Uitgebreide aantekeningen van de hoorcolleges van het vak Regionale Perspectieven. Ideaal als je je aan het voorbereiden bent voor het tentamen, maar je niet alle hoorcolleges terug wilt kijken!
REGIONALE PERSPECTIEVEN
Hoorcollege 1
Inhoud: Introductie
Ruimte en (wereld)geschiedenis
De regio als een ‘zee’ of ‘oceaan’
Regio gedefinieerd in socio-politieke termen
Regio’s als politieke-institutionele constructies
Regionale geschiedenissen die we (nog) niet hebben
Introductie
Een regio is een concept. Dit vak is dus ook conceptueel. Wat is een concept? Een concept is een
aspect van denken, een soort van eenheid van termen waarin iemand denkt. De eenheid is kleiner dan
een oordeel, aanname of theorie, maar gaat wel in op deze drie dingen.
“Defined as an aspect of thought, a concept is a kind of unit in terms of which one thinks; a unit
smaller than a judgement, proposition, or theory, but one which necessarily enters into these.” ( A
Dictionary of the Social Sciences, eds. J. Gould and W. Kolb, Free Press, 1964).
Een concept is ook iets dat is bedacht in de geest, een gedachte; een abstract of generiek idee vanuit
bepaalde voorbeelden. (Merriam Webster)
Concepten zijn bouwblokken van ons denken, dit bepaald hoe we denken over bepaalde dingen en in
eerste plaats bepaalt het wat we belangrijk vinden om te denken (we laten sommige dingen ook naast
ons liggen). Het zijn mentale representaties: wat is realiteit? Concepten helpen ons mentaal
representeren hoe onze wereld in elkaar zit. Concepten laten ons algemeen denken, weg van specifieke
gevallen. Concepten zijn dus belangrijk en cruciaal in wetenschappelijk werk. We moeten eerst
namelijk bedenken welke concepten we gebruiken en wat voor impact deze concepten hebben (welke
dingen laten deze concepten weg, bijvoorbeeld?). Voorbeelden van concepten die belangrijk zijn in dit
college, zijn:
1) Ruimte
2) Regio
3) Stad
4) Grenzen
5) Transdisciplinariteit
Ruimte en (wereld)geschiedenis
In het debat over regio’s is er weinig consensus.
“Regio’s zijn historisch voorwaardelijke sociale constructies” (John Tomaney). Regio als een concept
is dus iets historisch, dat betekent ook dat de definitie ook steeds is veranderd. Voorwaardelijk
betekent dat het relatief is, afhankelijk van de context, verschillende interpretaties etc. (het staat niet
vast). Sociale constructie betekent dat de definitie van regio altijd een product is van menselijke
interactie. John Tomaney concentreert zich op vijf soort regio’s: cartografisch, economisch, culturele,
politieke en ecologische regio’s. Dit college richt zich op de cartografische regio’s (geografisch), en
een klein beetje op economisch/politiek. Regio hangt samen met ruimte en ruimte hangt samen met
geschiedenis. Pas de laatste tientallen jaren zijn historici het concept ‘ruimte’ gaan overdenken. De
vragen die we dit college behandelen, zijn:
- Hoe hebben historische formaties van regio’s geëvolueerd?
- Is regio voornamelijk een constructie van wetenschappers, of waren mensen zich bewust dat
ze in een regio leefden vroeger?
, - Wat is de relatie tussen regio’s en natiestaat?
- Wat was de relatie van premoderne rijken en netwerken en connecties in regio’s voorbij hun
instituties?
- Hoe hebben moderne Europese koloniale rijken invloed gehad op de evolutie van regio’s?
- Hoe hebben globaliseringsprocessen invloed gehad op regionale formaties?
Geografie en geschiedenis zijn afhankelijk van elkaar. Geografie concentreert zich op ruimte,
geschiedenis concentreert zich op de tijd. De disciplines kunnen niet zonder elkaar. Historici hebben
een verschuiving aangebracht: de ruimtelijke wending. Ze concentreerden zich ongeveer 20 jaar
geleden op een gegeven ogenblik meer op ruimte. Maar waarom gebeurde deze verschuiving van
focus? Dit komt door globalisering, wat betekent het verkleinen van ruimte voor geschiedenis? De
ruimtelijke wending probeert twee neigingen te overkomen:
- Ruimte is niet alleen de verpakking voor historische veranderingen, maar iets veel
belangrijkers. Ruimte is belangrijker dan alleen een plek waar iets plaatsvond. Ruimte
verandert ook over tijd, dat is belangrijk te begrijpen voor historici.
