Psychopathologie
1 INTRODUCTIE
1.1. INLEIDING
1.1.1. WAT IS AFWIJKEND GEDRAG?
Gedrag, gedachten en gevoelens die we als afwijkend beschouwen.
Psychische stoornis= geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen dat wordt gekenmerkt
door onder andere een storing in het functioneren en (persoonlijk) lijden.
Terrein van:
Psychopathologie ➔ Psyché= menselijke geest, Pathos= ziekte, logie ➔ De leer van de ziekte van de
menselijke geest.
Psychiatrie ➔ zowel de theorievorming, de leer voor de behandeling van de psychische stoornissen
als de praktijk van de psychiatrische zorg
Klinische psychologie ➔ oorzaken en behandelingen van psychische zorg
En Nu ook Klinische orthopedagogiek
Psychiater= arts, geneeskunde studeert ➔ medicatie
Psychologie= master in psychologie ➔ geen medicatie want geen arts
Het is een terrein in de wetenschap die:
Afwijkend gedrag en het proberen verklaren ervan roepen: Tegenstrijdige gevoelens op
Relatief, in evolutie en te bediscussiëren.
Goed te bestuderen door
Wetenschappelijk onderzoek
Zelfreflectie en zelfobservatie
Romans, films en verhalen
Mensen in je omgeving
Levenservaring
Kenmerken van een psychische stoornis zijn: symptomen
- Meeste symptomen moet aan bepaalde voorwaarden voldoen om als afwijkend te worden
beschouwd of passend aan een bepaalde stoornis: criteria
- Symptoom = kenmerk dat past bij een psychische stoornis
- Diagnostisch criterium = Symptoom op bepaalde manier, gedurende een bepaalde tijd,…
Bv. stemmen horen: als een patiënt stemmen hoort moet dit minstens een maand hebben om
bijvoorbeeld als ‘shizofrenie’ te worden beschouwd. Dus hoe afwijkend is stemmen horen dan
eigenlijk?
Stigmatisering van ‘gekte’
• Taboe op psychiatrie en psychische problemen
• Risico op ‘verdinglijking’ van de diagnose= diagnose wordt een ding op zich en ‘othering’ = je wordt als
persoon gelijkgesteld met een volledige groep en men jou als persoon de eigenheid niet meer ziet,
maar vooral als de ander ziet, die psychische problemen heeft, die anders is dan onszelf.
• Er bestaat een risico dat we het kind, de persoon met zijn specifieke manier van met de zwaarte, de
complexiteit van het leven te dealen, zijn manier van hulp vragen… niet meer achter de diagnose zien.
1.2. HOE NOEMEN EN DEFINIËREN WE AFWIJKEND GEDRAG?
Terminologie:
Krankzinnigheid ➔ vroeger
Psychiatrische stoornis
Psychisch probleem
Mentale ziekte ➔ wijst te veel naar medisch en biologisch model (is belangrijk, maar er zijn meerdere
belangrijke visies)
Voorkeur:
=> Psychische stoornis
=> Psychische kwetsbaarheid (de laatste jaren, omdat stoornis nog beladen lijkt)
1
,Psychopathologie
! Motivering Biologische – psychochologische – sociale kijk ➔ De andere benamingen kijken te veel naar 1
aspect.
Belangrijk in dit domein: voortdurend je eigen taalgebruik kritisch onder de loep te nemen en zo respectvol,
persoonsgericht en hoopverlenend te benoemen, zonder te verbloemen dat er wel degelijk sprake is van een
verstorende gedachte, gevoelens en gedrag voor de persoon en of zijn omgeving.
1.2.1. CRITERIA VOOR AFWIJKEND GEDRAG
Verschillende criteria om te benoemen of onze gevoelens, gedachten of gedrag afwijkend zijn.
1. Uitzonderlijk: uitzonderlijk gedrag, gevoelens of gedachten die niet vaak voorkomen bestempelen we
al snel als ‘abnormaal’. Vb. mensen die dingen horen die wij
niet horen, zien we als afwijkend. Maar echter ‘uitzonderlijk’
is niet genoeg om echt bestempeld te worden als afwijkend
gedrag, want iemand die het record bezit voor borstcrawl is
ook uitzonderlijk maar zien we niet als afwijkend te
benoemen in de pscychiatrische zin.
