De geo Aarde, systeem aarde Leeropdrachtenboek VWO
Dit is een samenvatting van de eerste 3 hoofdstukken van het boek Systeem Aarde van de Geo. De samenvatting bestaat uit duidelijke punten, oorzaken en gevolgen en uitleg over bepaalde verschijnselen.
Met punten, streepjes en pijltjes is alles overzichtelijk en duidelijk weergegeven!!
Als je dit ...
Samenvatting H4 | Verder kijken dan de costa's - De Geo Aarde: Systeem aarde (5/6 VWO)
Samenvatting H3 | Landschappen en hun gebruikers - De Geo Aarde: Systeem aarde (5/6 VWO)
Alles voor dit studieboek (47)
Geschreven voor
Middelbare school
VWO / Gymnasium
Aardrijkskunde
6
Alle documenten voor dit vak (2431)
Verkoper
Volgen
mijntjesoeters
Voorbeeld van de inhoud
H1: De actieve aarde
§1 - Ontstaan en opbouw van de aarde
Het verleden van de aarde
Aarde = 4,6 miljard jaar oud, vele ontwikkelingen plaatsgevonden.
→ hoe achterhalen en verklaren we dit?
- actualiteitsbeginsel: processen die we nu zien, hebben vroeger ook zo gewerkt,
processen herhalen zich. - door Schotse geoloog Hutton.
(er zijn wel grote/kleine catastrofes geweest die deze cycli hebben kunnen doorbroken)
De kraamkamer van de aarde
4,6 miljard jaar geleden:
- kleine nevel van heet gas en stof, door samentrekking en zwaartekracht,
concentratie van deeltjes. Grootste massa → begin van een ster: de zon.
- Vorming van planeetachtige lichamen rondom de protozon.
- Door botsing, zwaartekracht, groeiden deze lichamen.
→ zo ontstonden de 8 grote planeten met manen en vele kleinere hemellichamen.
Miljarden van de zichtbare sterren vormen samen met onze zon een cluster:
een schijf, iets dikker in het midden, met spiraalarmen. = sterrenstelsel, Melkwegstelsel
Schillen
Twee eigenschappen die van belang zijn voor de vorming van de aarde:
- vloeibaar water op het aardoppervlak.
- inwendige gelaagdheid van de aarde.
→ de aarde bestaat uit verschillende schillen met specifieke eigenschappen, men
kijkt naar de chemische samenstelling en fysische eigenschappen.
Chemische samenstelling: de meteorietinslagen gedurende de eerste 100 miljoen jaar
zorgden voor veel warmte → hoopte zich op in de aarde.
In de gesmolten aarde zakten zware elementen, ijzer & nikkel, naar beneden.
→ kern van ijzer en nikkel + een mantel.
De buitenkant van de mantel vormde al een dunne, harde laag van lichter gesteente.
Maan: door een harde klap op de aarde werd er enorm veel materiaal de lucht in geslingerd.
→ de aarde smolt opnieuw door de hitte die er bij vrijkwam. Proces herhaalde:
- Binnenste van de aarde is de kern: ijzer. 5000 - 6000 graden.
- Daarna aardmantel: magnesium en ijzer. 2800 - 1800 graden.
- Aardkorst. Twee verschillende vormen:
1. De continentale korst onder continenten: 30 - 70 km dik, vrij licht.
2. De oceanische korst onder oceanen: dikte vanaf 7 km, vrij zwaar: basalt.
Een van de fysische eigenschappen = de hardheid.
→ lithosfeer: harde, vaste buitenlaag van de aarde.
= aardkorst + harde bovengedeelte van de mantel = dunner onder oceanen. 60 - 150 km
→ asthenosfeer: onder de lithosfeer, zachtere laag: 60 - 400 km. Is hier en daar gesmolten
door magmahaarden. Verder: plastisch gesteente = vast gesteente dat onder druk en tijd
stroperiger wordt en makkelijker beweegt. Asthenosfeer rust op een harder deel van de
mantel: de binnenmantel: 400 - 2900 k. De binnenmantel is door de hoge druk vaster.
→ Vervolgens: vloeibare buitenkern. Daarna: vaste binnenkern.
, Aarde krijgt warmte door inwendige bronnen:
- Bij het ontstaan uit nevelgassen.
- Bij de meteorietinslagen.
- Radioactiviteit van sommige gesteenten: door radioactief verval.
En uitwendige warmte:
- De zon → > inwendige bronnen. Heeft veel invloed op de exogene krachten.
§2 - Het verhaal van de gesteenten
Bouwstenen
Een gesteente is opgebouwd uit mineralen en/of organische stoffen.
Mineraal = een verbinding uit de natuur met bepaalde chemische eigenschappen.
→ BV: Kristalvorming: de moleculen worden hierbij in de meest ideale vorm gerangschikt tot
een kristal., duurt lang.
Een andere eigenschap = de hardheid.
Organische stoffen = zijn ontstaan uit levende organismen.
Soorten gesteenten
Op basis van de ontstaanswijze zijn er 3 groepen:
Stollingsgesteenten: door afkoeling en stolling van magma.
- Dieptegesteenten: ontstaat als vloeibare magma ver onder de aardkorst langzaam
stolt. Veel tijd → grote kristallen. BV: graniet. = belangrijkste bouwsteen.
- Uitvloeiingsgesteenten: ontstaan als hete magma bij een vulkaanuitbarsting als lava
uit de krater komt. Gaat snel → geen tijd voor kristalvorming. BV: basalt.
Veel ijzer en magnesium, oceaanbodem veel basalt.
Sedimentgesteenten: door afzetting van zand/klei en samenpersing.
- Klastische sedimenten: zand en klei in de zee, meren of riviervlakten
gesedimenteerd. Door de druk van de bovenliggende laag wordt het samengeperst
tot een hard gesteente: zand → zandsteen. klei → kleisteen, schalie.
- Organische sedimenten: door ophoping van organisch materiaal.
Kalksteen: ontstaat in de zee door het neerslaan van organische en anorganische
kalkdeeltjes van de skeletjes van schelpen.
Metamorfegesteenten: door langdurige hoge druk en hoge temperatuur.
= mineralen vallen uiteen en de moleculen organiseren zich in nieuwe kristallen.
→ diep in de aardkorst/aardmantel of gebergtevorming of binnendringen van magma.
kalksteen → marmer en schalie → leisteen.
Wat een steen kan vertellen
Carrara, in de bergen in Italië, ligt een marmergroeve.
Marmer = metamorfgesteente, dat betekent dat:
- vroeger een zeegebied → kalksteen.
- kalksteen met dikke lagen sediment bedekt en door druk etc veranderd.
- + gebergtevormende krachten: het ligt nu heel hoog. → heel oud dus.
- door verwering en erosie zijn de bovenste lagen weggesleten.
Voorspelling: het gesteente zou door verwering en erosie uiteenvallen, via beekjes etc naar
de zee, door afzetting sedimentatie → sedimentgesteente. = gesteentenkringloop.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mijntjesoeters. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,79. Je zit daarna nergens aan vast.
