Inleiding tot de psychologie
Samenvatting
1BA Rechten
Sarah Allegro
2020-2021
,Inhoudsopgave
LES 1: GEEST, GEDRAG EN WETENSCHAP. ......................................................................................................... 1
WAT IS HET EN WAT NIET? ........................................................................................................................................ 1
LES 2: BIOPSYCHOLOGIE ................................................................................................................................. 13
BIOPSYCHOLOGIE, NEUROPSYCHOLOGIE EN DE MENSELIJKE NATUUR ................................................................................ 13
WAT IS BIOPSYCHOLOGIE? ...................................................................................................................................... 13
HOE IS DE INTERNE COMMUNICATE VAN HET LICHAAM GEREGELD?.................................................................................. 16
.......................................................................................................................................................................... 19
HOE PRODDUCEREN DE HERSENEN GEDRAG EN MENTALE PROCESSEN? ............................................................................. 21
LES 3: SENSATIE EN PERCEPTIE ....................................................................................................................... 28
SENSATIE EN PERCEPTIE (GEWAARWORDING EN WAARNEMING)...................................................................................... 28
HOE VERANDERT STIMULATIE IN SENSATIE? ................................................................................................................ 28
WAARIN LIJKEN DE ZINTUIGEN OP ELKAAR? WAARIN ZIJN ZE VERSCHILLEND? .................................................................... 30
WAT IS DE REALTIE TUSSEN PERCEPTIE EN SENSATIE? .................................................................................................... 39
LES 4: LEREN ................................................................................................................................................... 46
LEREN EN DE MENSELIJKE NATUUR ............................................................................................................................ 46
WAT IS STRAF? ..................................................................................................................................................... 55
HOE VERKLAART DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE LEREN? ................................................................................................. 57
LES 5: GEHEUGEN ........................................................................................................................................... 62
WAT IS HET GEHEUGEN VAN DE MENS?...................................................................................................................... 62
HOE VORMEN WE HERINNERINGEN? ......................................................................................................................... 64
HOE HALEN WE HERINNERINGEN OP? ........................................................................................................................ 69
WAAROM LAAT ONS GEHEUGEN ONS SOMS IN DE STEEK? .............................................................................................. 70
LES 6: RECHTSPRAAK ..................................................................................................................................... 75
RECHTERS, AANKLAGERS EN ADVOCATEN KUNNEN EEN BEROEP DOEN OP PSYCHOLOGEN VOOR: ............................................ 75
ONTOEREKENINGSVATBAARHEID .............................................................................................................................. 75
PSYCHISCHE OVERMACHT ........................................................................................................................................ 75
VOORSPELLEN VAN GEWELD .................................................................................................................................... 75
IDENTIFICATIE DOOR OOGGETUIGEN: LINE-UP (HERKENNINGSTAAK) ................................................................................. 76
IDENTIFICATIE DOOR OOGGETUIGEN: FOUTIEVE HERINNERINGEN ..................................................................................... 77
LES 7: ONTWIKKELING .................................................................................................................................... 78
PSYCHOLOGISCHE ONTWIKKELING ............................................................................................................................. 78
HOE VERKLAREN PSYCHOLOGEN ONTWIKKELING?......................................................................................................... 78
DE GENETISCHE BASIS VAN PSYCHOLOGISCHE EIGENSCHAPPEN ........................................................................................ 79
WAT KAN EEN BABY? ............................................................................................................................................. 79
WELKE ONTWIKKELINGSVAARDIGHEDEN MOET EEN KIND ZICH EIGEN MAKEN? ................................................................... 83
ERIKSON’S PSYCHOSOCIALE FASES ............................................................................................................................. 88
