Politieke partijen en verkiezingen
Inleiding
→ 9 lessen: interactieve hoorcolleges. Wekelijkse teksten op voorhand lezen.
Elke week een ‘one-pager’ en indienen op canvas voor begin van de les (een korte
samenvatting van de drie teksten per les)
→ gastlezingen uit politieke praktijk: hoe kan de electorale democratie versterkt worden in
onzekere en volatiele tijden?
Gastlezingen zijn integraal onderdeel van het examen.
Studiemateriaal:
- Verplichte examen: te kennen voor het examen (ook voor one-pager)
- Optionele teksten: niet verplicht te kennen voor het examen
- Slides
- Eigen notities (zeker bij gastlezingen)
- Interessante blogs en podcasts (geen examenmateriaal)
Evaluatie:
- 90% op schriftelijk examen, gesloten boek en open vragen
- 10% participatie in de les
o Aanwezigheid tijdens gastlezingen
o One-pager indienen
Les 1: partijen en verkiezingen in crisis?
Zijn ze in crisis? Is dat zo? Op welke manier?
→ verplichte teksten lezen, voor deze les:
- Andeweg
- Daalder
- Dalton
1. Wat is een politieke partij?
Een politieke partij neemt deel aan de verkiezingen met oog op verwerven van
machtposities in de staat. Er zijn heel veel verschillende definities over politiek partijen,
maar er is dus geen duidelijk definities.
‘a political party is a group organized to gain control of government in the name of the
group by winning election to public office’ – Joseph Schlesinger
Politieke partijen lijken op sociale bewegingen, maar toch iets anders, ze trachten niet enkel
het beleid beïnvloeden maar ze proberen het ook te maken. Partijen gaan geen protesten
uitvoeren, maar wel deelnemen aan verkiezingen.
1
,MAAR: is doel altijd verwerven van machtposities? En altijd via vreedzame middelen?
Er zijn partijen die enkel meedoen aan verkiezingen om bepaalde issues op de voorgrond te
zetten bv de opkomst van de groene partijen in der tijd of dierenpartijen. In UK is er ook een
partij die zich inzet voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar willen niet mee
draaien in het beleid.
Is AGORA wel een partij? Ze noemen zichzelf een beweging die meedoet aan de
verkiezingen.
→ hangt af van hoe lang men meegaat in het politieke toneel, kan soms veranderen.
Wat doe je met partijen die staan voor een meer gewapende opdracht? Kijk naar Ierland!
IRA: iemand van die beweging was verkozen, had een hoge score.
Een tweede manier van partijen definieren: kijken naar inhoudelijke componenten.
→ het delen van ideeën, belangen en waarden.
‘a party is a body of men united, for promoting by their joint endeavours the national
interest, upon some particular principle in which they are all agreed’ – Edmund Burke.
Een partij brengen mensen samen die dezeflde mening, waarden… hebben.
MAAR: sommige partijen hebben nauwelijks ideologie of programma, of verwerven
stemmen obv clientelisme. → zijn dat dan geen partijen? Of wel?
Derde: een vorm van organisatie
‘the modern party is a fighting organization in the political sense of the term and must as
such conform to the laws of tactics.’ – Robert Michels
‘political parties can be seen as coalitions of elites to capture and use political office. But a
political party is more than a coalition. A political party is an institutionalized coalition, it has
adopted rules, norms, and procedures.’ – John Aldrich
MAAR: wat met organisatorische zwakke partijen? Wat met interne verdeeldheid/fracties?
Als interne afscheuring is, is het dan een nieuwe partij of niet? Zwakke partijen, zijn die
partijen dan wel partijen als ze geen leden hebben?
Er is geen normatieve consensus over definitie maar wel consensus over belang van
partijen, de rol die politieke partijen spelen in deze samenleving.
- Partijen in toenemende mate vermeld en erkend door (grond)wet
→ om campagnes te financieren, mensen aan te nemen…
- Belang van partijen in proces van democratisering en constitutional engineering
→landen die trachten dit proces in gang te zetten, zetten een grote aandacht op free
and fair elections en vooral de machtsoverdracht (kan die rustig en vredig verlopen
of niet?).
Er is wel een gevaar om een definitie van partij te veel uit te stretchen.
Voor de politiek is deze definitie cruciaal! Om te voldoen aan partijfinanciering.
2
, 2. Waarom politieke partijen?
Waarom bestaan ze? Twee benaderingen:
1. Historische benadering
Partijen zijn een product van historische ontwikkeling. Een periode voor de 18 e eeuw waren
de partijen niet zo populair. Partijen verdeelden de staat en zou de individuele actie
(individuele vermogen) beperken.
Dit verandert in de 19e eeuw: partijen worden centrale actoren. Er is een ontwikkeling van
parlementaire democratie en een uitbreiding van het algemeen stemrecht.
Er zijn een aantal condities:
- Erkenning van het pluralisme in de samenleivng en ‘algemeen belang’, ieder mens
verschilt van elkaar en daarmee zullen er verschillende visies zijn over het algemeen
belang, er zijn verschillende perspectieven. Zo wroden partijen legitiemer gezien.
