Persoonlijkheid
s-psychologie
2019-2020
Michelle De Belser
Schakeljaar psychologie
,INLEIDING
Slides + inhoudstafel + nota’s tijdens de les = voldoende!
Artikels geen leerstof maar wel wat hij erover vertelt in de les!!
DIFFERENTIELE PSYCHOLOGIE / PSYCHOLOGIE VAN INDIVIDUELE VERSCHILLEN
Psychologie van verschillen
(vooral) tussen mensen (tussen individuen, tussen mannen en vrouwen, tussen groepen..)
= inter-individueel
(maar ook bijkomend) binnen mensen (over de tijd, in verschillende situaties, en hoe dit
anders kan zijn voor verschillende personen) = intra-individuele verschillen
Algemene psychologie: op zoek naar algemene wetten (geheugen, emoties, invloed sociale
factoren… in het algemeen) hoe mensen daarin verschillen
2 grote deeldomeinen
1) Intelligentie, cognitief functioneren
2) Persoonlijkheid (bv. karakter, emoties)
2 grote visies op persoonlijkheid
1) Trekvisie
2) Interactionistische visie
TREKVISI E
NOMOT HE TISC HE TRE KC ON CEPT
Nomothetisch = voor iedereen van toepassing
3 cruciale eigenschappen
1) Trekken zijn interne, stabiele eigenschappen van een individu die deze van moment tot
moment, situatie tot situatie met zich meedraagt.
Een trek is geen tijdelijke eigenschap maar is iets dat de persoon altijd meedraagt, geven
aanleiding tot consistent patroon van gedrag bv. haarkleur en haarsnit (haar kan je
knippen of laten krullen; aanpassen. Maar haarkleur blijft constant), agressie vs. mening,
emotie vs. PH (hoe je je voelt, wordt niet direct gelinkt aan PH, terwijl PH hetzelfde blijft)
2) Trekken zijn causaal voor gedrag: ze verklaren het gedrag van het individu.
De interne eigenschappen beïnvloeden, bepalen gedrag, bv. extraversie (hoe extravert je
bent, bepaalt hoe je je gedraagt: groot feestbeest of in de hoek blijven staan etc.)
3) Trekken nemen de vorm aan van (hypothetische) dimensies waarop mensen verschillende
plaats kunnen innemen
PH opvatten als verzameling van interne eigenschappen die causaal zijn voor gedrag en in te delen
in dimensies.
IMPLICA TIES
1
, 1) Hoofdeffect van persoon is belangrijkste manier om individuele verschillen in
persoonlijkheid, gedrag op te vatten trek is stabiel, veroorzaakt gedrag dus in alle
situaties meer of minder van bepaalde gedragingen stellen afhankelijk van de mate dat die
trek aanwezig is, wel verschillende uitingen van die trek.
2) Gedrag wordt gekenmerkt door relatief hoge
o type A consistentie = cross-temporele stabiliteit van (ind versch in) gedrag
zelfde G, zelfde S
o type B consistentie = cross-situationele stabiliteit van (ind versch in) gedrag
zelfde G, andere S
o type C-consistentie = cross-uitingsstabiliteit van (ind versch in) gedrag
ander G, zelfde S
o type D-consistentie = predictie van concreet gedrag op basis van trekscores
ander G, andere S
Type A: in de les kijken wie veel babbelt, volgende les ervan uitgaan dat dat die personen weer zijn
die veel babbelen
Type B: verband tussen veel spreken in de les en veel spreken in de bar die avond: veronderstellen
dat je extravert bent dus in verschillende situaties veel babbelen
Type C: veel praten en articuleren, bewegen etc. als je extraverter bent, terwijl introvert stil blijven
zitten. Bij trek: alle uitingen aanwezig van die bepaalde trek. Als je één soort extravert gedrag veel
stelt, zal je ander extravert gedrag ook stellen
Type D: in ene situatie veel uiting van een trek vertonen, in andere situatie ook uitingen van de trek
vertonen. Meten hoe extravert we zijn met instrument. Dan goed in staat om te voorspellen wie in
specifieke situatie op bepaalde manier zal reageren!
