Onderzoek in Sociaal Werk
DEEL 1: De onderzoekscyclus
Inleiding
Wetenschappelijk onderzoek: stapsgewijs te werk – stappen herhalen zich voortdurend
resultaten van je onderzoek -- > nieuwe vragen / nieuw onderzoeksproject
onderzoekscyclus
1. Verkennen en afbakenen
-- wat wil je onderzoeken en waarom is het interessant?
-- > probleemstelling, onderzoeksdoelstelling en onderzoeksvraag
Hoe? Zelf opmerken in praktijk of via opdrachtgever
! relevantie nagaan voor SW en focus kiezen
informeren over onderwerp & motiveren waarom het relevant is
2. Opzetten en voorbereiden
-- hoe gaan we ad slag gaan? (op welke manier onderzoek voeren?) Vanuit welke visie op
onderzoek? (kwalitatief, kwantitatief…?)
-- > onderzoeksopzet
3. Uitvoeren en analyseren
-- onderzoeksdaden stellen, onderzoeksgegevens verzamelen, gegevens verzamelen, analyseren
(betekenis geven) & verwerken
-- > ruwe en geanalyseerde onderzoeksgegevens
Meestal niet hele populatie bevragen; steekproef trekken
! onderzoekende en ethisch verantwoorde houding
-- proberen een antwoord te vinden op de vragen die je hebt geformuleerd
In publicaties: onderzoeksopzet verder uitgebreid + moeilijkheden, problemen en aanpassingen
aangeven
4. Rapporteren en presenteren
-- vorm en aanpak van rapportage bepalen, hoe resultaten verspreiden?
-- > mondelinge of schriftelijke onderzoeksrapportage/presentatie
! op een begrijpelijke, aantrekkelijke en toegankelijke manier
! taal, stijl en vormgeving
-- ontstaan van nieuwe en bijkomende vragen, inspiratiebron voor nieuw onderzoeksproces
Omkaderende elementen:
Kenmerken van praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek
Normen-en waardenkader voor onderzoek
,1. Hoofdstuk 1: wat is onderzoek?
1.1. Belang van wetenschappelijk onderzoek
-- draagt bij aan ons inzicht in hoe wereld op verschillende vlakken in elkaar zit
-- zorgt ervoor dat de maatschappij, technologie evolueert en zich aan snel tempo ontwikkelt
-- valt niet weg te denken uit dagelijks leven (via media, kranten, … (fake news))
! kritische en onderzoekende houding
1.2. Basisbegrippen
1.2.1. Kennis
Epistemologie / kennisleer: discipline die zich bezig houdt met de vraag: ‘wat is kennis’
( tacit knowledge: kennis die je verwerft door ervaring en het uitoefenen v beroep: moeilijk
uit te leggen, weet niet altijd dat je die hebt)
-- > Specifiek voor SW: model met verschillende vormen v kennis die SW’er (on)bewust
toepast (Hudson)
Theoretische kennis = concepten, schema’s, referentiekaders: geven een
georganiseerde kijk op fenomenen & helpen professional om wereld uit te leggen,
te beschrijven, te voorspellen of te controleren
Persoonlijke kennis = spontaan proces waarbij SW’er in actie schiet zonder daar
meteen bewust v te zijn: ‘gezond verstand’, intuïtie, culturele kennis
Praktijkwijsheid = verworven via uitoefening v beroep & door proces v werken met
aantal gelijkaardige cases
Empirische kennis = ontstaan uit onderzoek; verzameling en interpretatie v data –
documenteren en beschrijven v ervaringen, verklaren v gebeurtenissen,…
Procedurele kennis = over organisatorische, juridische of beleidscontext
Professionele kennis = verzamelde info die bijdraagt tot begrijpen v beroep en werk
als sociaal werker; dienen als in praktijk
1.2.2. Onderzoek
Hoe kennis verwerven?