- Ruimte is niet een absoluut concept, geschiedenis is niet bepaald door ruimte als de enige
verklaring. Ruimte is ook gecreëerd door menselijke handelingen. Het verandert ook over tijd.
Een persoon die veel invloed had op ons begrip van ruimte is Henri Lefebvre (1901-1991). Hij was
een Franse filosoof en socioloog. Zijn focus was stedelijke studies en alledaagse studies. Hij was
beïnvloed door Marx en door jongerenbewegingen van 1968. Hij schreef 60 boeken en zo’n 300
artikelen. Over ruimte suggereert hij dat het concept van ruimte sociaal is (gecreëerd door menselijk
relaties, het is dus relatief). Dit is de constructivistische aanpak. Om ruimte te construeren zijn
technologieën voor communicatie/transport belangrijk, ideologieën en ideeën zijn belangrijk,
verbeelding is belangrijk en als vierde zijn de sociale praktijken van mensen belangrijk.
“The “lived space”, in all its thickness and its complexity, thus appears as the developer of regional
realities; these have many administrative, historical components, ecological, economic, certainly, but
also, and more fundamentally, psychological. The region is not an object having any reality in itself
[...]. The region, if it exists, is a lived space. Viewed, perceived, felt, loved or rejected, modelled by
men and projecting on them images that model them. It comes into existence out of a reflection. Thus,
to rediscover the region means to seize it where it exists as perceived by men.” (Arman Frémont).
Belangrijk om uit deze quote te halen: de regio is geleefde ruimte, een product van menselijke
activiteiten. Een regio is geen object met realiteit van zichzelf. Het is toch een construct, want het is
o.a. ook ecologisch (dus natuurlijk), maar wel waargenomen door de mens. Psychologisch kunnen
mensen aangetrokken worden door een regio of een regio verwerpen (bv. Friezen in Friesland).
Economische structuren kunnen ook een regio vormen.
De regio al ‘zee’ of ‘oceaan’
Een regio is niet een bepaald landterritorium, maar meer als een zee of oceaan. Dit concept werd al in
de oudheid besproken. Een voorbeeld hier van is het Mediterrane gebied. Dit gebied werd
geanalyseerd als een regio. David Abulafia: “The Mediterranean is both a place and a concept.” Het
Mediterrane gebied is lastig te definiëren. Heeft het te maken met klimaat? Of met dat de zee het
gebied is en alles 20km daar vandaan is Mediterraans (maar waarom niet 25km of 30?). Of heeft het te
maken met eten: iedereen die olijfolie eet is Mediterraans?! Albulafia concentreert zich op het water
zelf, het land is tweederangs. Het water in het Mediterrane gebied is een gebied waarbij verscheidene
routes en uitwisselingen plaatsvinden. Afrika, Europa en Midden-Oosten kruisen elkaar OP het water.
De Mediterrane zee op zichzelf vindt hij dus een regio.
Een andere belangrijke wetenschapper (focus op Mediterrane gebied) is Fernand Braudel. Hij
onderscheid drie elementen:
- Structuur van de omgeving
- Conjunctuur, sociaal (economische systemen, staten, gemeenschappen en samenlevingen)
- Evenementen, menselijke acties (traditionele geschiedenis)
, Braudels definitie van het Mediterrane gebied: “The Mediterranean has no unity but that created by
the movements of men, the relationships they imply, and the routes they follow.” Hij ziet ook de zee
als het belangrijkst: de interactie is het belangrijkst, geholpen door de zee.
Deze bespreking van het Mediterrane gebied heeft andere historici beïnvloedt.
