Dit is een samenvatting van het boek Gedrag in evolutie en ontwikkeling van professor André Vyt. Het is een samenvatting van het boekje + aangevuld met wat er in de dia's stond + ik heb ook de lessen gevolgd. Hoofstukken 'Herstructurering en zelfsturing' en 'Terug naar de natuur' moesten niet geke...
PSYCHOLOGIE: GEDRAG IN EVOLUTIE EN ONTWIKKELING
Hoofdstuk 1: Over eenvoud en complexiteit (11-16)
Ethologisch-evolutionair denkkader
= vele gedragingen zijn erfelijk bepaald vanuit de oorspronkelijke functionaliteit voor overleving en
voortplanting
Titel: “Gedrag in evolutie en ontwikkeling”
Het gedrag van de zich ontwikkelende mens begrijpen zonder de historische evolutie van de mens in
rekening te nemen, zou getuigen van kortzichtigheid
Individuele ontwikkeling = ontogenese
Soortelijke ontwikkeling = fylogenese
Dogmatische religie => maakte het de wetenschappers lastig om op een objectieve wijze en de wereld te
bestuderen en hierover te publiceren
Galileo Galilei werd verbannen door de Roomse kerk door zijn theorie van het heliocentrisme (1616)
Pas in 1835 werden zijn boeken van de censurerende kerkelijke index gehaald
Het evolutionaire denken heeft tot in de 19e eeuw tegenkanting gekend
Geen boeken biologie in katholieke scholen
Enkel toelaatbare verwijzingen van de evolutieleer mochten erin
Creationisme = de mens is niet het product van evolutie doorheen een fylogenese (soortelijke
ontwikkeling), maar wel een product van God als schepper
o Nu zelfs nog felle aanhangers in de VS
Gedragsgenetica = gedrag wordt bepaald door interactie van verschillende genen
Veel van ons gedrag wordt in sterke mate bepaald door menselijke overerving
Biologische determinatie van ons gedrag = DYNAMISCH geven binnen de individuele levensloop
Genetica= meer dan overerven van bestaande, gemuteerde of toevallig opgetreden kenmerken
Epigenetica = niet het DNA op zich reguleert de overerving, maar epigenomen bepalen, op basis van
interactie met de omgeving (bijv. op basis van voedingsgewoonten) of bepaalde genen worden aan- of
uitgeschakeld of gedempt
Invloed van taal op gedrag
Multimodale ervaring = ervaring waarbij verschillende zintuigen betrokken zijn
Neurofysiologie: taal helpt om herinneringen beter te verankeren in de hersenen
Neurofysiologische componenten vormen niet altijd een verklaring voor het gedrag
Veel betekenisvol en complex gedrag kan men niet op neurofysiologisch vlak definiëren/stimuleren
Onder woorden brengen van een ervaring -> ervaring als herinnering blijft langer hangen
o Leidt tot het sneller aanleren + langer onthouden als herinnering
Hersenstructuren die instaan voor taalbegrip en communicatie hebben sterke connecties met
o geheugenstructuren in het centrum van de hersenen
o structuren in de frontale cortex -> nadenken, fantaseren en anticiperen
via taal kunnen we in het …
o semantisch geheugen: herinneringen vastleggen
o procedureel geheugen: vaardigheden, handelen aansturen/aanleren
o episodisch geheugen: gebeurtenissen makkelijker herinneren
onze taalcapaciteiten ontwikkelen zich pas na de eerste 3 levensjaren
o men herinnert zich dingen die zich voordeden vanaf het 4de levensjaar
Psychoanalyse
= denken dat kinderen vroege ervaringen verdringen omdat ze seksueel geladen zijn (betwistbaar)
Basisideeën die wel overeind blijven:
Vroegkinderlijke ervaringen kunnen opstapelen en een diepgewortelde invloed uitoefenen
o Hoeft niet noodzakelijk een opvallende gebeurtenis zijn
o kleine, maar betekenisvolle ervaringen kunnen zich bewust/onbewust in het geheugen
