Samenvatting boek: Dit is psychoanalyse - Frans Schalkwijk
17 keer bekeken 2 keer verkocht
Vak
Stromingen In De Orthopedagogiek (PABA5245)
Instelling
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Boek
Dit is psychoanalyse
Samenvatting van een deel van het boek: Dit is psychoanalyse - Frans Schalkwijk. Zie voor de bladzijdes bij document informatie. Gelezen voor het vak stromingen in de orthopedagogiek van Laura Batstra (PABA5245). Pedagogische Wetenschappen, bachelor jaar 2, , RUG
Samenvattingen beide boeken van het vak "Stromingen in de Ortopedagogiek" PABA5245
College aantekeningen Stromingen In De Orthopedagogiek o.a. ISBN: 9789085062424
Samenvatting Dit is psychoanalyse - Frans Schalkwijk
Alles voor dit studieboek (6)
Geschreven voor
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Bachelor Pedagogische Wetenschappen
Stromingen In De Orthopedagogiek (PABA5245)
Alle documenten voor dit vak (17)
Verkoper
Volgen
EstherWeverink
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Stromingen in de orthopedagogiek
Samenvatting boek: “dit is psychoanalyse – Frans Schalkwijk”
Deel 1 – opmaat
Dit is psychoanalyse
Eeuwig iets achter de dingen zoeken
Veel mensen hebben een tweeslachtig gevoel over psychoanalyse: afkeer en fascinatie. Bij sommigen
gaat die tweeslachtigheid over in idealisering, bij anderen in totale verwerping. Een analyticus in de
psychoanalyse zoekt niet meteen naar oplossingen, maar stelt eerst een heleboel vragen. Voor aan
analyticus is de vraag wat iemand innerlijk drijft van belang. De analyticus zoekt naar de individuele
betekenis die iemand aan zijn gedrag of emoties geeft door steeds een vraagteken te zetten bij wat
de cliënt zegt. Zo probeert hij een ander licht op het schijnbaar vanzelfsprekende te werpen. Er
wordt een casus besproken over mevrouw van Vliet. Ze heeft kinderen en vrienden die ze vaak ziet,
maar ze is ervan overtuigd dat zij haar haten en dat ze een slecht mens is. Dit is waarschijnlijk niet
het geval, want anders zouden de kinderen niet op bezoek komen. Verder laat ze dwangmatig en
neurotisch gedrag zien op werk. Rationeel is het niet te begrijpen, maar emotioneel werkt het
blijkbaar wel zo. In het dagelijkse taalgebruiken noemen we dit ‘neurotisch’.
De lusten en lasten van het verleden
Waarop is die overtuigen van mevrouw van Vliet nou gebaseerd? Een analyticus gaat ervan uit dat
ieder mens zijn hele leven lang verder borduurt op eerdere ervaringen. Dit gebeurdt met steeds
minder flexibiliteit, want naarmate we ouder worden liggen onze normen, waarden, denkpatronen
en manieren van waarnemer steeds meer vast. Het zelfbeeld van een 40’er is bijv. veel constanter
dan het zelfbeeld van een puber. Dat komt doordat nieuwe ervaringen worden afgezet tegen
vroegere en we ongemerkt steeds op zoek zijn naar indrukken die de oude ervaringen bevestigen.
We hebben als het ware een waarnemingsinstelling en wat daar niet in past, leggen we naast ons
neer of proberen we te negeren. Dit gebeurd vaak onbewust. De psychoanalyse gaat ervan uit dan de
waarnemingsinstelling voor emoties en denken in de vroege jeugd wordt gevormd. Om te kijken
waar de overtuigingen van mevrouw van Vliet op zijn gebaseerd, moeten we kijken naar haar
verleden. De gezinsachtergrond van mevrouw van Vliet blijkt dramatisch te zijn en het biedt haar
voldoende aanknopingspunten om zichzelf ‘slecht’ te vinden. Haar ouders waren NSB’ers en deden
slechte dingen in de oorlog. Ze werd zelf gepest en had geen vriendjes. Dit kan het ontstaan zijn van
haar negatieve zelfwaardering. Het lijkt alsof ze zichzelf identificeerd met het ‘foute’ van haar ouders
en ze denkt dat ze zelf ook fout is. Ze is haar hele leven al onbewust angstig om ontmaskerd te
worden als ‘foute vrouw’ en daarom laat ze neurotisch gedrag zien.
Deze manier van denken over mensen is typisch psychoanalytisch: de aandacht gaat naar de
emotionele belevingen van de hoofdpersonen en de betekenissen die zij ergens aan toekennen.
