Les 1: 9/02
van sociaal probleem naar
(forensisch) welzijnswerk
doel en inhoud
- 1 Inzicht in het ontstaansproces van sociale problemen
o Vb daderschap: kijken wrm iemand dader is, op heel verschillende manieren en
met heel versch verklaringsmodellen
- 2 Kennis van
o A) ≠ verklaringsmodellen voor sociale problemen
o B) ≠ reactiewijzen (binnen sociaal beleid en welzijnsinterventies) op sociale
problemen
- 3 Koppeling kunnen maken tussen verklaringsmodellen en reactiewijzen
- 4 Een sociaal probleem beargumenteerd kunnen positioneren binnen
verklaringsmodellen en reactiewijzen
1. Sociale problemen
- 1.1. Het theoretisch – ideologische kader
- 1.2. Constructie
- 1.3. ‘de bril’: analyseschema sociale problemen (heel belangrijk)
- 1.4. de reactie/het antwoord: analyseschema sociaal beleid - interventies (heel
belangrijk)
- 1.5. Tot besluit
1.1. Theoretisch-ideologisch kader
- = Visie op maatschappelijke (hierna ‘m’ke’) problemen
o Westerse Europese samenleving: (verzorgingsstaat) – actieve welvaartsstaat
§ Bep manier waarop we ernaar kijken
o Sociale kwestie(s) …
§ Wat is m’k probleem? Wat niet?
§ Hoe definiëren? Wie definieert?
- Analoog
o Wat wordt als deviant gedrag beschouwd?
o ~ Risicosamenleving (Beck, 1992; Garland, 2001)
§ Meer focus op problematisch gedrag
- Risicosamenleving: voorbeelden
o Camera’s
o Mondmaskers, afstand houden
o …
, 1.2. Constructie
- (1) Probleemomschrijving
o Sociale behoeften ≠ sociaal probleem
o Kenmerken sociaal probleem:
§ Sociale oorzaak/karakter
• Omstandigheden met een duidelijk sociale oorsprong
§ M’ke aandacht/draagvlak: door (deel) samenleving erkend
• Significatn deel is zicher bewust van
§ Onwenselijk geacht è probleemdefinitie?
• In strijd met belangrijk geachte waarde
• Deel vd sml beoordeelt het probleem ook als onwenselijk
§ Er moet/kan iets gedaan worden …
o Proces van ontdekking /bewustzijn = constructieproces – niet neutraal
§ Constructieproces = probleem w geannalyseerd en vertaalt naar een
probleem op basis waarvan msch actie mogelijk is.
§ Vb: vrouwenbesnijdenis
• Historisch gzn w het niet als een sociaal probleem omzien in bep
regio’s
§ Vb: slachtofferschap van seksueel misbruik
• De aandacht ervoor is vandaag ivg met vroeger veel groter
• W onwenselijk geacht (lange tijd was dat geen sociaal probleem)
§ Vb trumpianen: beschouwen klimaatverandering niet als een probleem
§ à de erkenning ve probleem tot sociaal probleem is een pol actie
- (2) Maatschappelijke actie
o Uitdenken en legitimeren oplossingsvoorstellen ~ discrepantie
§ Welke oplossingen? ~ visie op sociaal probleem
• We gaan de kloof moeten dichten tss wat er bestaat en wat we
willen
• U visie bepaalt ook hoe je dat oplost
§ ð Sociaal politieke keuzes: doel?
§ ð Sociaal beleid en welzijnszorg
• Antwoord op nood- of probleemsituatie(s)
§ Vb seksuele daders: groot msch probleem, dat betekend dus ook dat je
bep keuzes gaat maken om aan h probleem iets te doen
§ niet elk soc probleem zet aan tot msch actie: armoede in VS
• w weinig tegen gedaan
• sociale problemen knn verborgen blijven of ontdekt worden
- Ook m’ke actie niet neutraal – geven mee vorm aan probleemdefinities: tussenkomen en
construeren
o Vb: slachtofferschap v kinderverwaarlozing: je hebt keuze uit het kind uit het gezin
te nemen en te plaatsen, versus het kind met ondersteuning ih gezin te houden
- Dus: Elke definiëring van & antwoord op sociaal probleem impliceert waardeoordeel
,- Illustratie van een hedendaags sociaal probleem: armoede
o “wat is de eerste oorzaak van armoede?”
