RKG-A
DEEL 1: HET OUDE TESTAMENT
Bijbel = verzameling van verschillende geschriften (73 losse boeken)
Oude testament + Nieuw testament
Testament = verbond of “overeenkomst van God tussen de mensen”
OT:
Heilig boek joden Tenach (Hebreeuws)
T: Thora (wet)
N: Neviim (profeten) leefregels en wetten van de Thora toegepast
CH: Chetoevim (geschriften) poëzie en verhalen
De gelovige duiding van de gebeurtenissen van het Joodse volk
De verhalen in het OT spelen zich af tegen de achtergrond van:
- Historische context (geschiedenis Oude Nabije Oosten)
- Geografische context (vruchtbare halve maan)
- Geestescontext (monotheïsme vs. veelgodendom)
1.1 DE ONTSTAANSGESCHIEDENIS VAN HET OUDE TESTAMENT
Geschiedenis van een VOLK
Eerste verhalen mondeling
Daarna neergeschreven
Meerdere malen herwerkt
Tijdens ballingschap tot 1 verhaal gemaakt
Aartsvaders Exodus Koningen en profeten Ballingschap Na de ballingschap
2000 v.C. 1250 v.C. 1000 v.C. 700-500v.C. 500v.C tot 0
Mondelinge verhalen Op schrift stellen + voortdurende redactie
Eerste neerslag Scheppingsverhalen Verdere redactie
mondelinge verhalen Verhalen over door priesters
Gebeurtenissen aan aartsvaders Thora krijgt zijn
het hof Verhalen gelinkt aan definitieve vorm
Profetische rituelen Psalmen, spreuken,
geschriften wijsheid…
ARTIKEL ONTSTAAN BIJBEL
In 1947: “dode zeerollen” teksten meer dan 2000 jaar oud
Rode draad in OT:
Volk zoekt het beloofde land
Vanuit geloof in 1 God
Voortdurende confrontatie met omliggende volken
Literaire genres in het OT
Wetboeken
Annalen (semi-historische vertellingen over historische gebeurtenissen)
Profetische boeken
Psalmen
Spreuken en wijsheden
Mythes en legendes:
Mythe = een verhaal waarin handelingen en gebeurtenissen beschreven worden uit een onbepaald verleden, en
waarbij vaak goden, vreemde wezens en/of helden centraal staan. De mythe bevat zodoende waarheden die
leerzaam en instructief zijn voor de mens binnen de gemeenschap waarin de mythe wordt overgeleverd.
,Bijbelse mythes: Niet Bijbelse mythes:
Scheppingsverhalen > Romulus & Remus
Ark van Noach > Hand Werpen (Antwerpen)
Toren van Babel
Abrahamverhalen
Mozesverhalen
Jona en de walvis
1.2 SITUERING VAN DE CONTEXT VAN HET OT
1.2.1 DE HISTORISCHE CONTEXT
Literaire verhalen met historische kernen als achtergrond of vertrekpunt
Aartsvaders Exodus Koningen en Ballingschap Na de
profeten ballingschap
Periode 2000 v.C. 1250 v.C. 1000 v.C. 700 – 500 v.C. 500 v.C. tot 0
Historische Nomaden Ramses II Koningen Saul, Ballingschap in Begin
achtergrond Clans Dwangarbeid David, Salomo Babel diaspora
Monotheïsme Uittocht Land-koning- Geen land- Griekse en
Hongersnoden Vestiging tempel koning-tempel Romeinse
Kanaän Rol profeten Heimwee + overheersing
beleving Koning
godsdienst Herodes:
heropbouw
tempel
Naam volk Hebreeën Israëlieten Israëlieten Joden Joden
Confrontatie Ur Egypte Kanaän Assyriërs Grieken
met heidense (Mesopotamië) Kanaän Filistijnen Babyloniërs Romeinen
culturen Egypte Amalekieten Nineve
(geestescontext
)
Bijbelse Abraham & Sara Mozes Saul, David, Adam en Eva Rond jaar 1:
personages/ver Isaak & Rebekka Aäron Salomo Kaïn en Abel Jezus
halen Jacob & Rachel Myriam Jona, Elia, Noach
Elisa, Jeremia,
Jesaia
1) De aartsvaders
Nomaden, leven in tenten
Clanhoofden van zwerversstammen
Monotheïsme tegenover veelgodendom van Kanaänieten
Hongersnood dreef hen naar Egypte (vruchtbaar land ad Nijl)
2) Uittocht uit Egypte = Exodus
Ramses II: dwangarbeid Israëlieten
+/- 1200 v.C. tocht door Sinaï woestijn
Vestiging in Kanaän lang en moeizaam proces (conflicten omliggende stammen)
Stammen w sedentair
Herders w landbouwers
Tenten w 12 steden (los van elkaar, elk eigen stamhoofd)
3) Koningstijd
12 stammen verbonden door geloof
Ark van het verbond (10 geboden)
Geleid door rechters Gideon, Simson, Samuël
Koning Saul Koning David Koning Salomo (zoon David)
, Maakt Jeruzalem hoofdstad (welvarend)
Salomo: bouw tempel JHWH LAND-KONING-TEMPEL
Eerste geschriften gemaakt van de mondelinge verhalen/tradities/gebeurtenissen hof
Scheuring Noordelijk deel (Israël, Samaria) en Zuidelijk deel (Juda, Jeruzalem)
4) Ballingschap
Assyriërs veroveren Israël (N)
Babyloniërs veroveren Juda (Z)
Verwoesting Jeruzalem
LAND-KONING-TEMPEL verloren Leven in vreemd land Heimwee
Verdieping en herbronning: identiteit kan niet w afgepakt JHWH is in de hemel, niet in een tempel
Priesters:
Voorlezen in synagogen
Vieren feesten en rituelen
Schrijven scheppingsverhaal
Profeten:
Hoop! Verwachting nieuwe koning (= gezalfde = Messias)
5) Na de ballingschap
Ballingen mogen terug naar huis (niet iedereen doet dat begin diaspora)
Joden vrij om eigen tradities te beleven
Bijbelteksten herschreven door priesters van nieuwe tempel in Jeruzalem
1.2.2 GEOGRAFISCHE CONTEXT: OUDE NABIJE OOSTEN
Vruchtbare halve maan:
Gebied tussen de Middellandse Zee, Perzische Golf en Arabische woestijn
Mesopotamië: tweestromenland (Tigris & Eufraat)
Ruimtelijk context: Kanaän ‘het beloofde land’
Verschillende namen: Kanaän, Palestina, Israël en de Palestijnse gebieden
Welke gebieden kunnen aanduiden op kaart? Mesopotamië/tweestromenland; Kanaän/Israël/Palestina, de
Sinaï woestijn, Nijl, Egypte, Middellandse Zee, Perzische golf, Tigris, Eufraat, Dode Zee, Rode Zee