Bepaalde gedragingen of gedachten zijn niet gekoppeld aan vaste betekenissen, dus je moet elke
keer op zoek gaan naar de betekenis van bepaald gedrag of gedachten van een individu. Bij mevrouw
van Vliet is het dus de bedoeling om te zoeken naar de emotionele basis van haar negatieve
zelfwaardering. Wáárom denkt ze zo? Je stelt de vraag op welke manier een emotie is verbonden
met hoe iemand zichzelf beleeft. Elk antwoord roept steeds weer nieuwe vragen op. In een therapie
worden die vragen aan een patiënt gesteld en vormen diens antwoorden steeds de leidraad voor het
stellen van de vervolgvraag. Waarom, waarom, waarom… wordt steeds gevraagd.
,Een vat vol conflicten
Het lijkt alsof mevrouw van Vliet klem zit in een conflict over identiteit, schuld en schaamte over het
oorlogsverleden van haar ouders. Een analyticus gaat ervan uit dat enkelvoudige oorzaak-
gevolgredeneringen niet realistisch zijn. Een redening als ‘haar ouders waren fout in de oorlog en
daarom voelt zij zich slecht’ is te simpel. De moeder van mevrouw van Vliet had haar als kind in de
steek gelaten en mevrouw van Vliet voelde zich afgewezen en alleen. Ze was ervan overtuigd dat ze
een slechte dochter was en dat haar moeder haar daarom niet wilde zien. Toen mevrouw van Vliet
volwassen was heeft ze wel voor haar zieke moeder gezorgd. Dit is een conflict, want haar moeder
heeft haar laten stikken, maar mevrouw van Vliet zorgt uiteindelijk wel voor haar. De
psychoanalitsche zienswijze onderscheidt zich van andere psychologische manieren om naar
conflicten van mensen te kijken. Een psychoanalitucs verondersteld het bestaan van een gelaagse,
deels onbewuste emotionele wereld met veel onderling samenhangende conflicten. Angst speelt als
emotie bijna altijd mee. Mevrouw van Vliet kan teleurstelling in haar moeder werkelijk niet voelen,
omdat dit haar angstig zou maken. De teleurstelling zou in conflict komen met haar idealisatie van
haar moeder vanuit het verlangen naar haar liefde. Zolang ze de teleurstelling (onbewust) verdringt,
kan ze het beeld van haar moeder dat zij zelf heeft gecreëerd, nog in stand houden. Mensen willen zo
min mogelijk conflicten en angst ervaren en daarom tracht ieder mens oplossingen te vinden die het
conflict doen verdwijnen. In ons streven naar een zo goed mogelijk emotioneel evenwicht hebben we
compromisoplssingen voor conflicten nodig die ons in staat stellen met zo min mogelijk angsten in
relatieve vrijheid relaties te kunnen hebben, te werken en plezier te maken. In de psychoanalyse
wordt steeds de vraag gesteld of een compromisoplossing gezond adaptief is en de vrijheid
bevordert, of dat zij belemmerend en inperkend werkt. Mevrouw van Vliet heeft geen gezonde
compromisoplossing kunnen vinden. Een oplossing is ongezond als deze de emotionele conflicten
nog meer beladen of gefixeerder maakt. Gezonde oplossingen vergroten de innerlijke vrijheid,
ongezonde werken belemmerend. De keuze voor een compromisoplossing gebeurd vrijwel altijd
onbewust, dus je kan niet bewust ergens voor kiezen. Om angst en conflict niet te voelen, ga je
onbewust strategieën, compromissen toepassen om het maar niet te voelen. Onbewuste conflicten
zijn met emotionele associaties verbonden door irrationele gevoelens en gedachten. Via emotionele
associaties zijn alle levensgebieden in het onbewuste met elkaar verbonden, want in alle geibeden
zie je jezelf op een bepaalde manier. De opbouw van compromisoplossingen begint dus al in de
vroege kindertijd en is een blauwdruk op je verdere leven. Het stabiele complex van
compromisoplossingen wordt in de psychoanalyse aangeduid met termen als karakter,
persoonlijkheid, identiteit of persoonlijkheidsstructuur.