WELKE VERANDERINGEN ZIJN ER TIJDENS DE ADOLESCENTIE? ......................................................................................... 89
WAT ZIJN DE ONTWIKKELINGSMOGELIJKHEDEN EN UITDAGINGEN BIJ VOLWASSENEN? ......................................................... 92
LES 8: BEWUSTZIJN ......................................................................................................................................... 95
VORMEN VAN BEWUSTZIJN...................................................................................................................................... 95
WAT IS DE RELATIE TUSSEN BEWUSTZIJN EN ANDERE MENTALE PROCESSEN? ...................................................................... 95
HOE KAN BEWUSTZIJN BESTUDEERD WORDEN?............................................................................................................ 96
WAT IS DE CYCLUS VAN HET ALLEDAAGSE ‘NORMALE’ BEWUSTZIJN? ................................................................................ 98
WELKE ANDERE VORMEN KAN HET BEWUSTZIJN AANNEMEN?....................................................................................... 105
,LES 9: PERSOONLIJKHEID .............................................................................................................................. 113
PERSOONLIJKHEID: THEORIEËN VAN DE GEHELE PERSOON ............................................................................................ 113
WELKE KRACHTEN VORMEN ONZE PERSOONLIJKHEID? ................................................................................................ 113
WELKE BLIJVENDE PATRONEN OF DISPOSITIES VORMEN ONZE PERSOONLIJKHEID? ............................................................. 114
WELKE MENTALE PROCESSEN ZIJN AAN HET WERK IN ONZE PERSOONLIJKHEID? ................................................................ 117
WELKE ‘THEORIEËN’ GEBRUIKEN MENSEN OM ELKAAR TE BEGRIJPEN .............................................................................. 125
LES 10: PSYCHISCHE STOORNISSEN .............................................................................................................. 127
BENADERINGEN VAN PSYCHISCHE STOORNISSEN ........................................................................................................ 129
HOE WORDEN PSYCHOLOGISCHE STOORNISSEN GECLASSIFICEERD? ................................................................................ 131
WAT ZIJN DE GEVOLGEN VAN EEN ETIKET OPPLAKKEN? ................................................................................................ 134
LES 11: THERAPIEËN ..................................................................................................................................... 135
THERAPIEËN VOOR PSYCHISCHE STOORNISSEN ........................................................................................................... 135
HOE BEHANDELEN PSYCHOLOGEN PSYCHISCHE STOORNISSEN? ...................................................................................... 136
HOE KAN JE DE PSYCHOLOGISCHE EN BIOMEDISCHE THERAPIEËN GAAN VERGELIJKEN? ....................................................... 140
,LES 1: geest, gedrag en wetenschap.
Wat is het en wat niet?
= Fundamenteel is psychologie de wetenschap van gedrag en geestelijke processen
- Letterlijke betekenis: studie van de geest (psycho= geest in het Grieks en -logie= een
studiegebied)
- Omvat zowel interne mentale processen (denken, voelen, verlangen) als externe,
observeerbare gedragingen (praten, lachen lopen)
- Is gebaseerd op objectieve en testbare wetenschappelijke evidentie (m.a.w.
verifieerbare gebeurtenissen)
IS NIET het zuiver speculeren over de menselijke aard
IS GEEN samenraapsel van volkswijsheid over mensen waarvan ‘iedereen’ weet dat het waar
is
→ Ideeën zijn ongefundeerd, niet onderzocht
→ Het is echte wetenschap, geen pseudowetenschap
- Pseudowetenschap= elke poging om fenomenen in de fysieke wereld te verklaren zonder
gebruik te maken van empirische observatie of een andere wetenschappelijke methode
(vb. astrologie, grafologie, toekomst voorspellen, etc.)
→ Kan waar of onwaar zijn
- Kritisch nadenken: stel een aantal vragen
> Wat is de bron?
> Is de bewering redelijk of extreem? → Buitengewone beweringen, vragen ook
buitengewone bewijzen (te mooi om waar te zijn?)
> Wat is het bewijsmateriaal?
o LET OP anekdotische bewijsmateriaal: gebaseerd op ervaring van slechts
enkele mensen, wat voor enkele mensen geldt, geldt niet voor iedereen
> Kan de conclusie worden beïnvloed worden door “bias”?
o Bias= er is een zekere vorm van vertekening
• Vb. de bevestigingsbias: gaat vooral gebeurtenissen herderen die
veronderstelling staven, en tegenstrijdige beweringen negeren/ vergeten
wat niet klopt → mensen horen niet graag wat in tegenstrijdig is met
hun gedachte
> Worden veel voorkomende denkfouten vermeden?
o Vb. niet zomaar uitgaan van je gezond verstand → denkfout. Enkel een
zorgvuldige analyse van voor- en tegen bij de stelling, kan resulteren tot een
betrouwbaar antwoord
> Zijn er bij het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
o Vb. bij een probleem met meerdere facetten, is er een complexere oplossing
nodig, vanuit verschillende invalshoeken
- Wat doen psychologen?
> 3 grote groepen:
o Experimentele psychologie → voeren het meeste onderzoeken op het breed
terrein van de psychologie uit, om nieuwe psychologische kennis te creëren
• Werkt in een instelling die onderzoek toelaat, zoals een universiteit, een
overheid, een privé-instelling, etc.
