PREVENTIE
SAMENVATTING
H1
Doel preventie
- Kennis bijbrengen
• Van mogelijkheden om mondaandoeningen te voorkomen
• Van maatschappelijke aspecten van mondzorg en organisatie daarvan
- Op individueel en maatschappelijk vlak
Preventie
- Individuen zo gezond mogelijk houden
Mondholte
- Functies
• Levensbelangrijk (opnemen van voeding…)
• Kwaliteit van leven (communicatie…)
- Kauwen
• Voedingsmiddelen worden verkleind tot gemakkelijk opneembare partikels
• Voldoende productie van speeksel
• Vermenging met speeksel
o Stoffen uit voeding prikkelen smaakpapillen
§ Proeven en smaakperceptie
- Spraakontwikkeling
• Optimaal door gebitselementen, positionering etc.
- Bij fout mondgezondheid
• Implicaties op voeding, spraak, esthetiek, zelfvertrouwen, verlies aan comfort,
gevolgen op werk
• Gevolgen voor problemen in lichaam
(mond)gezondheid
- Toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn
- Niet slechts afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken
- Ziekte vaststellen
• Vanaf bepaald vergevorderd stadium van aandoening
• Bewustwording is afhankelijk van kennis en interesse
o Door patiënt en zorgverlener
• Fysiek, mentaal en sociaal
- In relatie met
• Hart- en vaatziekten
• Diabetes
o Diabetespatiënt met een ontsteking is vatbaarder op verhoogde
insulineresistentie
o Bij behandeling parodontitis, verlaagt de insulineresistentie
• Longproblemen
o Ouderen
§ Veel bacteriën in mond
o O.a. veroorzakers van longontsteking op tanden en tongrug
§ Bij verslikking voedsel+bacteriën in luchtpijp
§ Mogelijke veroorzaking longontsteking
§ Verminderde immuniteit, dus vatbaarder
• Zwangerschapscomplicaties
1
, o Verband met parodontitis
• Chemotherapie
o Evt. bijwerkingen bij slijmvliezen in mondholte
Mondaandoeningen
- Tandbederf/cariës
• Verstoring evenwicht tussen tandweefsel en biofilm
• Netto mineraalverlies van tandoppervlak
o Demineralisatie van harde tandweefsels
§ Glazuur, dentine, cement
• Uiteindelijk ontstaan van cavitatie
• Fluoride
o Beschermt gebit tegen cariës tot 1,0 ppm
o Daarboven fluorose (vlekvorming)
• Multifactoriële aandoening
o Meerdere factoren nodig om ziekte te veroorzaken
o Micro-organismen, substraat, mondmilieu en tijd
o Zonder tandplaque, geen cariës
• Dynamische ziekte
o Afhankelijk van beschermende factoren en pathologische factoren
o Kan worden gestopt
• Demineralisatie
o Kritieke grens: 5,2-5,5
o Zuren dringen in de ruimtes tussen de glazuurprisma’s
o Mineraal-ionen verlaten het glazuur
o Verlies van mienralen
o Proces is nog omkeerbaar
o Zuren worden geproduceerd door m.o. in tandplaque bij vergisten van suikers
• Remineralisatie
o Weer neerslaan van opgelost calcium en fosfaat op overgebleven kristallen
o Bij herstel omgevings-pH
o Verloopt langzamer dan demineralisatie
o Door buffermechanisme in speeksel
o Duur afhankelijk van dikte biofilm, activiteit en hoeveelheid zuur
o Max. 5 eetmomenten per dag
• Cavitatie
o Als remineralisatie overhand heeft
• Substraat
o Sucrose
§ Direct bruikbaar
o Zetmeel en complexe koolhydraatketens
§ Splitsing in kleine stukken voor gebruik
• Bacteriën
o Streptococcus mutans
§ Hoe vroeger de vestiging in mondholte, hoe groter aantal in biofilm, hoe
groter cariogene aanvalskracht
o Lactobacillen
o Actinomyces