-- door iets te onderzoeken = iets aandachtig bestuderen (inhoud, kenmerken leren
kennen)
1.2.3. Wetenschap
= geheel v systematisch verkregen, geordende en verifieerbare menselijke kennis, het
daarmee verbonden proces v kennisverwerving (= onderzoek) en de gemeens waarin
kennis w vergaard met haar eigen wetenschappelijke methodes en conventies
wetenschappelijk onderzoek? = zoekproces gebaseerd op denken, intuïtie, creativiteit
waarin op een systematische manier gegevens w verkregen, gebruikt en geanalyseerd
met als doel kennis te verzamelen
1) Wat geldt als wetenschappelijke kennis? – Thomas Kuhn
normen en waarden & andere sociale aspecten spelen een rol in erkennen v
wetenschappelijke kennisinhoud wat als wetenschappelijke kennis w erkend
is gesitueerd in tijd en ruimte / wat we tot ‘de wetenschap’ rekenen hangt af v
de context
2) Vragen over relatie tss wetenschap, kennis en realiteit (k we de realiteit volledig
accuraat kennen?) – Thomas Kuhn
observaties z altijd theorie geladen; kijk op wetenschap en eerder verworven
kennis bepalen steeds op welke manier je iets waarneemt
, Incommensurabiliteit = er is geen gemeens maat waardoor dingen fundamenteel
niet met elkaar te vergelijken zijn, omdat er andere kennis en visies aan ten
grondslag liggen (zie 2 groepen wetenschappers uit verschillende stromingen die
eenzelfde fenomeen bestuderen vanuit dezelfde plaats en dezelfde richting
zullen andere feiten zien)
Verschillende stromingen binnen onderzoek (vb. biologie, fysica,…): in strijd om
rechtvaardiging – 2 modellen
Wedding cake model: studie v materiële werkelijkheid is basis voor alles,
fysica is grondlaag, chemie en biologie verdere lagen, sociale
wetenschappen kleinere en hogere lagen, sociaal werk onderzoek is kers
op de taart
Tweede model: materiële en sociale werkelijkheid z fundamenteel
verschillend v elkaar, verschillende wetenschappen z evenwaardig en
onafhankelijk v elkaar, sociaal werk krijgt eigenstandige plaats
1.3. Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek in SW
-- wat is er nu zo typisch aan sociaal werk onderzoek?
1.3.1. Globale definitie van sociaal werk
Sociaal werk = academische discipline (bestudeert, onderzoekt sociale interventies) en welk
soort kennis & wetenschap relevant zijn (theorieën over sociaal werk, sociale
wetenschappen, menswetenschappen en inheemse kennis)
Onderzoek en wetenschap staat niet los v praktijkgericht karakter v SW !
KENNIS HANDELEN
In realiteit hangen kennis en handelen sterker samen: wederkerige relatie
1.3.2. Sociaal werk als handelingswetenschap
SW onderzoek bestudeert sociale interventies !; hoe k we in sociale situaties intentioneel
ingrijpen om bepaalde vormen v sociale verandering te bewerkstelligen
Wat bestuderen?
- situaties waarin mensen (samen)leven
- op welke manier op deze situaties k ingegrepen w
= handelingswetenschap
wetenschap?: gaat om wetenschappelijk onderzoek dat systematisch en
methodisch gebeurt
handelings?: onderzoek is gericht op begrijpen v en ingrijpen in levenssituaties
(steeds intentioneel en doelgericht!)
OF: niet enkel beschrijvende kennis, ook handelingskennis
1.3.3. Doelen en functies v sociaalwerkonderzoek
Verschillende doelstellingen: wat is doel v kennis?
i. Doelen o.v.v. beroep v sociaal werker
= onderzoek k gericht z op ontwikkelen en evalueren v instrumenten of
optimaliseren v methoden en methodieken
-- via bevindingen SW’er ondersteunen in uitoefenen v beroep
Draagt bij tot professionalisering (vaardigheden verder verbeteren, ontwikkelen)