2. Sociaal afwijkend: Wat mensen in de ene cultuur normaal
vinden kan door mensen in andere cultuur als afwijkend
worden gezien. Dus rekening houden met culturele
verschillen!!
3. Foute perceptie of interpretatie werkelijkheid: Dingen zien
of horen die er niet zijn. Achtervolgingswaan (tenzij het echt
is)
4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon: het wordt pas problematisch als uw emotioneel lijden
nog lang aanhoudt na een situatie.
5. Ongepast of contraproductief gedrag: gedrag dat geen bevrediging, maar onprettige gevoelens
oproept. Als onze gevoelens ons verhindern om onze sociale rollen op te nemen, te studeren, partner
te hebben dan noemen we zo contraproductief. Vb. alcoholgebruik is normaal tenzij dit leidt tot
beperkingen in het vermigen om rollen te vervillen vb. meermaals niet meer uit je bed geraken, of dat
je niet wil drinken maar toch telkens meer drinkt dan je wil =+> contraprodcutief gedrag en stoornis in
alcoholgebruik
6. Gevaar= gedrag dat gevaar oplevert voor betrokkenen zelf of voor anderen= afwijkend Maar sociale
context van groot belang. Iemand die
met gevaar voor eigen leven zich in
een oorlog in de strijd gooit =
heldhaftig. Maar iemand die
probeert suïde te plegen= afwijkend
Algemeen als je buiten de sociale
verwachtingen en specifieke context
als oorlog een gevaar betekent voor
je zelf of anderen ➔ gedrag als
zorgwekkend of afwijkend te
beschouwen.
De eerste 3 criteria kunnen we zien als ‘abnormaal’ ➔ weg van de norm
Enkele controverse in de psychiatrie
Geen objectieve meting!! In tegenstelling tot een fysieke ziekte ➔ geen rontgenfoto of scan,
bloedafname, neusswipe kunne we gebruiken om objectief aan te tonen dat iemand een psychische
stoornis heeft.
We moeten terugvallen op Enkel “klinische” diagnostiek
Oordeel op basis van gedrag (geen objectieve feiten ➔ Heel erg aan waarden gebonden)!!
Geen uitkomst van objectieve fysieke test
Geen feiten
Sterke waardengeladenheid
2
,Psychopathologie
Afwijkend gedrag kan dus op versch. manieren worden gedefinieerd ➔ afhankelijke van de situatie gaat de ene
criteria zwaarder doorwegen dan de andere.
Psychische stoornis moet het telkens gaan om de combinatie van gedrag dat afwijkt van de norm en dat
significant betekenisvol storend is voor jezelf en de omgeving ➔ zie cirkel.
Verschil tussen
Gedrag labelen als afwijkend
◼ Indeling
◼ Classificatie (zie hoofdstuk 3)
Gedrag begrijpen en verklaren
◼ Vele modellen
◼ Hangen samen met geloof, wereldbeeld, mensbeeld, cultuur,…
◼ Dient te gebeuren in een echte psychiatrische diagnostiek en behandelingsplan
1.2.2. CULTURELE ASPECTEN VAN AFWIJKEND GEDRAG
Ziekte – gezondheid verschillen in culturen
Bv. onderscheid tussen bezetenheid of medische ziekte
Bv. hulp zoeken bij geestelijke of arts
Symptomen kunnen zich verschillend uiten
Bv. angst voor jobverlies vs voor onvruchtbaarheid
Termen kunnen verschillend zijn
Bv. termen voor depressie uitgebreid of onbestaand
=> Belang cultuursensitieve psychiatrie!!!
Term veranderd vanuit veranderd beeld over onterechte dominantie Westers beeld
Van transculturele psychiatrie
Algemene kennis voor iedereen geldig
Kleine aanpassingen nodig bij andere culturen
Naar interculturele psychiatrie
cultural humility, bewust van neiging tot etnocentrisme
gelijkwaardige positie van overtuigingen
bewust van vermenging van culturen, vermijden stereotypering
Psychische stoornis – diagnose in DSM 5
Psychische stoornis betreft een gezondheidstoestand die gekenmerkt wordt door overduidelijk disfunctioneren
van de cognities, emoties of het gedrag van het individu.