§ Persoonlijke pech? Brand, corona,…
§ Luiheid / gebrek doorzettingsvermogen?
§ Sociale onrechtvaardigheid?
§ Onderdeel van moderne samenleving?
o Opinie over oorzaken =/= opinie over antwoorden/mogelijkheden
- > armoede: sociale kwetsbaarheid
o Def = populatie die niet beschikt over voldoende hulpbronnen om op eigen
kracht moeilijkheden en tegenslagen te overwinnen en het leven op gewenste
manier vorm te geven
o ≠ gradaties sociale kwetsbaarheid = ladder
§ ~ soort hulp nodig om volwaardig leven te leiden
§ ~ zelfredzaamheid, hoeveelheid, ernst, duur en complexiteit problemen
§ = samenhangende, elkaar versterkende factoren
• Ze knn de moeilijkheden op eigen kracht niet overwinnen
- Algemene bevolking –> risico in gemeenschap –> kwetsbaar in gemeenschap –>
kwetsbaar in instituties –> kwetsbaar op straat
- Schema van sociale kwetsbaarheid:
o Afh vd kwetsbaarheid van personen, hoe verder ze dalen of stijgen, het soort
cascade systeem, waarbij je ziet dat mensen in een vicieuze cirkel terechtkomen
v zelfstandig en zelfredzaam zijn (bij de algemene bev), tot op het niv van
daklozen
o Sommigen hebben een moeilijke periode waarbij je in een risicosit terechtkomt.
Die over kan gaan, of net niet. Waardoor mensen nog kwetsbaarder w, en je ziet
dat mensen ie sit terechtkomen bijna van verhoogde soc kwetsbaarheid
o Vanuit bep vormen van vanuit forensisch welzijnswerk, daders, slachtoffers, per
def gezien w en benoemd w als mensen die kwetsbaar zijn
, - Actua – corona – armoede & digitalisering: sociale uitsluiting en armoede was gelinkt aan
digitale uitsluiting net omdat we tot de vaststelling zijn gekomen dat corona heel wat
impact heeft gehad.
o Corona is nt zonder gev gebleven vr wat betreft armoede
1.3. Analyseschema sociale problemen
- Proces tss. probleem & interventie
o ! Hoe zie ik de samenleving?
§ EXAMEN: Hoe kijk ik naar sociale problemen; neem een standpunt in
• Is perfect mogelijk dat je naar verschillende soc problemen met
een verschillende bril gaar kijken
• Vb; “voor mij is de covid situatie compleet ve andere orde dan
criminaliteit”
o ° vanuit analyse armoede (Vranken, j ‘70) – breed toe te passen op alle sociale
problemen
§ Kan ook w toegepast op dader- en slachtofferschap
o Analyseschema = theoretisch schema -> in praktijk: kenmerken verschillende
modellen (die id praktijk met elkaar w gecombineerd)
- Perceptiemogelijkheden
o Waar ligt oorzaak probleem? à Niveau’s
§ Micro, meso, macroniveau
• Micro: gezin
• Meso: groepen, organisatie
• Macro: sml
o Is oorzaak intern (schuld) – extern (ongeval)? à Aard
§ Intern: schuld bij zz
§ Extern: vanbuiten af
o è Als je het niveau van u oorzaak (micro meso en macro) combineerd met de
aard van u oorzaak (intern en extern) krijg je het grote schema
VERKLARINGSMODELLEN
- Verklaringsmodel:
Niveau oorzaak Aard oorzaak
Intern Extern
Micro: individu, gezin Persoonlijke tekorten Persoonlijke ongevallen
Individueel schuldmodel (1) Individueel ongevalmodel (2)
Meso: groepen, structuur en/of functioneren Factoren en actoren uit
gemeenschappen, instituties, groep, gemeenschap, … omgeving
organisaties
Institutioneel schuldmodel (3) Institutioneel ongevalmodel (4)
Macro: ‘de’ samenleving samenlevingsordening Veranderingen in conjunctuur
M’k schuldmodel (6) M’k ongevalmodel (5)