Het conflict blijft trekken
Vanuit al deze aannames is het nog maar een kleine stap naar de verklaring van de samenhang
tussen de vroege kinderjaren, de volwassen persoonlijkheid en emotionele, grotendeels onbewuste
conflicten. Een positief, stevig zelfbeeld is het resultaat van een ontwikkelt en begint al in de
babytijd. Meestal gaat een ontwikkeling goed en leidt elke genomen drempel tot genoeg stevigheid
om ook de volgende fase te doorlopen. Er kan echter ook van alles misgaan. Traumatische of
negatieve ervaringen in de kindertijd kunnen leiden tot negatieve afweermechanismen, met een
belemmerende invloed op de verdere ontwikkeling. Iedere persoon reageert anders op bepaalde
gebeurtenissen. Nieuwe ervaringen krijgen betekenis vanuit de al opgebouwde binnenwereld. Wie
relatief veel slecht opgeloste ontwikkelingsconflicten heeft, ervaart een angstigere wereld dan
iemand die stevig in zijn schoenen staat. Deze onbewuste conflicten en afweermechanismen die
iemands beleving kunnen vertekenen, zijn onbewust voor de persoon. We nemen aan dat in de
persoonlijkheid van ieder volwassen mens resten van conflicten uit de kinderontwikkeling zijn, die
verbonden zijn met angst en afweermechanismen. Alle latere ervaringen worden daardoor onbewust
, gekleurd. Het fascinerende van de het psychoanalytische denken is de zoektocht naar de manier
waarop die resten in iemand leven vorm krijgen, naar de mate waarin er sprake is van een gezond,
vrijheid bevorderend evenwicht of van een belemmerd evenwicht. Het conflict blijft trekken houdt in
dat de analyticus veronderstelt dat in ieder mens altijd onbewuste conflicten leven. De
compromisoplossingen hebben daarbij een paradoxale invloed: enerzijds bieden ze een emotioneel
evenwicht en de rust van aanpassing, anderzijds moet er onbewust steeds voor worden gezorgd dat
het evenwicht gehandhaaft blijft om angst te vermijden. Conflicten verdwijnen niet vanzelf, maar
blijven bestaan en oefenen hun invloed uit. Zonder dat we het ons bewust zijn, is ons emotionele
leven dus gekleurd door het verleden en leeft het verleden in het heden. Pas in een therapeutiche
situatie komt de vraag aan de orde of iemand zijn onbewuste compromisoplossingen naar boven wil
halen om ze op te lossen, ook al levert dat in eerste instantie angst op. Wie lijdt onder zijn
persoonlijkheid is een potentiële klant voor een analyticus in de psychoanalyse.
Tot slot
Een psychoanalyticus zoekt achter elke betekenis een nieuwe betekenis. Hij vermoedt dan geen
letterlijke herhaling, maar denkt dat achter dit plaatje weer een nieuwe betekenis verborgen ligt. De
analyticus neemt nooit genoegen met hoe het is, maar zoekt voortdurend ergens iets achter. De
steeds terugkerende nadruk op betekenisgeving en de rol van onbewuste conflicten geeft aan dat de
psychoanalyticus de mens ziet als iemand die zijn leven actief, zij het veelal onbewust, zin geeft. Door
de bewustwording van oude patronen en niet-adaptieve compromisoplossingen kan verandering
beginnen.
Wat is nou…?
In het dagelijks taalgebruik worden veel psychoanalytische begrippen gebruikt. In dit hoofdstuk
bespreken we verschillende psychoanalytische begrippen die in het dagelijks leven worden gebruikt.
Vaak blijkt de betekenis net anders te zijn dan in het dagelijks taalgebruik.
… het oedipuscomplex
Freud gebruikte de klassieke Griekse Oedipusmythe (zie college) om het verschijnsel te beschrijven
dat een kleuter seksueel werft om de ouder van het andere geslacht en rivaliseert met de ouder van
het eigen geslacht. Als Freud deze mythe voor het eerst in De droomduiding aanhaalt, doet hij dit om
de ontwikkelingsfase te beschrijven waarin jongetjes ernaar verlangen hun moeder voor zichzelf te
hebben en dus wensen dat vader van het toneel verdwijnt. Jongetjes zijn vaak bang de strijd met
vader te verliezen en uit angst geven ze het op om hun moeder te veroveren. Hij richt zijn positieve
verlangens nu op vader en voelt tegenover moeder meer de vijandige gevoelens.
Psychoanalytici gaan ervan uit dat elke ontwikkelingsfase goed doorlop moet worden om een
gezonde volwassene te worden. Wie daar niet in slaagt, heeft last van neurotische problematiek. Een
man die bijv. de behoefte heeft om getrouwde vrouwen te verleiden, is blijven hangen in de vroege
oedipale fase, waarin het verlangen gericht is op bezette vrouwen (moeder). Als de oedipale fase niet
goed is afgerond, kan dit voor problemen zorgen. Het kan er bijv. toe leiden dat in de volwassenheid
seksuele verlangens conflictbeladen zijn en seksuele remming een gezonde relatie in de weg staat.
Ook niet-seksuele gevoelsn die bij oedipale problematiek horen, kunnen conflictbeladen worden.
Iemand durft bijv. niet meer te rivaliseren of is bang voor jaloezie of boosheid van anderen. De niet
goed afgewikkelde oedipale problematiek kan dus op veel meer terreinen tot neurotische problemen
leiden dan op alleen het seksuele of het relationele.
Er is veel kritiek gekomen op de psychoanalyse en het klassieke oedipale model waarop kleuters zich
seksueel tot hun ouders aangetrokken voelen. Tegenwoordig weten we dat meisjes en jongens
vanuit hun eigen kerngeslachtelijke identiteit de oedipale fase ingaan. Wie die fase goed doorloopt,
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper EstherWeverink. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