3
, Psychopathologie
Het is een gevolg van een verstoring in psychische, biologische of ontwikkelingsprocessen die de grondslag
vormen van psychisch functioneren.
Sommige stoornissen kunnen pas vastgesteld worden als zij duidelijk waarneembaar lijden of verstoring van
het functioneren teweeg hebben gebracht.
Een psychische stoornis is niet een gebruikelijke of cultureel aanvaarde reactie op een specifieke gebeurtenis
zoals het overlijden van een geliefd persoon. ➔ (normaal gedrag zoals praten tegen jezelf na het overlijden van
een persoon)
Ook is het geen cultureel afwijkend gedrag (zoals politiek, religieus of sexueel) en ook niet weergave van een
conflict tussen een individu en de maatschappij,
tenzij het afwijkende gedrag of het conflict voortkomt uit het disfunctioneren van een persoon zoals boven
omschreven
Psychische stoornis:
Afwijkend gedrag
Storend voor zichzelf of omgeving
Afspraken in American Psychiatric Association
Psychiatrische diagnose: slechts bij een aantal diagnoses is er ook een aantoonbaar fysieke oorzaak van de
stoornis zoals bij dementie ➔ verschil in de hersenstructuren Zoals de eiwitiplaques bij alzheimertype. Ook bij
verslaving ➔ hoeveelheid in het bloed kunnen we meten. Maar dat is maar een klein deel van het groot boek
van psychische stoornissen dat dsm 5 is.
Belangrijk : Dus in de Psychiatrie spreken we van psychische stoornissen of psychiatrische diagnoses, dat de
beoordeling of gevoelens, gedachten en … gestoord zijn afhangt van een klinische beoordeling en niet van
objectieve feiten en dat dit cultureel en sociaal gebonden is daardoor.
Om te spreken van een psychische stoornis moet het gaan om abnormaal gedrag (uitzonderlijk, sociaal
afwijkend, foutieve perceptie) en storend gedrag voor zichzelf of de omgeving. + bovendien moet het
opgenomen zijn in de DSM 5 ➔ anders geen diagnose meer die gesteld kan worden. slechts in enkele gevallen
kunnen we ook objectief fysiek onderbouwen dat een diagnose van een psychische stoornis klopt en dat de
symptomen ook zijn wat ze lijken.
1.3. HISTORISCHE VISIES OP AFWIJKEND GEDRAG
In de geschiedenis van de westerse Psychiatrie zocht men de oorzaak van psychische stoornissen en afwijkend
gedrag on bovennatuurlijke krachten, demonen of boze geesten.
Vaak onmenselijke rituelen om de geesten uit te drijven of vb. Schedelboringen.
Men geloofde dus dat de oorzaak van de aandoening buiten de mens lag!
Pas in oudheid wordend de redenen van de waanzin in de zieke zelf gezocht. Bij hippocrates dus)
1.3.1. HIPPOCRATES (KLASSIEKE OUDHEID)
Vader van de geneeskunde ➔ eerste die de oorzaak niet in bovennatuurlijke krachten vond, maar wel de
oorzaak in een onevenwicht tussen de 4 Lichaamssappen of Humores
Maakte ook Eerste indeling van abnormale gedragspatronen aan de hand van 3 hoofdcategorieën:
o De Melancholie: Nu: depressie
o Manie: Nu nog altijd manie
o Verwardheid ➔ bezetenheid zoals hij dat noemde
PPT:
- Biologische oorzaken
- Lichaamssappen = humores in verkeerde verhoudingen
1.3.2. ARABISCHE PSYCHIATRIE (MIDDELEEUWEN)
Ten tijde van ME in Europa ➔ bloeide in Arabische landen de psychiatrie op
Ontwikkelden eigen psychiatrie met veel oog voor behandelingen, theorieën en diagnostiek.
• 700 – 1500
4