- Parlement wint aan macht, en ok idee om parlement samen te stellen obv
verkiezingen
- Besluitvorming in parlement in toenemende mate meerderheid tegen oppositie ->
ontstaan van gedisciplineerde fracties
- Partijen ontwikkelen meer permanente organisaties om uitgebreide electoraat te
mobilieren; kiezers stemmen in toenemende mate obv partijlabel.
Als je gaat vergelijken in verschillende landen, er is geen lineair proces. Maar ook in aantal
landen zijn het proces on der effect hebben gestaan van instituties en regels hebben
gestaan. Bv wet die vrijheid van meningsuiting beperkte, of vrijheid van vergaderingen
beperken (dit was in Frankrijk en Duitsland, vooral uit schrik voor het Communisme).
2. Rational choice benadering
Partijen zijn het gevolg als oplossing voor bepaalde problemen:
- Problemen die gelinkt zijn aan social choice: als er een parlement zou zijn die zou
werken zonder partijen, dan zie je dath et heel instabiel is. het is moeilijk om een
stabiele meerderheid te bekomen, want dan zou er een andere meerderheid kunnen
ontstaan → dit proces noemt ‘cycling’. Er is altijd iemand die een ander oplossing
heeft, waarbij er bijna nooit een deftige en stabiele oplossing.
HIER NOG WAT SCHRIJVEN
Bv congress in beginperiode en partijvorming in USA ingezet door Alexander
Hamilton. Hij gaat voor het eerst met mensen in het congres afspreken hoe ze
moeten stemmen → eerste vorm van partij.
- Oplossing voor problemen van collectieve actie: waarom gaan mensen in godsnaam
stemmen als er geen opkomstplicht is? → mathematische formule.
R=P*B+D-C
C= is de kost om info te verzamelen en te gaan stemmen
D= intrinsieke beloning van het stemmen
B= benefit, de voordelen dat partij van voorkeur de verkiezingen wint of verliest
P=kans dat kiezer beslissende stem uitbrengt
→ kans dat mensen gaan stemmen is heel klein, omdat de P zeer klein zal zijn.
Partijen zijn oplossing voor CA omdat:
3
, o Partijen zijn net als ‘merknamen’ de keuze voor kiezers vereenvoudigen en
dus de kost om te stemmen verlagen. Partijen gaan afbakenen tussen dingen
waarin de kiezers overtuigd kunnen worden om te stemmen voor die partij.
o Partijen bieden schaalvoordelen in campagnes en makkelijker mensen
kunnen mobiliseren die anders nooit zouden gaan stemmen.
Historische gezien ontstaan partijen in een bepaalde contexten, bij theoretische
benaderingen zijn partijen er om problemen op te lossen.
3. Welke functies vervullen partijen in democratische systeem?
In de tekst Dalton en Wattenberg.
Partijen hebben drie gezichten:
- Partij als organisatie
- Partij in public office
- Partij als electoraat
Welke functies vervullen?
- Representatieve democratie kan begrepen worden als keten van delegatie. Waarbij
1 instantie de macht en voorkeur geven aan een andere instantie. De eerste minister
bij zijn ministers, de ministers bij hun eigen kabinetten en departementen. Het is
geen eenrichtingsverkeer, ieder moet een verantwoording afleggen.
- Politieke partijen spelen een centrale rol in elk van de stappen van delegatieketen.
Elke stap wordt gekenmerkt door interactie met partijen. Legitimiteit van partijen
verschilt van stap tot stap. Partijen beslissen wie er minister worden, de ministers
gaan respectievelijk terug naar hun partij om het standpunt te vragen over bepaalde
onderwerpen.
4. Zijn partijen (en verkiezingen) ‘in crisis’?
Wat zijn de indicatoren?
Andeweg en farrel!!
De crisis va partijen is te zien in de achteruitgang van ‘democratic linkage’. Partijen liggen in
laagjescake, ze linken de burger aan de staat, om de kloof tussen deze twee te dichten. Lukt
het nog voor partijen om dit te doen? Er is een duidelijke daling in het aantal leden in een
partij, het is een universele trend in Europa. Ook de mate waarin de kiezers komen opdagen
bij de verkiezingen. Kiezers zijn meer en meer onverschillig bij democratische verkiezingen.
En ook de mate waarin de kiezers consistent zijn in hun keuze voor de partijen en
partijleden (= volatiliteit). De kiezers zijn minder volatieler, minder consistent. Kiezers lijken
op minder te binden bij partijen (zoals psychologisch en ideologisch).
Hoe moet je die ‘decline’ interpreteren?
- Het is moeilijk want er is geen duidelijk historisch referentiepunt. Wat was het eerste
vertrekpunt?
- Decline is soms ook ‘change’, mensen worden minder snel lid van een partij, maar er
zijn nieuwe vormen van lidmaatschap (volgen van een partij op sociale media,
inschrijven voor nieuwsbrief). Het formele lidmaatschap is aan het verminderen,
maar voor de rest is er wel verandering.
4
