Samenvatting
aardrijkskunde samenvatting 5TSO heel semester 2 2021
- Vak
- Aardrijkskunde
- Instelling
- KSO
aardrijkskunde samenvatting heel 2e semester van 5TSO juni 2021
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
In winkelwagenVerkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
aardrijkskunde samenvatting juni 2021thema 2 het ecosysteem aarde
1) de sfeervolle aarde
1. de 4 sferen
Atmosfeer, geosfeer, hydrosfeer, biosfeer.
2. de geosfeer
2.1 de jonge aarde: van gasschijf naar vloeibare massa
Grote brokstukken trokken kleinere naar zich toe en geleidelijk ontstonden de eerste protoplaneten.
De aarde werd tijdens haar vorming een vloeibare hete bol door de impact van de vele meteorieten, hierdoor kwam
veel warmte vrij waardoor de aarde vloeibaar was.
2.2 de aarde krijgt vorm: de geosfeer van vaste korst, mantel en kern.
- kern: NIFE (ijzer, nikkel)
- mantel: SIMA (zuurstof, silicium, magnesium)
- aardkorst: SIAL (zuurstof, silicium, aluminium)
zwaarste elementen zijn naar de bodem gezakt, de lichtste bleven bovenaan.
3. de hydrosfeer
Waar komt het water vandaan?:
- waterdamp kwam vrij bij het stollen van de aardkorst (vulkanisme). De waterdamp is gecondenseerd en
uitgeregend.
- inslagen van kometen en planetoïden.
4. de atmosfeer: evolutie van giftig naar leefbaar
Hoe vormde de 1e atmosfeer van de aarde zich?; door het afkoelen en stollen kwamen gassen vrij. CO², N²,CH4, H²O-
damp.
Waar kwam het zuurstofgas op aarde vandaan?: bacteriën in de ondiepe zee (stromatolieten) -> fotosynthese
Welke belangrijke gaslaag ontstond uit dit zuurstofgas en wat is de beschermende functie ervan?
-> ozonlaag-bescherming tegen schadelijke UV-stralen (leven op land wordt mogelijk)
, Invloed van temperatuur op aarde sinds het verschijnen van zuurstofgas:
- bij een sterke stijging van hoeveelheid zuurstofgas -> daling temp. -> glaciatie (ijstijd)
- CO² = broeikasgas / O² = geen broeikasgas
- door fotosynthese daalt CO²-gehalte -> temp. daalt.
5. de biosfeer: ontstaan van leven in de oceanen
Stromatolieten: laagjes van bacteriën
5.1 extremofielen wijzen de weg
Extremofielen zijn diertjes die kunnen overleven in extreme omstandigheden:
- extreme koude (mount everest)
- extreme hitte (heetwaterbronnen)
- extreme droogte (zoutvlakte)
- in het donker (grot)
5.2 nieuwe levensvorm ontdekt in Yellowstone
Water is er zo warm: er is een zeer hete magmahaard in de korst
Verschillende kleuren aan de rand van de warmwaterbron: verschillende soorten micro-organismen naarmate de
temp. verandert.
5.3 diepzeeleven rond rokende schoorstenen
Black smokers: vulkanische schoorstenen die zwarte rook uitspuwen, ze bevinden zich in het midden van de oceanen
waar de platen uit elkaar bewegen. Hier bevindt zich een onderzeese vulkanische bergketen. Er bevinden zich veel
mineralen en voedingsstoffen in het warme water, wat een aantrekkingspool is voor leven in oceanen.
waar? In het midden van de oceaan -> daar scheurt de aardkorst open.
5.5 eerste organismen die zuurstofgas produceerden
Stromatolieten: soort rotsen met bacteriën die voorkomen in ondiepe warme zee
-> fotosynthese uitgevonden. (productie zuurstofgas).
2. de aarde als levende planeet
1. Madeliefjeswereld, een eenvoudig ecosysteem
Albedo: het percentage gereflecteerd zonlicht.
madeliefjeswereld: biosfeer + atmosfeer
Biologische factoren Niet-biologische factoren Sfeer
Zwarte & witte madeliefjes Biosfeer
Temperatuur atmosfeer
(ook stralingsenergie van zon)
(negatieve terugkoppeling).
een systeem dat zichzelf
versterkt = positieve
terugkoppeling. Een systeem
dat zichzelf
tegenwerkt/stabiliseert =
negatieve terugkoppeling.
Invloed van madeliefjeswereld op de temp.: er komen meer witte madeliefjes die meer zonlicht reflecteren. Dit heeft
een stabiliserend effect op de temp. wanneer het toch te warm wordt, kunnen ook de witte madeliefjes niet meer
groeien en wordt de planeet te warm voor het leven.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amber15. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 80467 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen