Dit is een samenvatting over het vak spijsvertering, specifiek over het deel 'fysiologische aspecten van de spijsvertering' gegeven door professor Himpens.
Deze samenvatting bevat alle leerstof uit het handboek, de slides en de lessen. Ook de nuttige afbeeldingen van de slides staan in de samenva...
Himpens: fysiologische aspecten
van de spijsvertering
Normaal staat alles vermeld in de lessen in de cursus tenzij specifiek vermeld, wel zijn de afbeeldingen van
slides handig
(ik denk dat de cursus enkel van hem is)
Deel 1: speekselsecretie
Spijsverteringsstelsel: buisvormig systeem:
al deze compartimenten zijn van elkaar gescheiden
mogelijk dankzij secreten, onttrekken nutiënten,
vocht,…
(in deze volgorde zullen deze lessen besproken
worden)
Waarom maken wij speeksel
aan?
Om te slikken, detectie (forensisch), reflexen,… verschillende functies
Als we over speeksel spreken, dan spreken we over de
speekselklieren (<-> pacreas: slechts 1 klier)
- gl. Sublingualis: onder tong muceus vocht (mucoprotïnen)
- gl. Submandibularis/ onderkaakspeekselklier: onder onderkaak
watersecreet en slijmsecreet = seromuceus vocht
- muceuse klieren: kleine speekselkliertjes in binnenste deel
mond 10% vocht & 70%
mucus
Per dag: ong. 1-1.5l speeksel (99%vocht, <1% proteïnen) geproduceerd
wordt ook heropgenomen deels anders verlies je veel te veel vocht (uitdroging):
ctu speekselproductie, 0.25ml/min (= tussen maaltijden door = nuchtere fase/ interprandiaal/
interdigestief dankzij onderkaakspeekselklier beschermd mond tegen irriterende bewegingen van
tond of tanden of … )
tijdens maaltijd, 4-5 ml/min (= prandiale/ digestieve fase veel meer speekselproductie dankzij
oorspeekselklier krachtig maar kort)
, [2]
1. vorming en samenstelling speeksel
a) vocht en ionensecretie
actieve secretie ter hoogte van acini:
speekselklieren moeten zeer goed bevloeid zijn (bloedbaan
rood) langs hier speeksel (vooral oorspeekselklier want snel
en veel)
actieve secretie: afkooksel/ ultrafiltraat (niet helemaal
ultrafiltraat, want hier is ATP nodig, maar het lijkt er wel op)
uit bloedbaan naar binnen
eilandje/acinus met centraal lumen = groepje van cellen in
een kring waarin het secreet terecht komt heeft prikkel
nodig door
- parasympatisch zenuwstelsel via M3-colinerg
- orthosympatische zenuwstelsel via α1-adrenerge
stimulatie
- intrinsiek zenuwstelsel via neuropeptiden
deze laten allen Ca2+ (=secondaire boodschapper)
stijgen wat dus de stimulus geeft activeert
apicale Cl - kanaal primair secreet
zo 1 cel:
basolaterale (naar bloedbaan) zijde en apicale (naar lumen)
Ca prikkel m.b.v. ATP:
1. Actieve Na-K pomp = drijvende kracht
2. Na-K-Cl symporter
3. Na terug naar buiten door Na-K pomp + Cl lekt naar buiten
aan apicale zijde naar lumen acinus + K via K-kanalen (ook cAMP
zorgt mee voor openen Cl kanalen)
4. door anion in lumen zullen door elektrische gradiënt zal Na
en H2O (via aquaporines + osmotische gradient) naar lumen
gaan via lekjunctie (passief)
+ muceuze cellen in acini: aanmaak slijmerig secreet met eiwit mucine
modificatie t.h.v. afvoerwegen:
(op tekening slechts 1)(ook afvalstoffen en medicatie worden hier gesecreteerd)
- Na/K uitwisseling (kation uitwisseling): reabsorptie Na (versterkt door aldosterone)
hoe verder in afvoerweg hoe lager Na en hoe meer de K conc. toeneemt
(tijdens maaltijd als het snel moet gaan zal er minder Na dalen en minder K toenemen)
- Cl-/HCO3- uitwisseling (anion uitwisseling): absorptie Cl-
- daling osmolariteit speeksel hypotoon
( meer reabsorbtie dan uitgescheden in afvoerwegen neto)
b) Proteinen secretie
(via vesikeltransport komt dit vrij)
, [3]
dynamische samenstelling met als secundaire boodschapper cAMP (β2 & VIP) , Ca2+ (α1 & M3)
α-amylase: alpha 1-4 breken werkt goed in mond (goed pH), in zure maag verliest het zijn functie
zal maar beperkt zetmeel verteren pancreas zal dit ook produceren
fie: - suikers kleven aan tanden dental plaques (slijm + zetmeel glycolyse tanden aantasten
(bact. Ook)) nu minder want zetmeel afgebroken => tandreiniging
- smaaksensatie: zorgt voor nieuwe prikkels (ook het vocht is hiervoor belangrijk want kan enkel
zo met smaakpapillen in contact komen)
- vertering (zetmeelafbraak)
Lipases (vooral bij kindjes gesecreteerd in speeksel en maag voor melk te verteren)
In speeksel zit heel veel mucus: nuttig? Ja:
- beschermen (bij bv. kauwen)
- vochtig houden, smeren (uitdroging vermijden, houdt water gevangen in mond)
- verhinderen wegstromen vocht of verslikkingen
in het parotisklier zit dit weinig (bij eten) vocht stoomt makkelijker weg (wenselijk)
antimicrobiële stoffen:
lysozyme en s-IgA (secretoire imunoglobuline A = antistoffen) (beide door WBC gemaakt)
Groeifactoren
(EGF, NGF) heel snelle wondheling in mond (nodig want je stopt heel veel dingen in je mond en
door je tanden etc. komen er heel snel wondjes)
Bloedgroepantigenen bij secretoren (= mensen die dit hebben) (bij ¼ van alle mensen)
Aandoeningen
Te weinig speeksel: hyposalivatie tot xerostomia (indien bijna geen meer) (<20ml/d) vertering oke maar
droge mond, geen reinigende functie dus tanden beschadigd, schimmelinfecties makkelijk, ontstekingen
(pijnlijk),…
Hypersalivatie/ sialorroe: te veel speeksel aanmaken (niet door overprikkeling maar wel te moeilijk weg/
doorgeslikt) kwijl loopt uit je mond, motoriek mond en keel verstoord (onvoldoende prikkeling
skeletspieren)
bv. Parkinson: slikproblemen waardoor dit ontstaat
geen ernstige gevolgen enkel vervelend en verslikken
2. controle op speekselsecretie
a) Neurale beïnvloeding
- parasympatische activatie: vrijstelling VIP sterke doorbloeding veel vocht kan in acini terecht komen
(waterig, weinig mucus en eiwitrijk) (uitgesproken & langdurig)
(als je dan speekt kan je speeksel dus uit je mond stromen
tijdens maaltijd, werkt in op oorspeekselklier
- orthosymp. activatie: kortstondige speekselvloed meer mucus taai, minder vocht
in stess situaties is dit vaak: zo een plakkerige mond
tussen maaltijden submandibulaire klier
(katten: kunnen dit speeksel echt uitspuwen)
OPM: deze 2 werken NIET antagonistisch, wel op verschillende wijze (ortho zorgt voor vasoconstrictie <->
para vasodilatie)
De reflexen
- aangeleerde/ geconditioneerde:
bv. paflov reflexen: honden eten geven met bel enkel bel: watertanden (parotis klier) (ook bij mens bij
denken aan voedsel)
, [4]
- inherente/ ongeconditioneerde:
Mechanische (voedsel in mond) of chem. receptoren (samenstelling voedsel) prikkeling activeert
speekselcentrum in hersenen binnen enkele seconden juiste ‘vorm’ van speeksel (vooral parotisklier)
Tandartsbezoek: zuiger in mond: want zijn instrumenten activeren van alle receptoren in u mond continue
speekselvloed en niet gewoon dat beetje zoals in nuchtere fase (hier worden eig. alle speekselklieren wel
geactiveerd maar vooral die ene dat snel veel speeksel geeft)
Dus functies van speeksel
- doorslikken
- smaaksensatie
- mondhygiene
- verteringsfunctie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper valerievanechelpoel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