nestelen
vb. rozenknopje (dubbelzinnige betekenis: verwijst naar de afbeelding op zijn ijsslee
voor hij door zijn ouders ongewild op internaat werd gestuurd + in het Engels een
, seksuele betekenis)
Invloed van seksualiteit
o Seksuele driften zoeken een uitlaatklep als ze niet op een ‘gewone’ manier bevredigd
worden
Het bewuste en het onbewuste zijn beide talig gestructureerd
o Taalspelletjes, taalhumor
Eenvoudige en complexe modellen
DE WETENSCHAP
Recente vooruitgang in de neurowetenschap
Focus op de hersenen (centraal zenuwstelsel)
o Rudimentaire beelden die men zich voorstelt -> zichtbaar maken via registratie van activiteit
in de hersenzones
Kan illusie wekken dat alles perfect is te vatten in formules en voorspellingen
Door de complexiteit van het menselijk gedrag hebben we de neiging om dit gedrag vereenvoudigd voor
te stellen
Ook gedragsmodellen zelf worden vaak te vereenvoudigd voorgesteld, terwijl de auteurs zelf wel
genuanceerde antwoorden zochten
Typisch de mens én de wetenschapper
Nativisme = alles ligt vast door genetische factoren en rijping
Empirisme = omgevingsstimulatie speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling
Modellen die de complexiteit benadrukken
o !!Dynamic systems visie
o Transactioneel ontwikkelingsmodel
Mechanismen van gedragsverandering
o Kind beschikt over:
Buffer (nonlineaire effecten): sommige invloeden hebben pas een effect als ze een
drempelwaarde overschrijden
Synergetisch/katalyserend interactie-effect: invloeden hebben pas echt effect als
er tegelijkertijd ook een andere invloed aanwezig is
Multifactoriële interactie-effecten: het effect van een factor is afhankelijk van een
andere
Indirecte causaliteit: de indruk hebben dat een gedrag door een specifieke invloed
veroorzaakt wordt, maar eigenlijk wordt beïnvloed door een tussenliggend effect,
waardoor het gevolg tot stand komt
Multilevel-analysemethoden
Proberen de dynamiek van de ontwikkeling in cijfers te vatten
Beperkt
o Kan nooit alle relevante aspecten in onderling verband omvatten
o Zegt niets over de individuele gedragsontwikkeling/ levensloop
o Kleine individuele ervaringen/kenmerken kunnen een bel angrijke invloed hebben
Bijvoorbeeld: oogcontact
Ouders zijn gevoeliger voor signaalgedrag
Stimulatie voor de taalontwikkeling
Indicatie voor ouderlijke sensitiviteit en kindgerichtheid
Padanalyse als specifieke vorm van structural equation modeling: verbale en non-
verbale cognitieve ontwikkeling hangen samen met een verbaal begeleidingsgedrag
van de ouder
o Onze perceptie van gedrag van de andere bepaalt ons handelen tegenover die persoon
o => impact van vele gedragsaspecten zijn niet om te zetten in cijfers, statistieken, formules
Hoofdstuk 2: Kind en levensloop in de kijker (17-20)
,Aandacht voor ontwikkeling
Perioden in de menselijke levensloop onderwerp van wetenschapper en individu op maatschappelijk,
technologisch vlak en methodologisch vlak
20ste eeuw: instituten voor kindergezondheidszorg en kinderwelzijn
Vb. National institute of child health and human development (VS)
Kind en gezin (België)
Kindertijd als onderwerp van vele studies
Gezondheidszorg laat preventie toe
Industrie nood aan geschoolde jongeren -> kindersterfte vermijden en scholing stimuleren
Tijd van opkomst van
Preventieve Gezondheidszorg
Epidemiologie
Afbouw kinderarbeid
Invoer leerplicht
Uitbouw onderwijsinstellingen
John Watson
Vader van behaviorisme
Psychological care of infant and child