Regio gedefinieerd in socio-politieke termen
James C. Scott is een politieke wetenschapper en antropoloog. Hij is geïnteresseerd in agrarische
samenlevingen. Hij is veel geciteerd, maar ook controversieel. Hij ziet zichzelf als anarchist. We
kijken nu naar Zuidoost-Azië. Scott concentreert zich in zijn studie op de regio ‘Zomia’, het vasteland
van Zuidoost-Azië, waarbij de kustgebieden worden uitgesloten van dit gebied. De regio Zomia
betekent uit 5 naties (Burma etc.) en 4 Chinese provincies. Het is een groot gebied, er wonen 100
miljoen minderheden (qua taal of etniciteit). Scott noemt deze mensen ‘heuvelmensen’ (Hill People)
omdat ze in hoge gebieden leven. Wat hun cultureel maakt is dat ze wonen op een kruispunt van 3
regionale centra’s (Zuid-Azië, Oost-Azië en Zuidoost-Azië). Deze regio is interessant voor Scott,
omdat deze heuvelmensen een dezelfde sociale en politieke achtergrond hebben, al zijn ze divers
binnen de groep. Ze hebben allemaal sociale en politieke onderdrukking ervaren, ze hebben gevochten
tegen Europese kolonierijken etc. Ze hebben een gedeelde geschiedenis waarin ze gevochten hebben
tegen de centrale staat. Hoe deden ze dat? Een eerste strategie: Ze vluchtten naar gebieden die minder
goed bereikbaar waren voor legers of voor staatsbureaucratie. Een tweede strategie: ze bleven mobiel
en nomadisch. Een derde strategie: ze bleven onafhankelijk en zelfvoorzienend, zodat ze niet
afhankelijk werden van een centrale staat. Ze waren succesvol tot de 19 e eeuw, toen Europese
koloniale machten in hun gebieden kwamen en een beleid van ‘enclosurement’ invoerden: het
integreren van alle mensen in het rijk, inclusief de heuvelmensen. Ze deden dat door die mensen te
registreren etc. Andere ontwikkelingen dragen hier ook aan bij: infrastructuur (goede wegen), nieuwe
technologieën, mobiele wapens die in de bergen konden worden meegenomen. Dit proces van
enclosure is nog steeds bezig. Dat deze heuvelmensen vluchtten, is een gezamenlijk kenmerk van hun
en daarom een manier om hun gebied als regio te beschouwen.
Eenzelfde voorbeeld is de migratiestroom van Rohingya groep uit Myanmar. Zij werden ook
onderdrukt en vluchtten richting Bangladesh o.a. De Rohinqya’s zijn een van de onderdrukte groepen
daar. De onderdrukking van deze groep komt door een proces van historische politieke onderdrukking
in dat gebied.
Regio’s als politieke-institutionele constructies
Waar we naar kijken zijn politieke instituties die bewust zijn geïnstalleerd als regionale politieke
instituties. En om deze regio’s te definiëren wordt dan gekeken naar de politieke instituties die het
kenmerken. Een voorbeeld hiervan is de Europese Unie, of de ASEAN landen. Deze regio’s zijn
supranationaal, de staten zijn lid van de regio’s hebben een deel van hun soevereiniteit opgegeven
voor deze regio’s. In Europa is er een nieuw fenomeen: Nieuw Regionalisme. Wat verbindt ons
‘Europeanen’? Regio kan dus supranationaal zijn, maar regionalisme is dus dat je je sterk verbonden
voelt met je eigen regio (bv. Friezen in Friesland). Europese Unie is een regio, met regio’s daarbinnen.
Regionale geschiedenissen die we (nog) niet hebben
Historiografisch zijn er een aantal regio’s die veel aandacht hebben gehad. Dat betekent niet dat er
geen regio’s zijn waarover nog niet over is geschreven, die wel degelijk belang hebben. Zo is er
bijvoorbeeld veel geschreven over de Europese Unie. Maar in India heb je een provincie (Uttar
Pradesh, of in koloniale tijden United Provinces) waar 200 miljoen (!) mensen wonen. Die provincie
heeft in politieke zin veel invloed op India. Een interessant gebied om te bestuderen, zou je denken.
Toch is er geen enkel boek geschreven over Uttar Pradesh/United Provinces in India, ook al wonen er
200 miljoen mensen. Er is alleen over hen geschreven in algemene zin (bijvoorbeeld over India als een
geheel).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JantinevanderWest. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
