Deze uitgebreide samenvatting is gemaakt met persoonlijke notities uit de lessen en de slides. Voor het tweede semester van het eerste masterjaar in de klinische psychologie.
Biologische psychologie van het centraal
zenuwstelsel
Stress
Inleiding
Evolutie
Stressresponsen werden teruggevonden in zeer veel soorten, zelfs veel
overeenkomsten in de onderliggende systemen
o bv. ACTH, corticosteroïden = essentiële chemicaliën betrokken bij de
stressrespons aanwezig in alle gewervelden (Nesse et al., 2016)
o ACTH-achtige peptiden ook in inktvissen, insecten, wormen etc.
wijst op grote evolutionaire voordelen!
Defensieve functies van het lichaam (bv. pijn, koorts, hoesten, overgeven…) zijn
onprettig maar hebben een groot evolutionair voordeel omdat ze een indicatiefunctie
hebben
Differentiatieniveaus van stress:
- Differentiatie van toestanden: actief vs. rust (bv. perioden van actief zijn vs.
rust om bv. krachten sparen om prooien jagen)
- Verdere differentiatie binnen de actieve toestand: stress als ‘turbo’ om een
boost te zetten op de actieve toestand
Bijkomend evolutionaire voordelen van mechanismes die de sensitiviteit van de
stressrespons op relatieve lange termijn kunnen moduleren in functie van de
omgeving (aard gevaar)
verklaart onder andere de impact van stress tijdens de (prenatale)
ontwikkeling / jeugd
De stressrespons treedt op in specifieke omstandigheden (variatie in tijd) maar ze
kan ook sterker of minder sterk zijn in dezelfde context
Bv. onvoorspelbaar geweld onmiddellijke vluchtreactie
Er word dus geleerd om de stressrespons af te stemmen op alle mogelijke cues
die geweld zouden kunnen voorspellen
! Kan averechts gaan werken: overprikkeling van de fight or flight-respons
Bv. wanneer je opgroeit in een familiale omgeving met veel geweld leer je je
stressrespons adapteren en als je later een ‘gezonde’ partnerrelatie aangaat
vertoon je opnieuw de stressrespons in situatie waarin dit niet noodzakelijk is
= verklaring voor het idee van evolutionaire voordelen van het kunnen stress
moduleren
Jeugd & prenatale ontwikkeling = is een kans voor het organisme om de situatie in te
leren schatten
Regelingen treffen in het stresssysteem om ervoor te zorgen dat eens je geboren
wordt je zo goed mogelijk afgestemd bent op de omgeving waarin je terechtkomt
Sensitisatie- (positieve feedback) en habituatieprocessen (negatieve
feedback)
- Habituatie = bij herhaaldelijke blootstelling van dezelfde stressor minder
gevoelig worden – de stressrespons wordt minder sterk als reactie op de
omgeving waaraan de betrokkene went
bij constante repetitieve blootstelling wordt de scherpte van de
stressrespons afgestemd op lange termijn
Negatief feedbackmechanisme: activatie van de stressrespons zorgt
ervoor dat ze onderdrukt wordt in de tijd
, Evolutionair voordeel: op lange termijn energie sparen
- Sensitisatie = niet wennen aan de situatie omdat ze onvoorspelbaar en/of
gevaarlijk is
Steeds gevoeliger/ scherper worden van de stressrespons in
gelijkaardige omstandigheden
Positief feedbackmechanisme: stressrespons op een eerste tijdstip zorgt
ervoor dat de stressrespons op een volgend tijdstip nog groter is
Definitie
Klassieke definitie: de stressrespons als reactie op een (waargenomen) dreiging:
- Stress als verdedigingsfunctie: defensief mechanisme (zoals hoesten,
overgeven, koorts etc.)
- Uitroepen van een noodtoestand: (nood = niet altijd: differentiatie met de
gewone actieve toestand) fight or flight-respons:
o Glibberig worden en afkoelen (zweten), meer gasuitwisseling (adem:
zuurstof laat toe om meer aan verbranding te doen ), snellere
circulatie, bloedtoevoer van spijsvertering naar spieren (spieren
meer bloed om efficiënter te functioneren), toegenomen
bloedklontering (anticipatie op weefselschade)…
Ook stressrespons bij opportuniteiten – risico’s nemen om tot grootse uitkomsten
te komen
- bv. Flinn et al. (2011): verhoogde circulerende stresshormonen bij jonge
kinderen 2 dagen voor Kerstmis in Dominica, maar enkel bij kinderen die
cadeaus konden verwachten meer stresshormonen bij kans op positieve
uitkomsten
Trade-off van voordelen en nadelen van stress:
- Intra-individuele verschillen in de stressrespons: mensen met neiging tot
kleine stressrespons hebben minder langetermijn stressgerelateerde
problemen (bv. kleiner risico op cardiovasculaire problemen in de toekomst)
maar zullen minder gelegenheden benutten (minder succes ?)