Basis idee: opvoeding is almachtig + ouders moeten leer- en conditioneringsprocessen efficiënt
gebruiken
“Give me a dozen healthy infants and I'll guarantee to take any one at random and train him to
become any type of specialist I might select”
Burrhus Skinner
Leerprincipes belonen en straffen
Behaviorisme als leer van veranderbaarheid en maakbaarheid van het menselijk gedrag -> empirisme
’60- ’70: gezins-, maatschappijfactoren hebben invloed op ontwikkeling
’80- ’90: gedrag in aanleg aanwezig
In kaart brengen van genetische factoren
Bloei van neurocognitieve en neurofysiologische stromingen
Late interesse voor verstandelijke, sociale en emotionele ontwikkeling
School voor 6 jaar = bewaarschool
Nu: vaardigheden inoefenen in kleuterscholen
Nationaal Werk voor Kinderwelzijn (NWK) omgedoopt tot Kind en Gezin: meer gericht op
taalontwikkeling, verstandelijke en emotionele ontwikkeling
Studie van ontwikkeling van kinderen voor ze kunnen praten
Ontwikkeling fysiologische registratiemogelijkheden
o Hartslagveranderingen
o Sensorische en verstandelijke vaardigheden al vroeg aanwezig
Onderzoek bij baby’s (infancy research)
o Vroegtijdig opsporen van ontwikkelingsrisico’s
Studie andere perioden
Afhankelijk van vooroordelen, maatschappelijke interesses en techniek
vb: prenatale gedrag studie
Adolescentie (’70)
o Jongeren langer naar school
o Langere sociale afhankelijkheid
Ouderdom
o Verlenging van de levensverwachting
o Psychogerontologie: normaal geestelijke verouderingsproces
De bril van de ontwikkelingspsychologen
Hanteren van impliciet denkkader
Jean Piaget
Beschrijving van onderliggende structuur in verstandelijke vermogens en kennisopbouw bij kinderen
Originele, interessante en controversiële theorie
Bril van de auteurs
, Onderliggende mens en wereldbeelden
Connectivisme = alles hangt met elkaar samen
Holisme = brede kijk
Associationisme = toevallige samenhang en gelijkenissen
Organismisch wereldbeeld = groei van systemen en voorgeprogrammeerd gedrag
Mechanistische visie = analogie van de motor: onderdelen blijven het zelfde en de motor draait maar
als er iemand de startsleutel aandraait of er brandstof in pompt
Freud: dynamisch en persoons- en ontwikkelingsmodel (thermodynamica in de fysica)
Cybernetica = regelsystemen
Wohlwill
Ontwikkelingstheorie
Interactie tussen individu en omgeving
o Ziekbed: passief omgevingsfactoren ondergaan
o Zwemwedstijd: zoveel mogelijk presteren in 1 rechte lijn
o Tennis: ontwikkeling afhankelijk van interactie met andere speler
Auteur bepaald door onderliggende wereldbeelden, culturele invloeden en wetenschappelijke modellen
Ontwikkelingstheorie: vanuit een gezichtspunt in de tijd
Retrospectief = van eindpunt naar beginpunt
Prospectief = vanaf beginpunt naar verder in de tijd, geen eindpunt
o Jean Piaget:
Retrospectieve theorie
Op basis van volwassenen denkstructuren wordt afgeleid welke denkpatronen een
kind op een bepaalde leeftijd al dan niet bezit
o Behaviorisme
Welke leerprocessen verantwoordelijk voor welk gedrag
In dit boek:
Transactionele visie: van start naar eindpunt op een dynamische manier
Ethiologisch-evolutionaire visie: gedragsontwikkeling van de mens breed bekijken in zijn huidige en
historische omgeving
Hoofdstuk 3: Gedragsontwikkeling onder de loep (21-28)
Onderzoeksmethoden
Idiografische methode = Individuele levenslopen worden als studieobject genomen om er interessante
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annavandenbosche. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