1
, o Psychologie in het onderwijs → diegene die lesgeven in het onderwijs (zowel,
hogeschool, universiteit, etc. = alle docenten)
o Toegepaste psychologie → door de kennis van de experimentele psychologie,
die te gaan toepassen in het dagelijks leven om problemen van de mensen te
gaan oplossen
• Onderverdeling in verschillende categorieën:
▪ Arbeid/organisatie → gespecialiseerd om de productiviteit en de
arbeidsmoraal te maximaliseren
▪ Sport → helpen sporters (vb. atleten) om hun prestaties te
maximaliseren, motivatie te verhogen, emoties te controleren, etc.
▪ School → gespecialiseerd op het gebied van lesgeven en leren door
het diagnosticeren van gedragsproblemen, adviseren van
leerraren/ouders/leerlingen (CLB)
▪ Forensisch → gespecialiseerd in het wets- en rechtssysteem
▪ Omgeving → specialisatie om de omvang tussen de mens en de
omgeving te verbeteren
▪ Klinisch/counseling
→ Klinisch: specialisatie in behandeling van psychische stoornissen,
hebben vaan een privépraktijk en gebeurt op lange termijn
→ Counseling: specialisatie in de behandeling van zeer
uiteenlopende problemen zoals relatie en zingevingsvragen (kan
ook werken voor een school/bureau)
▪ Gerontologie → specialisatie in het effectief leren omgaan met
leeftijdsspecifieke problemen, en het behouden van
welzijn/gezondheid bij ouderen, in samenspraak met de ouderen en
zijn omgeving
> Psychologen zijn geen psychiaters!
o Psychologie:
• Psychologie is een breed studiegebied
• Psychologen hebben een master in de psychologie behaald
o Psychiatrie:
• Medische specialisatie
• Behandelen mentale problemen
• Om psychiater te worden is er eerst een basisopleiding arts nodig, en
een verdere specialisatie in de (medische) behandeling van mentale en
gedragsproblemen
• Voorschrijven van medicatie is mogelijk
> Vanuit welke perspectieven werken hedendaagse psychologen?
→De moderne psychologie is ontstaan uit vele, dikwijls tegenstrijdige tradities, zoals
structuralisme, functionalisme, Gestaltpsychologie, behaviorisme en psychoanalyse
o 6 verschillende perspectieven:
• Biologisch
▪ 17de -eeuwse filosoof René Descartes stelde als eerste het idee voor
dat er een scheiding is tussen de spirituele geest en het fysiek
lichaam; dat het fysiek lichaam kan apart bestudeerd worden van de
geest leidde tot het modern biologisch perspectief
2
, o De kerk vond dat de menselijke geest, net als de geest van
god, niet in twijfel mocht getrokken worden, en daardoor was
de kerk tegen het onderzoeken van de geest. Maar door de
veronderstelling van Descartes kan het bestuderen van
menselijke gevoelens toch doorgaan, omdat hij zei dat hij zich
ging baseren op de lichamelijke activiteiten van het
zenuwstelsel
▪ Dit modern perspectief ziet de geest als een product van de
hersenen en voegt zo lichaam en geest weer samen
▪ Visie op de menselijke natuur: We zijn complexe systemen die zowel
op erfelijke als op omgevingsinvloeden reageren
▪ Wat bepaalt gedrag: hersenstructuren (neuronen), biochemie en
aangeboren reacties op externe signalen
▪ Accent in het onderzoek: het zenuwstelsel/ de hersenen en
endocriene systemen, evolutionaire voordelen of gedragingen
▪ Het heeft wortels in de medische wetenschappen
▪ Biologische psychologie, biologie en neurologie hebben allen
interesse voor processen in de hersenen → “neurowetenschappen”
(vb. studie van de hersengolven die verbonden zijn met het dromen
gedurende de slaap)
▪ Andere belangrijke variant: “evolutionaire psychologie” →
gebaseerd op Darwin: natuurlijke selectie (vb. beschouwd slapen als
een beschermingsmechanisme; is een manier om energie te
besparen op die momenten wanneer activiteiten en voorplanting
niet van toepassing is)
o ‘survivor of the fittest’: Wanneer de omgeving veranderd,
veranderen ook sommige eigenschappen van een organisme
meer voordelen bieden dan anderen. Hij stelde dat dieren die
goede kenmerken hadden zich ook met meer succes zouden
voortplanten terwijl dat dieren met slechte kenmerken meer
moeite zouden hebben met overleven en zich minder zullen
voortplanten in de veranderende omgeving → zo ontstaat er
een mutatie van de selectie van die werd gedaan op basis van
de betere kenmerken en zo ontwikkelde deze soort zich verder
uit
• Vb. vinken bij verandering van omgeving droog-nat
3