• Early childhood cariës
o Bij kinderen (1-5 jaar)
o Alleen boventanden
§ Zuigbeweging tegen gehemelte
o Oorzaak
§ Langdurige suikerhoudende voeding aangereikt krijgen
2
, § Bv. zuigfles voor het slapen gaan
o Gevolgen
§ Eten minder goed
§ Slapen slecht
§ Problemen met concentratie
§ Vertonen vaker negatief gedrag
• Impact bij jonge kinderen
o Gewichtstoename en groei
§ Bij genezen
o Catch-up fenomeen
o Toename in groeiritme
o Ontwikkelingsachterstand
o Slechte nutritionele status
Locatie en zichtbaarheid Symptomen Behandeling
Glazuur Geen Proces is
(Bruin in pits en fissuren) omkeerbaar
Glazuur-dentine grens Gevoeligheid bij warm, Restauratie
(uitlopers tandzenuw) koud, zuur, zoet
Pulpakamer Hevige pijnklachten Wortelkanaal
(ontstekingsreactie) (medicatie dringt slecht
door)
Drukstijging in kleine
pulpaholte
Vitale weefsel in pulpaholte is necrotisch Geen Aanpakken van
oorzaak
Bij tandabces: bacteriën Drainage van etter
verspreiden buiten en infectieus vocht
wortelkanaal wat
ontstekingsreactie uitlokt
bij omgevende
botweefsel
- Tandvleesontstekingen
• Voornaamste oorzaak tandverlies volwassenen
o i.t.t. cariës
• Gingivitis
o Ontsteking van gingiva
o Roodheid, zwelling en bloedingsneiging
o Reversibel
§ Bij verbetering mondhygiëne
§ Na 3 dagen
§ Geen schade
§ Overgang naar parodontitis is niet standaard
• Parodontitis
o Bij voortgang gingivitis
o Afbraak van kaakbot en parodontaal ligament (ophangvezels van tand)
§ Door bacteriële toxines en inflammatoire mediatoren
o Gramnegatieve anaërobe bacteriën
§ Elementen zitten los in kaakbot
o Risicofactoren
§ Hormonale veranderingen, diabetes, roken
§ Moeilijk te voorspellen wanneer ziekte optreedt
- Erosieve tandschade
3
, • Verlies van hard tandweefsels
o Glazuur, dentine en cement
• Door inwerking van zuren
o Intrinsiek en extrinsiek
o Geen tussenkomst van bacteriën
• Irreversibel
• Gevolgen bij gevorderd stadium
o Gevoeligheid en esthetische problemen
o Kaakgewrichtsklachten door beethoogteverlies
• Oorzaken
o pH < 5,0-5,7
o Zure voedingsmiddelen en dranken
o Professionele blootstelling (batterij productie)
o Aangezuurd zwembadwater
o Maagzuur (pH 1,5-3,0) bij braken
• Afhankelijk van
o Type zuur
o Frequentie
o Duur
• Speeksel
o Kan zuren neutraliseren
o Bij verminderde speekselproductie, stijging risico op erosie
- Trauma
• Beschadiging van tanden en omgevende weefsels
o Parodontale structuren, kaakbot en slijmvliezen
o Evt. verplaatsing element
• Vooral aanwezig bij kinderen, sporten en ongevallen
- Overige
• Tandslijtage (abrasie, attritie en abfractie)
• Ontwikkelingsstoornissen van tanden (kaasmolaren)
• Tandstandafwijingen
• Malocclusie
• Schisis
• Mondkanker
Preventie
- Historie
• Hippocrates benadrukte belang van preventie
• Begin 20e eeuw
o Overleven en comfort van patiënt was belangrijker dan preventie
§ Gevolg: ontstaan van resistentie op antibiotica
- Soorten
• Primaire preventie
o Gericht op gezonde personen
o Voorkomen van ziekte en afwijkingen
o Door voorlichting en instructie
o Bv. poetsintructie
o Voor individu, groep of gemeenschap
o Doel
§ Beinvloeden van gedrag patiënt
§ Optimaal maken mondgezondheid
• Secundaire preventie
o Schade beperken
o Ziekte vroegtijdig opsporen en tot stilstand brengen
4