Mediabeleid: hoorcolleges
Deel 1: Inleiding en principes
1. De contouren van ‘mediabeleid’
1. Wat is mediabeleid?
Eén visie op mediabeleid = het uitwerken van bepaalde processen voor het oplossen van
problemen in het belang van het publiek
- Zie visie Harold Laswell: klemtoon op absolute objectiviteit, geïnformeerde partijen, die
waardevrij handelen in het algemeen belang
- Beleid gemaakt in officiële beleidsorganen, met niet 1 actor die het hele proces
domineert
- Gebaseerd op een aantal leidende principes
o Transparantie, expertise, etc.
- Beleid aangepast als gevolg van veranderingen op technologisch of economisch vlak
o Bv. digitalisering, regulering sociale media, regulering slimme wagens, etc.
- Beleid resultante van pluralistisch proces met inspraak van bepaalde partijen
Maar, mediabeleid is
- Geen mechanistisch, technocratisch en objectief proces
- Niet alle actoren nemen op dezelfde manier deel aan beleidsproces
o Beperkte elite die sterker mediabeleidsvorming kunnen beïnvloeden
- Verschillend naargelang de context
o Gevolg van (ideologische of politieke) keuzes
- Ingebed in ideologische en politieke context
o Bv. de contouren van neoliberalisme
• Dit heeft gevolgen voor PO-beleid, cultuursubsidies en het idee dat vrije
markt beste garantie is op pluralisme > mededingingsbeleid
o Maar dit is een constante wisselwerking, niet eenzijdig overgenomen
o Wat een ‘beleidsprobleem’ is, is ook politiek (resultante macht, conflict, etc.)
Kortom, mediabeleid is:
- Meer dan alleen de instellingen of organen die beleid maken
- Meer dan de instrumenten die daarvoor ingezet worden
- Meer dan het resultaat dat bereikt wordt
- Dynamisch en evoluerend: ad hoc-maatregelen vs. lange termijnevoluties
- Conflict-gebonden, gekenmerkt door pogingen tot consensus
- Verschillend naargelang de politieke context
- Niet altijd expliciet of formeel: informele krachten
- Het belang van non-decisionmaking en media policy silences
= proces van interactie tussen actoren, institutionele structuren en belangen die ze
dienen.
Waarom mediabeleid?
Veel van mediabeleid hangt samen met ‘publiek’ en publiek belang
1
, - Noodzaak en ook illusie van maakbaarheid van de samenleving
- Vaak verengd tot discussie (publiek vs. privaat; burgers vs. de markt), maar is complexer
dan dat
- Beleid is een continu spanningsveld tussen publieke en marktprincipes, vaak
overlappende objectieven
o Vandaar sterke link tussen studie van mediabeleid en studie van politieke
economie
- Media zijn belangrijke actoren van sociale communicatie en verandering
o Belangrijke link met burgerschap en democratische waarde
o Communicatieprocessen zin ingebed in context, bepaalde sturende krachten:
• Controle over content, beslissen wat we te zien krijgen, de toegang van
gebruikers tot technologieën, de mate van interactie op grote schaal, is
allemaal ingebed in bredere machtsstructuren en netwerken, identiteit, etc.
- Belangrijke economische sector
o Volgt de principes van de markt/het kapitalisme, wedijveren voor de aandacht van
de consument
o Spelers gaan zich gedragen als marktspelers omdat er veel geld mee is gemoeid
o De link tussen het normatieve en het economische is heel belangrijk
- Media neigen tot marktfalen
o Media zijn publieke goederen, consumptie ervan uitsluiten is moeilijk (niet-
rivaliserend) en consumptie van mediagoederen is onzeker
o Strategieën van mediabedrijven om daarmee om te gaan
• Bv. concentratievorming, copyrightsystemen, persoonsgegevens bijhouden
en exploiteren, etc.
o Media als ‘merit goods’: waarde pas bij consumptie of zelfs zonder dat
consumenten ervan bewust zijn
o Nood aan ondersteuning van bepaalde mediavormen omdat ze geen ‘slaagkans’
hebben in de markt
• Dus ondersteuning om bepaalde goederen te maken
▪ Bv. documentaires, anders zouden deze niet gemaakt worden
2. Centrale principes voor de uitwerking van een mediabeleid
Mediabeleid – regulering en governance
Definities
- Mediabeleid: doelen en waarden die leiden tot de uitwerking van instrumenten gericht op
het vormen van structuren en gedrag van mediasystemen
- Mediaregulering: specifieke, vaak vindende, instrumenten gericht op het verwezenlijken
van beleidsdoelstellingen
o De specifieke institutionele mechanismen die bestaan om die doelen te realiseren
o Is een gevolg van mediabeleid; de regels zelf
- Mediagovernance: het geheel van mechanismen, formeel en informeel, nationaal en
supranationaal, gecentraliseerd en verspreid, dat gericht is op het organiseren van
mediasystemen en het beïnvloeden van mediabeleidsdiscussies en besluitvorming
o Meerdere bevoegdheidsniveaus (maatschappelijk middenveld, regulatoren,
supranationaal niveau, internationaal niveau, ...)
o Web van actoren
2
