de km’ers langer
duren dan 2 jaar.
Originele verpakking: men mag dit niet vragen bij wettelijke garantie, wel bij de commerciële
garantie
2020-2021 Pagina 7
,Consumentenrecht in het WER
2.2 PRODUCTAANSPRAKELIJKHEID
2.2.1 ALGEMEEN
Rechtsbronnen
Algemeen verbintenissenrecht
Bijzondere ‘Wet betreffende de aansprakelijkheid voor produkten met gebreken’ van 25 februari
1991
o Hierna genoemd ‘Wet productaansprakelijkheid’
Omzetting Europese richtlijn 85/374/EEG van de Raad van 25 juli 1985
o Maximale harmonisatie
2.2.2 TOEPASSINGSGEBIED
De producent** is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek in zijn product*. Artikel 1 Wet
Productaansprakelijkheid
PRODUCT
Lichamelijk roerend goed
Ook
o Indien bestanddeel van ander roerend / onroerend goed
o Indien het goed onroerend is geworden door bestemming
Bv. dieren, medicijnen, elektriciteit, heupprothese, …
PRODUCENT
Wie is in principe aansprakelijk?
Fabrikant van het eindproduct (producent) of onderdeel van het product
Maar ook
o De schijnbare fabrikant (producent)
o EG-invoerder (indien productie buiten de EU)
Indien niet kan worden vastgesteld wie (schijnbare) producent of EG-invoerder is: leverancier
2.2.3 VOORWAARDEN AANSPRAKELIJKHEID
Algemeen: bewijslast
o Slachtoffer moet bewijzen
1. Gebrek (geen fout)
2. Schade
3. Causaal verband
Vermoeden (?) slachtoffer moet bewijzen dat aan deze voorwaarden is voldaan, er is wel
vermoeden dat het gebrek al aanwezig was op het ogenblik waarop het product in het verkeer
werd gebracht.
GEBREK
Veiligheidscriterium ( gevaar)
2020-2021 Pagina 8
,Consumentenrecht in het WER
o Een gevaarlijk product (risico) wordt pas gebrekkig wanneer het niet de veiligheid biedt die
men gerechtigd is te verwachten.
Algemene maatstaf (beoordeling in abstracto)
o Veiligheid die het grote publiek gerechtigd is te verwachten
o Bv. kat in microgolf bedrijf is niet aansprakelijk
Het grote publiek weet dat een kat niet in een microgolf mag.
Maar ook rekening houdend met specifieke omstandigheden
o Presentatie van het product
Wanneer er veiligheidsvoorschriften op het product staan, moet de consument
hiermee rekening houden en is de producent niet aansprakelijk voor ongevallen
o Redelijkerwijs voorzienbaar gebruik
Is het redelijkerwijs voorzienbaar voor de fabrikant dat een kind zijn hand in de
ventilator van een auto zal steken indien dit kan hof oordeelt van wel
o Tijdstip waarop het product in verkeer is gebracht
Je kan niet oordelen dat een product onveilig is op gronde van kennis die men op
dat moment nog niet had. Bv. Roundup kankerverwekkend, men wist dit nog
niet op het moment dat dit in het verkeer werd gebracht
SCHADE
Vergoedbare (dus te bewijzen) schade
Art 11 wet productaansprakelijkheid
o Lichamelijke schade (fysiek en moreel)
o Schade aan goederen (“zaakschade”)
Objectief criterium: Indien gewoonlijk gebruik in privésfeer.
Subjectief criterium: het moet ook werkelijk voor de privé doeleinden gebruikt
worden.
schade aan gebrekkig product zelf
Franchise
= vergoeding van de schade komt pas in aanmerking wanneer die boven een
bedrag gaat van €500.
Aftrekfranchise = schade €505 €5 vergoedt BELGIË
Drempelfranchise = schade €505 volledige €505 vergoedt
Art 1382 BW wanneer schade niet volledig vergoedt wordt door franchise, wel
zware bewijslast Bv. miskenning van de veiligheidsvoorschriften
CAUSAAL VERBAND
Moet ook door het slachtoffer worden aangetoond
Toepassing equivalentieleer
2.2.4 OMVANG VAN DE AANSPRAKELIJKHEID
“De producent is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek in zijn product”
Foutloze aansprakelijkheid
Indien alle voorwaarden zijn voldaan
Voor vergoedbare schade
Exoneratiebedingen en fouten begaan door andere personen?
2020-2021 Pagina 9
, Consumentenrecht in het WER
Mogelijkheden (de enige!) om aan aansprakelijkheid te ontsnappen:
1. Niet in verkeer gebracht (intentie, buiten zijn wil)
2. Geen gebrek op tijdstip van het in verkeer brengen
3. Afwezigheid van economisch doel en beroepsuitoefening (weinig)
4. Overeenstemming met dwingende overheidsvoorschriften (gebrek is gevolg van dwingende
overheidsregel) (ook heel weinig)
5. Ontwikkelingsrisico
6. Onderdelenexceptie (het onderdeel is gebrekkig geworden omdat ze op een verkeerde manier
werd verwerkt)
2.2.5 INVERKEERSSTELLING
In het verkeer brengen = art. 6 wet productaansprakelijkheid
o Product heeft productieproces verlaten, en is opgenomen in het marketingproces.
o Wil van producent
Notie
o Intentioneel element
o Materieel element
Belang
o Beoordeling of product gebrekkig is
o Aansprakelijkheid ontsnappen
Gebrek later ontstaan dan inverkeersstelling.
Niet in verkeer gebracht
2020-2021 Pagina 10