Bijvoorbeeld: individuele verschillen in stressgevoeligheid tussen Jan en An: An > Jan
HE van de persoon + individuele verschillen zijn
consistent: An>Jan
(Ook HE van de situatie: date>ruzie>tandarts
dit wordt niet tegengesproken door Trekpsychologie,
maar is niet direct relevant voor individuele verschillen)
An is consistent meer gestresseerd dan Jan. Blind date
voor beide meest en tandarts voor beide minder.
INTERA CTI ONIS TISC HE VISIE
ASSU MPTIES
1) Persoonlijkheid is een systeem van processen dat iemands reactie op een concrete
situatie bepaalt (cfr. CAPS systeem Mischel) gebeurt iets, linken aan belangrijke
dingen, schema’s activeren…. Ketting van processen die maken hoe mensen reageren in
bepaalde situaties
2) Omdat bepaalde situaties bij een bepaald persoon andere processen kunnen ontlokken, is
iemands gedrag een functie van de INTERACTIE tussen persoon en omgeving ( trek:
onafhankelijk van context gaan we individuele verschillen waarnemen)
3) De uitkomst hiervan is dat persoonlijkheid kan beschreven worden in termen van ALS
(bepaalde situatie) DAN (bepaald gedrag) gedragshandtekeningen PH gekenmerkt
door patronen: als in sociale situaties, dan extravert gedragen. Of als iemand in minder
sociale situaties is (paar personen) dan meer op gemak.
2
, Individuele verschillen in de trek stressgevoeligheid tussen Jan en An in verschillende situaties:
Interactionisme zegt dat werkelijkheid er eerder zo uitziet:
HE (hoofdeffect) van de persoon? Misschien is
An>Jan gemiddeld genomen, maar individuele
verschillen zijn niet consistent over situaties!
Grotere bijdrage van interactie tussen P en S:
Verschil tussen An en Jan hangt af van situatie!!
(Ook HE van de situatie: dit wordt niet
tegengesproken door interactionisme, maar is niet direct relevant voor individuele
verschillen)
Er zijn verschillen tussen mensen maar belangrijkste manier om die te begrijpen: rekening houden
met interactie persoon en omgeving.
IMPLICA TIES
1) Interactie tussen persoon en situatie is belangrijkste manier om individuele verschillen in
persoonlijkheid, gedrag op te vatten
2) Gedrag wordt gekenmerkt door relatief hoge
o type A consistentie = cross-temporele stabiliteit van (ind versch in) gedrag
MAAR door relatief lage
o type B consistentie = cross-situationele stabiliteit van (ind versch in) gedrag
o type C-consistentie = cross-uitingsstabiliteit van (ind versch in) gedrag
o type D-consistentie = predictie van concreet gedrag op basis van trekscores
verwacht niet dat verschillen consistent zijn naargelang situatie. Ene kan heel zenuwachtig zijn
voor tandarts, andere niet. Ook zo met presentaties etc. (type B). Ook type C: hangt af van
concrete situatie. Type D ook: informatie over algemene trek (in algemeen hoe neurotisch je bent):
kan maar in beperkte mate voorspellen hoe neurotisch je je gaat gedragen in een bepaalde
situatie. Het is namelijk net de interactie die van belang is!
WIE HEEFT GELIJ K? CON CLUSIE .
Aan ene kant:
- Trekken zijn relatief cross-temporeel consistent;
- Er zijn consistente individuele verschillen in algemene gedragstendenzen
- Deze verschillen voorspellen ook belangrijke levensoutcomes
Aan andere kant
- Concreet gedrag is weinig consistent van situatie tot situatie
- Concrete gedragsuitingen correleren ook niet sterk onderling
- En worden slechts in beperkte mate voorspeld door trekken
CONCLUSIE:
Mensen worden gekenmerkt door (individuele verschillen in) algemene gedragstendenzen. Deze
gedragstendenzen zijn relatief stabiel, en hebben een voorspellende kracht voor levensoutcomes.
MAAR zijn weinig informatief voor de predictie van concreet gedrag.
OMDAT dergelijk gedrag mede bepaald wordt in interactie met de specifieke situatie
Hedendaags persoonlijkheidsonderzoek:
3