- Want kapitaliseren op uitdagingen = meer energie opbruiken en omgekeerd
differentiatie binnen de menselijke soort
- Aanspreken van aangeboren beperkte reserves in het licht van een uitdaging
(positief of negatief)
vage definitie: stress bevindt zich op allerlei kruispunten: geen eenduidige
algemene definitie (bv. op vlak van biologische systemen die betrokken zijn bij
stress) wel is er zeker sprake van een trade-off: het tijdelijk inzetten van
reserves die gecompenseerd zullen worden in de tijd (bv. in de vorm van
gezondheidsklachten)
Nut van de stressrespons…
Langdurige stressoren
Voordelen zijn op korte termijn: sneller lopen klimmen etc. = acute bedreiging =
ontsnappen
Nadelen zijn op lange termijn: denken aan onaangename vooruitzichten die geen
wezenlijke bedreigingen voorstellen (bv. een presentatie geven, op bezoek bij de
schoonouders) = onnuttige contraproductieve stressrespons die het probleem die
niet verhelpt en niet meer acuut is
Mentale stressoren
Abstracte (ideeën, vooruitzichten… mentaliseren) vs. concrete stressoren
Mentaliseren, toekomst plannen, voorspellen etc. zet deur open voor risico’s op LT
(“wat als iets niet lukt?”)
, Ingewikkelde wensen en complexe verlangens (bv. ultiem geluk laten afhangen van
materiële zaken) = contexten waar de stressrespons niet bijdraagt bij het behalen
van het doel
Stress als resultaat als spanningsveld eisen omgeving mogelijk om eraan te voldoen
Modern leven = chronische stressbron = persoonlijke doelen die te moeilijk
onrealistisch zijn om te behalen (willen ≠ kunnen)
Rookdetectorprincipe
De prijs van een vals negatief (je denkt dat de stressrespons niet nodig is terwijl dat
wel zo is, bv. je denkt dat er geen tijger zit in de struiken maar die is er wel dan ga je
dood) in vergelijking met de prijs van een vals positief (je denkt van wel terwijl niet,
bv. even stress want denk dat tijger in struik maar niet, geen dood)
Associatie tussen stress en negatieve gebeurtenissen: evolutionair gezien is het
ontsnappen aan een roofdier uw grootste doel de stressrespons is voordelig
Omgevingsshifts
Opgroeien in een gewelddadige context en later in een veilige liefdesrelatie toch
dezelfde stressrespons vertonen terwijl context anders is
Bv. stressrespons afgestemd op voedselschaarste, daarna in periodes van genoeg
voedsel toch nog happen naar voedsel
Fysiologie
Hormonen vs. neurotransmitters
- Hormonen: worden vrijgegeven in de algemene bloedbaan doorlopen het hele
lichaam en alle mogelijke weefsels eender waar in het lichaam (met uitzondering
van de bloed-brein barriere)
- Neurotransmitters: communicatie in de synaptische spleet is lokaal & snel, maar
afhankelijk van de specifieke innervatie van het specifieke neuron rechtsreeks op
het doelweefsel ( onmiddellijke vasoconstrictie)
- neuronale communicatie is snel & gericht
- hormonale responsen zijn trager want ze worden op mechanisme wijze
verspreid in de bloedbaan, er is geen specifieke ‘kabel’ (axon) belangrijke
rol in gecoördineerde responsen in het lichaam: responsen waarbij meerdere
organen betrokken zijn)
Twee systemen:
SAM-systeem (sympathetic adrenal medulla)
- Sympathisch – het bijniermergsysteem (blauw)
o Ad-rena = bij-nier = epi-nefra (Latijn vs. Grieks,
same)
o Neuronen van het sympathische zenuwstelsel
projecteren naar de adrenale medulla
o Dit zorgt voor vrijgave van adrenaline en
noradrenaline (allebei catechola mines – net
zoals dopamine in beperkte mate) onder impuls van de hypothalamus
o Dit gebeurt relatief snel ten opzichte van de HPA-as ; de voornaamste
consequentie/ functie is de stimulering van het sympathisch systeem
(‘boost’)
o qua snelheid: bijnier > stamsysteem > HPA- as
o Adrenaline treedt hier als hormoon op (circuleert in de bloedbaan) samen
met noradrenaline maken ze glucose beschikbaar en verhogen ze de hartslag
en dus de bloeddruk (zorgt voor potentiële gezondheidsproblemen op lange
termijn)
o Noradrenaline circuleert hier als hormoon maar in de hersenen heeft ze als
neurotransmitter heeft een bloedverhogende impact ten gevolge van het
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper pvrancken. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,89. Je zit daarna nergens aan vast.
